.svg)
فرایند حج در تقویت امت اسلامى
پارسینه: حج مکانیسمى درون دینى و ذاتى در اسلام براى تقویت ایده امت اسلامى براساس تقویت هویت دینى فراتر از مرز‌ها و تشخص هاى ملى و فرهنگى است.
حج مکانیسمى درون دینى و ذاتى در اسلام براى تقویت ایده امت اسلامى براساس تقویت هویت دینى فراتر از مرز‌ها و تشخص هاى ملى و فرهنگى است. یکى از کارکردهاى حج، تقویت امت اسلامى است. حج با تکیه بر عناصر مشترک هویتى مسلمانان و تقویت و تعمیق آنها، تفاوت هاى فرهنگى و مرزهاى جغرافیایى را از بین مى برد تا همه مسلمانان را با ملاک هویتى جدیدى در مفهوم متعالى «امت اسلامى» منسجم کند. به عبارت دیگر حج از مناسک و آئین مذهبى به عنوان نمادى براى مرزبندى اجتماعى استفاده کرده و مسلمانان را متوجه این ویژگى و ملاک هویتى مى کند.
حج با ایجاد پیوستگى در تاریخ ادیان توحیدى در مکه و کعبه که نماد و تجسم توحید است و همچنین در معرض قرار دادن سابقه تمدنى تاریخ اسلام، تلاش مى کند مسلمانان را در بستر تاریخ اسلام متوجه تشابهات اساسى و بنیادین کرده و هویت تمدنى آنها را تقویت کند. همین مرزبندى و تقویت ایده هاى هویت دینى است که جریان بیدارى اسلامى را قوىتر و منجسمتر از همیشه در مسیر اعتلاى هویت و تمدن اسلامى پیش مى برد.
فرایند حج در تقویت امت اسلامى
حج به عنوان عبادتى جهان شمول که از ابعاد سیاسى و اجتماعى عمیقى در کنار ابعاد فقهى و عرفانى برخوردار است، از ظرفیت هاى گسترده، عمیق و بى بدیلى در تقویت ایده امت اسلامى نیز برخوردار است. برآورد این ظرفیتها را مى توان در تقویت شخصیت دینى مسلمانان در بستر تمدن اسلامى دانست که فراتر از هویتها و تشخص هاى ملى و فرهنگ هاى منطقه اى است.
ظرفیت هاى حج براى تقویت امت اسلامى را مى توان در پنج عرصه سیاسى، ارتباطى، فقهى، اخلاقى و اقتصادى مشاهده کرد. به عبارت دیگر از این پنج طریق، هویت دینى در حج فراتر از هویت هاى ملى و جغرافیایى تقویت مى شود.
همگرایى سیاسى
حج یکى از مهمترین جلوه هاى سیاسى و اجتماعى اسلام است که بنا بر تقویت نقاط مشترک در سطوح ایدئولوژیک و سیاسى دارد. حج با تداعى قبله مشترک، خداى مشترک (توحید) و کتاب مشترک، اهداف مشترکى را براى مسلمانان ترسیم مى کند و از این طریق مسلمانان را در سطح ایدئولوژیک به اتحاد فرا مى خواند. به این ترتیب وحدت ایدئولوژیک شکل مى گیرد.
همگرایى ارتباطى (تقویت روابط بین الملل مسلمانان)
یکى از راه هاى تقویت امت اسلامى در حج، تقویت روابط بین مسلمانان است. در حج مسلمانان از نقاط مختلف جهان با فرهنگها و آداب و رسوم مختلف شرکت مى کنند که همه آنها در بستر گرایشات و تعاملات دینى قرار مى گیرد. به این ترتیب حج عرصه فرهنگى و اجتماعى را نیز براى تقویت امت اسلامى مهیا مى کند و تقویت ارتباطات بین مسلمانان را زمینه همگرایى فرهنگى قرار مى دهد.
همگرایى فقهى (مناسک وحدت بخش)
مناسک حج مانند مناسکى وحدت بخش است که مرزهاى ملى، فرهنگى، نژادى، سیاسى و دینى را درنوردیده و همه مسلمانان را در قالب امتى واحد به تصویر مى کشد. حج از این نگاه، مراسمى است که به واسطه اجراى هم شکل مناسک و ایجاد فضاى جماعت واره، روح برابرى و برادرى انسانى و وحدت بنیادین مسلمانان را نمادینه کرده و آن را ارتقا مى بخشد.
در اسلام، حج مهمترین و بزرگترین اجتماع انسانى است که هرسال اتفاق مى افتد و در این گردهمایى بزرگ دینى، مردم از کشور‌ها و فرقه هاى مختلف اسلامى در کنار هم به انجام مراسم مذهبى مى پردازند. مراسم حج خصوصیاتى از جمله تعامل مسلمانان با هم و تبادل نظر در مسایل اساسى اسلام، تمرین مدارا و رفتارهاى محبت آمیز و برائت از استعمار و استکبار را دارد.
همگرایى اخلاقى (زمینه هاى اخلاقى امت اسلامى)
علاوه بر جهات ارتباطات بین فرهنگى و میان فردى و همچنین جهات فقهى و مناسکى حج که مى توان آنها را در بستر هویت دینى در راستاى ایجاد وحدت ایدئولوژیک، فقهى و سیاسى تحلیل کرد، فضاى کلى اخلاقى، تربیتى و عرفانى حج را نیز مى توان در این راستا تحلیل کرد.
حج تنها یک عبادت محض و خودسازى بدون توجه به جامعه سازى نیست و در عین ارتقاى اخلاقى، مؤثرترین وسیله براى پیشبرد اهداف سیاسى است. اختلاط «عبادت» و «سیاست، اقتصاد و ...» در حج است که باعث شده در روایات، از کعبه به عنوان عامل ثبات بخش دین بر روى زمین یاد شود؛ زیرا به تعبیرى، روح عبادت، توجه به خدا و روح سیاست، توجه به خلق خداست.
همگرایى اقتصادى (وحدت آفرینى ابعاد اقتصادى حج)
حج در کنار ابعاد و کارکردهاى اخلاقى و اجتماعى، از جهات اقتصادى نیز قابل توجه است؛ چنانکه در آیات و روایات نیز به کارکردهاى اقتصادى حج پرداخته شده است. به نظر مى رسد این فرصت هاى اقتصادى حج، زمینه بسیار مناسبى براى وحدت مسلمانان باشد؛ چنانکه اتحادیه اروپا که بر مدار همکارى اقتصادى شکل گرفت، در ادامه به تعاملات سیاسى و فرهنگى و ایجاد نوعى هویت فراملى منجر شده است.
کشورهاى اسلامى به دلیل وجود نظام هاى سیاسى گسترده و یکپارچه در قرون گذشته، از پیشینه تاریخى و فرهنگى مشترکى برخوردارند. افزون بر این دین مشترک، قدرت فوق العاده اى در ایجاد اتحاد و همگرایى بین کشورهاى اسلامى ایجاد کرده است.
از نظر اقتصادى نیز وجوه مشترک در این کشور‌ها زیاد است. غالب این کشور‌ها نفت خیز، تولیدکننده نفت و داراى نیروى کار فراوان هستند و از نظر جغرافیایى، بیشتر این کشور‌ها در آسیا و به خصوص منطقه خاورمیانه قرار دارند که به صورت نسبى از مزیت قرب مسافت برخوردارند که هزینه دادوستدهاى اقتصادى را کاهش مى دهد.
منبع: ایکنا
حج با ایجاد پیوستگى در تاریخ ادیان توحیدى در مکه و کعبه که نماد و تجسم توحید است و همچنین در معرض قرار دادن سابقه تمدنى تاریخ اسلام، تلاش مى کند مسلمانان را در بستر تاریخ اسلام متوجه تشابهات اساسى و بنیادین کرده و هویت تمدنى آنها را تقویت کند. همین مرزبندى و تقویت ایده هاى هویت دینى است که جریان بیدارى اسلامى را قوىتر و منجسمتر از همیشه در مسیر اعتلاى هویت و تمدن اسلامى پیش مى برد.
فرایند حج در تقویت امت اسلامى
حج به عنوان عبادتى جهان شمول که از ابعاد سیاسى و اجتماعى عمیقى در کنار ابعاد فقهى و عرفانى برخوردار است، از ظرفیت هاى گسترده، عمیق و بى بدیلى در تقویت ایده امت اسلامى نیز برخوردار است. برآورد این ظرفیتها را مى توان در تقویت شخصیت دینى مسلمانان در بستر تمدن اسلامى دانست که فراتر از هویتها و تشخص هاى ملى و فرهنگ هاى منطقه اى است.
ظرفیت هاى حج براى تقویت امت اسلامى را مى توان در پنج عرصه سیاسى، ارتباطى، فقهى، اخلاقى و اقتصادى مشاهده کرد. به عبارت دیگر از این پنج طریق، هویت دینى در حج فراتر از هویت هاى ملى و جغرافیایى تقویت مى شود.
همگرایى سیاسى
حج یکى از مهمترین جلوه هاى سیاسى و اجتماعى اسلام است که بنا بر تقویت نقاط مشترک در سطوح ایدئولوژیک و سیاسى دارد. حج با تداعى قبله مشترک، خداى مشترک (توحید) و کتاب مشترک، اهداف مشترکى را براى مسلمانان ترسیم مى کند و از این طریق مسلمانان را در سطح ایدئولوژیک به اتحاد فرا مى خواند. به این ترتیب وحدت ایدئولوژیک شکل مى گیرد.
همگرایى ارتباطى (تقویت روابط بین الملل مسلمانان)
یکى از راه هاى تقویت امت اسلامى در حج، تقویت روابط بین مسلمانان است. در حج مسلمانان از نقاط مختلف جهان با فرهنگها و آداب و رسوم مختلف شرکت مى کنند که همه آنها در بستر گرایشات و تعاملات دینى قرار مى گیرد. به این ترتیب حج عرصه فرهنگى و اجتماعى را نیز براى تقویت امت اسلامى مهیا مى کند و تقویت ارتباطات بین مسلمانان را زمینه همگرایى فرهنگى قرار مى دهد.
همگرایى فقهى (مناسک وحدت بخش)
مناسک حج مانند مناسکى وحدت بخش است که مرزهاى ملى، فرهنگى، نژادى، سیاسى و دینى را درنوردیده و همه مسلمانان را در قالب امتى واحد به تصویر مى کشد. حج از این نگاه، مراسمى است که به واسطه اجراى هم شکل مناسک و ایجاد فضاى جماعت واره، روح برابرى و برادرى انسانى و وحدت بنیادین مسلمانان را نمادینه کرده و آن را ارتقا مى بخشد.
در اسلام، حج مهمترین و بزرگترین اجتماع انسانى است که هرسال اتفاق مى افتد و در این گردهمایى بزرگ دینى، مردم از کشور‌ها و فرقه هاى مختلف اسلامى در کنار هم به انجام مراسم مذهبى مى پردازند. مراسم حج خصوصیاتى از جمله تعامل مسلمانان با هم و تبادل نظر در مسایل اساسى اسلام، تمرین مدارا و رفتارهاى محبت آمیز و برائت از استعمار و استکبار را دارد.
همگرایى اخلاقى (زمینه هاى اخلاقى امت اسلامى)
علاوه بر جهات ارتباطات بین فرهنگى و میان فردى و همچنین جهات فقهى و مناسکى حج که مى توان آنها را در بستر هویت دینى در راستاى ایجاد وحدت ایدئولوژیک، فقهى و سیاسى تحلیل کرد، فضاى کلى اخلاقى، تربیتى و عرفانى حج را نیز مى توان در این راستا تحلیل کرد.
حج تنها یک عبادت محض و خودسازى بدون توجه به جامعه سازى نیست و در عین ارتقاى اخلاقى، مؤثرترین وسیله براى پیشبرد اهداف سیاسى است. اختلاط «عبادت» و «سیاست، اقتصاد و ...» در حج است که باعث شده در روایات، از کعبه به عنوان عامل ثبات بخش دین بر روى زمین یاد شود؛ زیرا به تعبیرى، روح عبادت، توجه به خدا و روح سیاست، توجه به خلق خداست.
همگرایى اقتصادى (وحدت آفرینى ابعاد اقتصادى حج)
حج در کنار ابعاد و کارکردهاى اخلاقى و اجتماعى، از جهات اقتصادى نیز قابل توجه است؛ چنانکه در آیات و روایات نیز به کارکردهاى اقتصادى حج پرداخته شده است. به نظر مى رسد این فرصت هاى اقتصادى حج، زمینه بسیار مناسبى براى وحدت مسلمانان باشد؛ چنانکه اتحادیه اروپا که بر مدار همکارى اقتصادى شکل گرفت، در ادامه به تعاملات سیاسى و فرهنگى و ایجاد نوعى هویت فراملى منجر شده است.
کشورهاى اسلامى به دلیل وجود نظام هاى سیاسى گسترده و یکپارچه در قرون گذشته، از پیشینه تاریخى و فرهنگى مشترکى برخوردارند. افزون بر این دین مشترک، قدرت فوق العاده اى در ایجاد اتحاد و همگرایى بین کشورهاى اسلامى ایجاد کرده است.
از نظر اقتصادى نیز وجوه مشترک در این کشور‌ها زیاد است. غالب این کشور‌ها نفت خیز، تولیدکننده نفت و داراى نیروى کار فراوان هستند و از نظر جغرافیایى، بیشتر این کشور‌ها در آسیا و به خصوص منطقه خاورمیانه قرار دارند که به صورت نسبى از مزیت قرب مسافت برخوردارند که هزینه دادوستدهاى اقتصادى را کاهش مى دهد.
منبع: ایکنا
ارسال نظر