چگونه در بازار دیوانه کار کنیم؟

آنالیزور‌های بازار و تحلیل گران برجسته‌ای که به آینده پژوهی در حوزه بازار‌های مالی و کسب وکار مشغولند از زمستان سال گذشته چراغ‌های خطر را برای فعالین بازار روشن کرده بودند که توفان مالی و قیامت قیمت‌ها در پیش است.

اما متاسفانه بخش عمده‌ای از فعالان بازار و مدیران کسب وکار چه در سایز بزرگ و چه کوچک با بیماری «همه چیزدانی» مواجه اند و تصور می‌کنند با دانسته‌های اندک، جهت دار و گاه اشتباه خود می‌توانند نقاط کورکسب وکار را ببینند و از پس پیچیدگی تشخیص آینده برآیند. نتیجه چنین خودباوری کاذبی سقوط ارزش دارایی این افراد در اولین موج رها شدن افسارگسیخته قیمت‌ها و چنگ زدن دیرهنگام به قوانین بقاء است.

همه کسب وکار‌ها و سرمایه گذارانی که تا اکنون از بازار‌ها جا مانده اند باید تلاش و دقت بسیار بیشتری برای حفظ و بقاء خود در طول ماه‌های آینده بکنند در غیر این صورت سقوط و ورشکستگی‌ها آن‌ها قطعی است. اولین اقدام درچنین شرایطی باید کاهش هزینه‌های غیرضروری و جلوگیری جدی از هدر رفت منابع باشد. مدیریت منابع را باید درسه قدم سامان داد؛ اول هزینه‌هایی که باید قطع شوند، دوم هزینه‌هایی که بایدکنترل شوند و سوم هزینه‌هایی که باید مدیریت شوند.

اصلاح نگرش به بازار‌ها و تغییر استراتژی سرمایه گذاری و حتی تغییر حوزه کسب وکار باید در دستور کار هر مدیر عاقلی قرار بگیرد. در چنین شرایطی شرکت ها، سرمایه گذاران وکسب وکار‌ها به «برنامه ریزی منعطف» نیاز دارند. برنامه ریزی منعطف نیازمند رصد مداوم پارامتر‌های موثربرتولید و فروش است، چون این مولفه‌ها به شکل بی سابقه‌ای دراقتصاد ایران به سرعت درحال تغییر جهت هستند و هنوز به یک ثبات پایدار نرسیده اند چه خوشمان بیاید و چه نیاید رخداد‌های رادیکال چند ماه گذشته حوزه‌های «تولید سود» در ماه‌های آینده را عمیقا دگرگون می‌سازد. همه کسانی که بر اساس سناریو‌ها و متغیر‌های سال گذشته، کسب وکار امسال شان را برنامه ریزی کرده بودند باید هشیار باشند که نمی‌توانند بر اساس همان فرمول‌ها به موفقیت در شرایط جدید دست یابند.

مطالعات آینده پژوهی و روندشناسی نشان می‌دهد بازار مصرف در ایران در حال منقبض شدن است و این انقباض در شش ماه دوم سال بسیار بیشتر خواهد شد. این شرایط مصرف کنندگان را بر آن خواهد داشت که بسیاری از کالا‌ها و خدمات را از لیست خرید خود خارج کنند. پس ضروری است همه کسب وکار‌ها تا دیر نشده استراتژی تولید، توزیع و فروش خودشان را تغییر دهند تا بتوانند همچنان سودآور باشند در غیر این صورت واقعیت‌های بازار آن‌ها را با شدت خطرناکی واقع بین خواهد کرد.

«جوزف استیگلیتز» برنده جایزه نوبل اقتصاد می‌گوید: «بازار‌های مالی مطابق انتظارات عقلایی عمل نمی‌کنند و بیشتر تابعی از انتظارات تریدر‌ها هستند تا روندها». انتظار رفتار عاقلانه داشتن از بازار دیوانه (Crazy market) خود نوعی دیوانگی است که باعث باختن سود و سرمایه با هم می‌شود. دانشمندان «اقتصاد رفتاری» که روانشناسی را با دانش اقتصاد درهم آمیخته اند معتقدند «لجبازی» اگرچه یک خصیصه انسانی است، اما در بازار‌های مالی بیشترین زیان را به سرمایه گذاران وارد می‌کند. آنهم به این شکل که بخش قابل توجه‌ای از فعالان اقتصادی در مقابل تغییرات بنیادین بازار مقاومت می‌کنند و حاضر نیستند بپذیرند که تحلیل شان یا تصمیم شان اشتباه بوده و شرایط عمیقا متحول شده و لذا تلاش می‌کنند با روند‌ها بجنگند.

همه صاحبان سرمایه و کسب وکار در ایران که تلاش می‌کنند با روند‌های به شدت دگرگون کننده آینده بجنگند خودشان را برای سقوط و ورشکستگی آماده می‌کنند و این دقیقا همان کاری است که نباید بکنند.

* سیدجواد سیدپور، مشاور و متخصص آینده پژوهی در بازار‌های مالی و کسب وکار