مشکلاتی که باید با مردم شناخت

چاله چوله های شهر، موتورهایی که وسط پیاده رو ویراژ می دهند، پارک هایی که ساخته شده اند تا هر کسی که ذره ای معلولیت و ناتوانی دارد از بودن در آن محروم باشد و صدها مورد دیگر، همه و همه از خلاهای شهری است که عنوان پایتخت ایران را یدک می کشد. تمام این دردها را هم در تمام این سال ها مسئولان می دانند و ساعت ها برای آن جلسه گذاشته و سخنرانی کرده اند، اما این دورهمی ها از خیل شکایت مردم کم نکرد، چرا که معمولاً از هیچ شهروندی هیچ راهکاری پرسیده نشد. تا آن که اواخر سال گذشته به ابتکار سرای محله وحیدیه تعدادی از کودکان، معلولان و سالمندان برای اولین بار موزائیک به موزائیک محله را با مدیر سرای محله زیرپا گذاشتند و دانه دانه خواسته هایشان را گفتند. آن گونه که بنیامین نعیمایی، مدیر سرای محله وحیدیه و نایب رئیس سازمان مردم نهاد "خانواده سلامت بنیان" می گوید طرح "گشت هدایت شده" آن قدر موفق بوده که پایش را از گلیم محله وحیدیه درازتر کرده و در تمام منطقه 8 اجرا شد و در نهایت مناسب سازی بوستان فدک را برای تردد معلولان به ارمغان آورد.

رویکرد سرای محله در سال های گذشته اغلب بر برگزاری کلاس های آموزشی برای تامین حداقل هزینه های فضا بود، چه عاملی سرای محله وحیدیه را وادار کرد که از چاردیواری خارج شود و با مردم از محله بازدید کند؟

تجربه 5 سال مدیریت در سرای محله به من نشان داد مردم هنوز تعریف درستی از سرای محله و شهرداری ندارند و نمی دانند چه خواسته هایی را باید با ما و چه خواسته هایی را با شهرداری منطقه مطرح کنند. گاهی از اوقات انتقادهایی از شرایط شهر با سرای محله در میان گذاشته می شود که مشکل ما هم هست، هر چه هم این موضوع را به شهروندان می گوییم کم تر نتیجه می گیریم چرا که فکر می کنند می خواهیم از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنیم. در این شرایط به این نتیجه رسیدیم که اتفاقاً با همراهی خود مردم مشکلاتی که شهروندان از آن گله مند هستند را شناسایی کنیم و با نظارت خود مردم به گوش مسئولان برسانیم تا ثابت کنیم از مسئولیت فرار نمی کنیم. ضمن اینکه، تحت این شرایط اعتماد مردم هم به ما چند برابر بیشتر می شود.

راضی کردن مردم به مشارکت و غربال آن ها حتماً با چالش هایی چه در سطح کلان و چه در سطح خرد همراه است. چرا باید برای مدیر یک سرای محله مهم باشد که مردم اعتماد کنند آن هم در شرایطی که بخشی از بودجه شما را شهرداری و بخش دیگر را کلاس های آموزشی تامین می کند؟

این موضوع به صبغه حضور من در سازمان های مردم نهاد و علم به این نکته که هر تغییری تنها از راه مردم میسر است، برمی گردد. شهروندان حق دارند از برخی از شرایط امروز شهر ناراضی باشند و برای تغییر وضعیت هم نمی توان از بالا به پایین نسخه پیچید، به همین دلیل هم طرح گشت هدایت شده برای اولین بار از سوی سرای محله وحیدیه مطرح شد و در عمل آن قدر نتیجه بخش بود که در سراسر منطقه 8 اجرا شد.

معیارهایتان برای انتخاب شهروندان و شرکت آن ها در طرح چه بود؟

واقعیت این است برای آن که چالش های شهر را بشناسیم ترجیح دادیم تا جامعه هدف خود را از افراد در معرض آسیب جامعه انتخاب کنیم، به همین دلیل سراغ کودکان، افراد دارای معلولیت و افراد مسن رفتیم. برای انتخاب کودکان به مدارس محله مراجعه کردیم و در نهایت 12 دانش آموز داوطلب دختر و پسر را انتخاب کردیم. برای سالمندان و معلولان هم به بوستان های محله سر زدیم و از هر گروه 10 نفر را انتخاب کردیم.

واکنش جامعه مخاطب زمانی که از آن ها برای شرکت در طرح گشت هدایت شده دعوت می کردید چطور بود؟

علاقه مردم برای اینکه بتوانند محیط پیرامون خود را تغییر دهند آن قدر زیاد بود که ما در نهایت مجبور شدیم از میان چند ده نفر به تعدادی که گفتم قناعت کنیم. افرادی هم که در این طرح شرکت می کردند تنها زبان خودشان نبودند بلکه مشکلات سفارشی دوست و همسایه را هم مطرح می کردند. در واقع، وقتی خانواده ها متوجه می شدند قرار است یک عضو از خانواده در این طرح شرکت کند نکات مورد نظرشان را می گفتند و نظری که در نهایت اعلام می شد تنها حرف و نظر یک فرد نبود.

چه تعداد از نظرها با واقعیت مطابقت داشت؟

ببینید! با هر کدام از گروه ها دو جلسه تئوری در سرای محله برگزار کردیم و نقشه محله را مقابل مخاطبان قرار دادیم و خواستیم نظراتشان را مطرح کنند. نمی توان گفت نظراتی که مطرح می شد با واقعیت منطبق نبود، اما بخشی از آن ها ملموس نبود. تحت این شرایط به این نتیجه رسیدیم که حداقل برای یک بار با هر کدام از گروه ها از محله وحیدیه بازدید کنیم تا مخاطبان به شکل عینی مشکلات و درخواست هایشان را مطرح کنند. دقیقاً در همین بازدید بود که مشکلات واقعی شد و متوجه شدیم آن چه مردم می خواهند چیست.

خوب آن چه مردم می خواستند دقیقاً چه بود؟

طبیعتاً هر کدام از گروه ها دغدغه های خاص خود را داشتند، به طور مثال اغلب دانش آموزان اولین درخواستشان این بود که بتوانند با دوچرخه در پارک تردد کنند و در مرحله بعد تعداد پارک ها و فضای بازی افزایش پیدا کند. نکته جالب این است که بچه ها از معتادانی که در محله تردد می کردند و موش های جوی های آب ناراضی بودند و به گفته خودشان از هر دو این موارد به شدت می ترسیدند. مورد دیگری که جلب توجه می کرد و فقط به چشم یک کودک می آمد این بود که صدای وانت بارها که برای بسیاری از افراد بزرگسال عادی است، برای کودکان به شدت آزاردهنده بود و یکی از درخواست ها این بود که هر طور می شود این صدا حداقل در روزهایی که بچه ها در خانه هستند در محلات شنیده نشود.

وجه اشتراکی بین نظرات سه گروه دیده می شد؟

تاحدی درخواست های بین سالمندان و افراد دارای معلولیت به هم نزدیک بود. مهم ترین دغدغه این دو گروه این بود که فضای محله برای حضور افراد ناتوان مناسب سازی شود و بوستان ها تنها مختص جوانان نباشد. بعضی از سالمندان حتی موضوع ساخت بوستان ویژه افراد مسن با شرایط خاص را پیشنهاد داده بودند و معلولان هم از جوی های پهن شاکی بودند. همه این موارد را هم مورد به مورد به ما نشان دادند.

بحث های مربوط به هویت محله دغدغه هیچ قشر و گروهی نبود؟

اتفاقاً یکی از خواسته های افراد مسن همین مورد بود. بسیاری از آن ها از اینکه محله شلوغ شده است و آدم های جدید وارد محله شده بودند ناراضی بودند و احساس می کردند محله امنیت گذشته را ندارد. البته تغییر این مورد آن هم در شرایط مهاجرپذیر امروز تهران انتظار زیادی است.

انبوه نظرات را چطور جمع بندی کرده اید؟

نظرات را در قالب چندین شاخه اولویت بندی کردیم و تمام آن ها را با حضور نماینده های شرکت کنندگان به دست شهردار منطقه 8 رساندیم. از نظر منطقه این طرح آن قدر جذاب بود که شهردار بعد از مدتی این طرح را در 13 محله منطقه 8 اجرا کرد. در این بخش از طرح هم به طور میانگین از هر گروه 10 نفر حضور داشتند و همان روند محله وحیدیه در بقیه محلات اجرا شد.

نظرات هم شبیه بودند؟

در اغلب موارد خواسته های شهروندان با یکدیگر سنخیت داشت. البته بعضی از افراد مشکلات و موارد خاص خودشان را مطرح می کردند که قاعدتاً انعکاس داده شد اما در کلیات و شاخص بندی نظر مردم 13 محله چندان با مردم محله وحیدیه متفاوت نبود و به نوعی منشا همه آن ها به چند مورد خاص برمی گشت.

3 ماه از اجرای طرح می گذرد، به عنوان یک فعال اجتماعی تغییری در شرایط منطقه بعد از اجرای طرح دیده اید؟

اقداماتی صورت گرفت که مهم ترین آن ها مربوط به مناسب سازی بوستان فدک برای افراد ناتوان است. آن طور هم که مطرح شد قرار است بنا بر اولویت یک سری از بوستان های منطقه مناسب سازی شوند و در عین حال به درخواست های شهروندان در مورد وجود جانوران موذی و آسفالت خیابان ها رسیدگی شود.