هنری که روح و روان را لطیف می‌کند

پژمان دادخواه - پژوهشگر هنر - در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: صنایع دستی از جمله هنرهای کاربردی و وابسته به زندگی است که همواره در گذر تاریخ با انسان همراه بوده و در طول زمان رشد و تحول پیدا کرده و پیوند خود را با زندگی انسان حفظ کرده است. شاید در گذشته این نگرش و طرز فکر حاکم بوده که هنر را پدیده‌ای جدا از زندگی نمی‌دانستند، به همین دلیل در جای جای زندگی مردم گذشته رد پای هنر دیده می‌شود و بخش اعظم این آثار با زندگی انسان در پیوند است.

او ادامه داد: صنایع دستی که بخش اعظم آن با نیازهای روزمره بشر تناسب دارد و دارای ماهیتی کاربردی است، تجلی‌گاه خلاقیت، اندیشه، فرهنگ و طرز تفکر مردم است و با تامل در این آثار، با نگرش‌ها، آداب و رسوم و تمدن یک سرزمین می‌توان آشنا شد.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه آثار هنری و صنایع دستی ایران به دلیل سازگاری و تطابق با محیط زندگی، علی‌رغم رفع نیازهای مادی انسان با نیازهای روحی او نیز سازگار بوده و همراه و همدم جسم و جان است، افزود: در واقع این آثار که دنیایی از لطافت و زیبایی را در خود دارند و فرم، نقوش و رنگ آنها نیز برآمده از طبیعت است، با نیازهای روحی آدمی همخوان بوده و آرامشی بی پایان را برای او به ارمغان می‌آورد و نقش بی بدیلی در بهبود وضعیت روحی انسان دارد.

دادخواه با بیان مثالی ادامه داد: اگر به زندگی مردم گذشته نگاه کنیم و به فرشی که زینت بخش خانه‌ها بوده نظر داشته باشیم، متوجه می‌شویم که بافنده هنرمند، علی رغم رعایت مسائل تکنیکی و مادی از جمله گزینش الیاف طبیعی، رنگهای طبیعی و ... تصویری زیبا از باغ‌های ایرانی یا نقوش حیوانات و پرندگان و گل و گیاه را با رنگ آمیزی بی نظیری فراهم کرده است. بنابر این چنین اثر جاودانه ای جدای از این که نیازهای مادی انسان را با رعایت همه جوانب تامین می‌کرده، از لحاظ روحی هم مفید بوده و فضایی خیال‌انگیز و لطیف را برای محیط خانه به ارمغان می‌آورده است.

او گفت: امروزه صنعتی شدن شهرها و بالطبع گسترش ابزارها و کالاهای صنعتی تغییرات اساسی در سبک زندگی مردم ایجاد کرده و گاهی تاثیرات روانی منفی را از خود بجا گذاشته است. به همین دلیل حضور پر رنگ صنایع دستی و هنرهای سنتی در زندگی روزمره بشر علی‌رغم رفع نیازهای مادی انسان، تاثیرات روانی مثبتی داشته و انسان را از درگیر شدن در مصائب زندگی یکنواخت صنعتی و شهری رهایی می‌بخشد و زیبایی‌های طبیعی را برای او به ارمغان می‌آورد.

این پژوهشگر هنر بیان کرد: اما زمانی که تولید انبوه صنعتی در میان باشد، خلاقیت، نبوغ و اصالت هنری از بین می‌رود و زیبایی اصیل که حاصل خون دل خوردن‌های عاشقانه هنرمند بود، از میان بر می‌خیزد. بنابر این حضور اِلمان‌های برگرفته از صنایع دستی ایرانی در فضاهای شهری و کاربرد این دست ساخته‌ها در محیط خانه علی‌رغم معرفی دوباره این آثار به جامعه و بهره‌مندی از مزایای مادی آنها، می‌تواند به تلطیف حالت روحی انسان کمک کند، چرا که انسان میل به زیبایی داشته و زیبایی این آثار هم برخاسته از جان هنرمند عاشقی است که هنگام بازآفرینی زیبایی به اصل زیبایی نظر داشته است.