خلاقیت در هنرهای سنتی، ابداع است

عبدالمجید شریف‌زاده - رییس پژوهشکده هنرهای سنتی - درباره اینکه آیا صنایع دستی و هنرهای سنتی به همان شکل گذشته خود باید حفظ شود یا نیاز به مدرن شدن دارد، توضیح داد: ما اصلِ موضوع را در هنرهای سنتی و صنایع دستی که بخشی از آن است، نمی‌شناسیم. یکسری اصول غیر قابل تغییر در این زمینه وجود دارد که ما باید آن را بشناسیم اما در کنار آن یکسری فروع داریم که می‌تواند متناسب با زمان تغییر پیدا کند. بهترین کار توجه به سبقه تاریخی چند هزار ساله در هنرهای سنتی و صنایع دستی کشورمان است.

او ادامه داد: وقتی به گذشته تاریخی‌مان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که صنایع دستی و هنرهای سنتی در طول تاریخ با حفظ اصول و مبانی حاکم و متناسب با زمان خودش تغییر پیدا کرده‌ است. اما ما به دلیل آنکه اصول حاکم را نمی‌شناسیم تغییراتی در آن به وجود می‌آوریم که از اصالت خارج می‌شود. به همین دلیل زمانی که با قدیمی‌ها صحبت می‌کنید از اینکه تغییری در صنایع دستی به وجود بیاورند، می‌ترسند و آن را حفظ می کنند اما جوانان در این حوزه شناختی کمتر و جسارت بیشتری دارند و زمانی که در این باره با آنها صحبت می‌شود معتقدند باید صنایع دستی مدرن شود در حالی که مدرن شدن معنا و مفهومی دارد که با سنت در تقابل است. به همین دلیل ما می‌گوییم بحث مدرن شدن را نداریم اما بحث تغییر و به روز شدن را در هنرهای سنتی داریم.

رییس پژوهشکده هنرهای سنتی اضافه کرد: زمانی که مکتب هرات دوره تیموری و مکاتب تبریز و اصفهان در دوره صفویه در نقاشی و نگارگری در کنار هم قرار می‌دهیم، تشخیص تغییر مکاتب دشوار می‌شود و فردی می‌تواند این تغییرات را بشناسد که چشم‌اش به آن آشنا یا درباره موضوع کار کرده باشد. زمانی که شما به صنایع دستی و هنرهای سنتی زیاد نگاه می‌کنید، به مرور زمان متوجه تغییر این موضوع از دوره تیموری تا صفوی می‌شوید اما این تغییرات را نمی‌توان به سادگی متوجه شد.

شریف‌زاده با بیان اینکه اصول و مبانی حاکم بر هنرهای سنتی ما باید حفظ شود و این اصول چند نکته اساسی دارد، افزود: هنرهای سنتی ما رمزگرا هستند زیرا هنرمندان تفکرات‌شان را در آثارشان عرضه می‌کردند، فقط طبیعت‌گرا نبودند و احساسات یا عواطف خود را بیان نکرده‌اند بنا براین وقتی به هنرهای سنتی نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم هنری است که هنرمند در آن عواطف، تفکرات و اعتقادات خود را بیان می‌کند.

او بیان کرد: هنرمند از طبیعت در آثار خود الهام می‌گرفت و به اصطلاح امروز طبیعت‌گرا یا ناتورالیسم نبود. هنرمندان ما با رمز و اشاره حرف‌های خود را مطرح می‌کردند و حتی این موضوع در شعر شاعران نیز دیده می‌شود. هر کدام از نقش‌ها و رنگ‌ها در صنایع دستی و هنرهای سنتی رمز و رازی دارد که می‌خواهد تفکرات خودش را بیان کند بنابراین زمانی که ما وارد حوزه هنرهای سنتی می‌شویم باید با این موارد آشنا شویم و بدانیم زمانی که می‌خواهیم از طبیعت الهام بگیرم باید چگونه این کار را انجام دهیم؟ برای مثال گل و مرغ در آثار هنری دوره قاجار بسیار دیده می‌شود اما هیچکدام از آنها مشابه همان گل و مرغی که در طبیعت وجود دارد، نیست.

رییس پژوهشکده هنرهای سنتی گفت: ویژگی‌هایی از جمله نمادگرایی، تجوید و الهام از طبیعت در طول تاریخ هنرهای سنتی وجود داشته و جزو اصول ماست و نمی‌توانیم آنها را تغییر دهیم اما هر کسی می‌تواند متناسب با ذوق و خلاقیت خودش، طبیعت را ببیند و از آن الهام بگیرد، با ویژگی‌ها و تفکراتش، آن را تغییر دهد و به یک اثر تازه و به روز تبدیل کند.