پرستاران چرا در حال خروج از کشور هستند؟

تحریریه پارسینه | چند سال پیش میرزابیگی رئیس سازمان نظام پرستاری درباره‌ی پیامد‌های خروج پرستاران از کشور و ضرری که می‌تواند خروج این سرمایه‌های انسانی قابل به کشور وارد کند می‌گذرد. وی در جریان یک مصاحبه گفته بود نگران هستیم کشور‌های مختلف با توجه به اطلاعی که از وضعیت پرستاری ما دارند، جاذبه‌های خدمت را در کشورشان به قدری نمایش دهند که پرستاران توانمند خود را از دست بدهیم.

ماجرای بی تفاوتی در سطح مدیریت خرد و کلان کشور نسبت به هشدار‌های کارشناسان در امور مختلف، از مسائل ورزشی و اقتصادی گرفته تا مسئل سیاسی و فرهنگی و زیست محیطی، در این روز‌ها بسیار عادی‌تر از آن شده که بتوان سخنی از آن به میان آورد و حتی برای مخاطبی جاذبه داشته باشد.

این عدم جاذبه دقیقاً از همان نقطه ناشی می‌شود که عادت کرده ایم بار‌ها و بار‌ها آزمون و خطا کنیم، مدیریت سلیقه‌ای بخرج دهیم و بدون تکیه بر شایسته سالاری و بهره بردن از توان نیرو‌های متخصص، باسواد و ماهر، فقط در فکر انتشار شعار و بیانیه و دعای خیر باشیم تا احیاناً از ناحیه‌ای مورد گزند و گزش قرار نگیریم!

روایت سیل خروج ایرانیان به عنوان مسافر و مهاجر در این سال‌ها به امری عادی و در حد تیتر و بحث‌های روزانه تبدیل شده و فقط در حد فرار مغز‌ها شاید اندکی پهلوی متولیان امر را قلقلک داده و در انتها هیچ برنامه و هدفی برای تامین شرایط مطلوب جهت بهره بردن از سرمایه‌هایی که خروجشان به شدت برای آینده کشور مضر است نداشته و نداریم.

از نگاه کارشناسی منابع انسانی خروج هر نیروی متخصص و ماهر در هر رشته‌ای با توجه به فرآیند پر هزینه آموزش و تربیت هر فرد، بسیار فراتر از تخمین‌های این روز‌های کارشناسان، برای مملکت هزینه داشته و خواهد داشت. رشته پرستاری و افرادی که تخصص و مهارت در این رشته دارند، به عنوان سرمایه‌های انسانی هر کشوری شناخته می‌شوند. از این رو اغلب در کشور‌های توسعه یافته میزان درآمد سالانه پرستاران در حد متوسط و تقریباً رو به بالاست.

پرستاران به عنوان نیرو‌های متخصصی که در زمینه اصول علمی و مهارت‌های حرفه‌ای مراقبت، درمان و آموزش بیماران تحصیل و در آن مهارت پیدا می‌کنند، از جمله سرمایه‌هایی هستند که این روز‌ها مهاجرت به کشور‌های مختلف و کار در سایر کشور‌ها را به ماندن در ایران و دریافت حقوق ناچیز و برخورداری از آینده‌ای نا مطمئن ترجیح می‌دهند.

تا همین چند سال پیش ادعایی مطرح بود که پرستاران ایرانی به لحاظ تسلط برعلوم و فنون و روش و مهارت‌های انجام کار در صدر جدول بهترین پرستاران جهانند. در دفاع از این مدعا گفته شده بود پرستاران ایرانی با توجه به نوع فرهنگ ایرانیان، توقعی که برای نحوه ارائه خدمات در جامعه وجود دارد و سطح علمی پرستاران از پرستاران در سایر کشور‌ها متمایز می‌شوند.

موج سفر پرستاران به کشور‌های همسایه و اروپا موضوعی نیست که تازه اتفاق افتاده باشد. رئیس سازمان نظام پرستاری پنج سال قبل نسبت به این موضوع هشدار داده و گفته بود: اینکه کشور‌های همسایه ما با وجود آن که می‌دانند توقع پرستارانمان بالاست و حقوق بالاتری از ایران را مطالبه می‌کنند، سراغ پرستاران ما می‌آیند، علتش همین علم بالا، معنویت و اخلاق پرستاری است و به مسئولان هشدار داده بود انگیزه‌های پرستاران را افزایش دهند. اما بنظر می‌رسد این هشدار و تذکر و توصیه نیز همچون بسیاری از موارد که قبلاً ذکر شد گوش شنوایی ندارد.

آلمان یکی از مقاصد پر جاذبه برای پرستارانی است که در کار خود تخصص دارند. یک پرستار دارای گواهینامه که فقط امتحان خود را به پایان رسانده است با حدود ۲،۴۰۰ یورو کار را شروع می‌کند. به لطف قوانین مالیاتی پیچیده آلمان این منجر به افزایش حقوق از ۱.۵۸۰ EUR تا ۱.۸۰۰ EUR می‌شود و بسته به این است که آیا شما ازدواج کرده اید یا نه. پرستاران خارجی که به زبان آلمانی مسلط نیستند، در سال اول حقوق کمتری کسب می‌کنند. این میزان دستمزد با مقایسه دستمزد پرستاران متخصص در ایران بسیار پر جاذبه و اغوا کننده است. در کانادا و در کبک نیز دستمزد پرستاران بسیار بالاست. حقوق پرستاران در کبک بین ۵۰.۰۰۰ تا ۶۰.۰۰۰ دلار در سال می‌باشد؛ و با توجه به تعداد کم پرستار در کبک میتوان در آمد بیشتری را نیز دریافت نمود. این دستمرد در استرالیا برای هر پرستار در سال چیزی حدود ۵۵۰۰۰ دلار میباشد.

کاری که آلمان و کشور‌های توسعه یافته از جمله کانادا و استرالیا برای جذب مهاجران متخصص انجام می‌دهند، بسیار هوشمندانه‌تر از آن است که بتوان در مورد آن صحبت کرد. خروج نیرو‌های متخصص و سرمایه‌های انسانی از کشور‌های مبداء که عمدتاً فقیر و در حال توسعه هستند به اندازه‌ای تکان دهنده و خسارت بار است که برای کشور‌های مقصد سراسر نعمت و پر فضیلت.

حال مسئولان نه تنها کاری برای سر و سامان دادن به وضعیت بحران مالی و استخدامی پرستاران انجام نداده اند، بلکه به فکر صادرات متخصص در قالب تفاهم نامه با قطر هم افتاده اند. چندی پیش در خبر‌ها آمده بود: قطر در چارچوب تفاهم نامه همکاری کار و کارگری با ایران از این کشور پرستار استخدام می‌کند.

بر اساس این توافق و در مرحله اول ظاهراً قرار است یک شرکت خصوصی قطری بخشی از کادر پرستاری خود را از طریق ایران تامین کند. تفاهم نامه همکاری کار و کارگری ایران و قطر بهمن سال ۱۳۹۶ همزمان با سفر یک هیات از وزارت کار قطر به ایران امضاء شد.

این موارد در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از پرستاران پس از پایان ماموریت، در موارد بسیار نادر به کشور باز می‌گردند. هم اکنون نیز ده‌ها هزار ایرانی در کشور‌های حوزه خلیج فارس و البته ترکیه مشغول به کار در حرفه پرستاری هستند.

اواخر سال پیش بشیر خالقی نماینده مردم شهرستان‌های خلخال و کوثر در مجلس شورای اسلامی وعده داده بود مقدمات لایحه قانون تعرفه نظام پرستاری پس از طرح و بررسی در کمیسیون‌های مختلف از جمله کمیسیون بهداشت و درمان و پس از تایید در کمیسیون تلفیق مجلس آماده برای طرح در صحن علنی مجلس شده است.

شاید برای یکبار هم که شده با عملی شدن معجزه وار بسیاری از این دست وعده‌ها و تحول در نظام سلامت در یک سو و مدیریت سرمایه‌های انسانی و قدرشناسی از نخبه‌ها و جمعیت کثیر متخصص از سویی دیگر بر ثروت انسانی کشور بیافزاییم و با ندانم کاری و بی خردی کشور را تهی از افراد با صلاحیت و اعتبار نکنیم.