سلبریتی‌ها چگونه رنج زلزله‌زدگان را دوچندان کردند؟

علی علیزاده - پارسینه | به گواه تاریخ، مردمان ایران زمین از بابت کمک و دستگیری و در مجموع نیکوکاری ید طولایی دارند. سنت دستگیری از نیازمندان و محرومان از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته است.
البته صفت پسندیده احسان و بخشش همواره چه با نگاه به تمدن ایرانیان قبل از ظهور اسلام و چه با نگاه دینی و توصیه شریعت، جهت زدودن چهره‌ی ناپسند فقر و درماندگی و کمک به افراد نیازمند و اقشار آسیب پذیر جامعه، انجام پذیرفته و تا کنون و خوشبختانه به رغم مواجهه ایرانیان با شرایط بسیار نامطلوب اقتصادی و فقر و قحطی در طول تاریخ تا زمان معاصر و البته پس از انقلاب، این رفتار قابل تحسین همچنان از عمیق‌ترین فرهنگ‌های نهادینه شده‌ی ملت ایران بوده و دستخوش تغییر و دگرگونی نشده است، هر چند حجم و جزئیات کمک‌ها وابسته به شرایط اقتصادی روز در تفاوت بوده است.

در سال‌های پس از انقلاب اسلامی کمیته امداد امام خمینی (ره)، بنیاد مسکن، بنیاد مستضعفان و ... در همین راستا تأسیس و با توجه به اسم و نشان خود وظیفه‌های مختلفی را با هدف زدودن و کاستن از آلام مردم رنج دیده بر عهده گرفتند. نحوه جمع آوری کمک‌ها توسط این نهاد‌های خیریه و چگونگی رسیدگی به مردم و دستگیری از مستمندان و نیازمندان، هیچگاه از دید منتقدان و دلسوزان انقلاب مخفی نمانده و ورود به جزئیات و ارزیابی عملکرد آنان نیز در مجال این بحث نیست.

با پیشرفت فناوری اطلاعات و توسعه و روزآمدی نحوه گردش و انتشار اخبار در سال‌های اخیر، دسترسی مردم به اخبار وقایع و حوادث گوناگون بسیار سریع‌تر از آن شده که بتوان تصور کرد. یکی از کارکرد‌های انتشار بموقع اخبار (البته مبتنی بر عدم سانسور و حفظ سلامت خبر) اطلاع آحاد جامعه از یک ماجرا و رخداد و وادار کردن مردم به مشارکت در رتق و فتق برخی امور است.

خبر‌های مربوط به حوادث و بلایای طبیعی و یا کمک رسانی به افراد نیازمند به معالجه فوری و. از زمره اخباری است که با توجه به حساسیت جامعه هم از دید عاطفی و هم نگاه بشر دوستانه، مورد علاقه و پیگیری مجدانه توده مردم بوده، از همین حیث منشاء برکت و فساد هم تلقی می‌شود.

یکی از اثرات مهم و بی بدیل پیشرفت در فن آوری ارتباطات، تسهیل در جلب مشارکت‌های مردم در رخداد‌های مختلف است. سایت‌های خبری، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در جمع آوری کمک‌های نقدی و غیر نقدی سالهاست گوی سبقت را از نهاد‌های مختلف که به شکلی سنتی در صدد جذب کمک‌های مردمی هستند ربوده اند.

بر هیچ فرد منصف و منتقد دلسوزی پوشیده نیست که اثرگذاری رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، در جلب کمک‌های مردم بسیار فراتر از آن شده که بتوان با روش برخی بنگاه‌ها و نهاد‌ها در یک دهه گذشته مقایسه کرد! البته فراموش نباید کرد این رسانه یا فرد حقیقی و حقوقی باید مورد اعتماد مردم بوده و از روحیه و شخصیت کاریزماتیکی برخوردار باشد تا بتواند در جلب نظر و مساعدت ملت از ظرفیت حداکثری استفاده کند.

پس از زلزله ورزقان و اخیراً پس از زمین لرزه مرگبار کرمانشاه بسیاری از مردم با توجه به انعکاس خبر ضعف در کمک رسانی، امدادرسانی، نیاز فراتر از توان دولت و سایر ارگان‌ها به مردم ماتم زده و آسیب دیده، در تلاش بودند تا هر طور شده به کمک هموطنانشان بشتابند. در این بین بسیاری از شخصیت‌های مطرح در عرصه هنر و ورزش با به اصطلاح (سلبریتی‌ها) که برای مخاطبانشان از محبوبیت دوچندانی برخوردارند آستین‌ها را بالا زدند و از طرفداران میلیونی خود درخواست کردند برای مدیریت بهتر بحران و رسیدگی فوری به نیاز نیازمندان، کمک‌های نقدی و غیر نقدی میلیون‌ها طرفدارشان را از سراسر کشور و جهان جذب کنند. در این بین هم بودند افراد شهیری که با چند ده هزار تا چند صد هزار دنبال کننده در صدد جذب کمک‌های نقدی بودند.

در این کارزار مشخص شد ده‌ها میلیارد تومان وجه نقد توسط همین سلبریتی‌ها جذب و البته با انتشار تصاویر و فیلم توسط برخی از آن‌ها نحوه کمک رسانی به آسیب دیدگان جهت جلوگیری از شائبه و تنویر افکار عمومی منتشر شد. بدون اینکه هیچ مرجع قانونی نظارتی بر چگونگی هزینه‌ها و عملکرد صاحبان حساب داشته باشد.

دیری نپایید بسیاری از مردم آسیب دیده از عدم رسیدگی به مشکلاتشان سخن به میان آوردند! برخی حتی عناصری که مأمور جمع آوری پول و وجه نقد بودند مقصر دانستند که چرا پول‌ها را دپو کرده و به وظیفه و وعده‌ای که دادند عمل نمی‌کنند.

در این میان توجه به برخی از موارد حائز اهمیت است:

۱- وعده‌های سلبریتی‌ها باعث افزایش توقع برخی از مردم شده است. به گفته خبرنگاران حاضر در منطقه زلزله زده کرمانشاه، روز‌های اول وقوع حادثه، برخی از آسیب دیدگان زلزله در روستا‌ها به امید حرف‌های یک مجری ورزشی تلویزیون که وعده داده بود با کمک مردمی نیازی به التماس به سمت ارگان‌های دولتی نیست، حتی اجازه نمی‌دادند بنیاد مسکن وارد معرکه شده و به وظیفه ذاتی خود عمل کند.

۲- توزیع اغلب بدون برنامه کمک‌ها باعث ایجاد نوعی تبعیض و دل آزردگی و بی اعتمادی شده بود. عده‌ای هم از کمک‌های دولتی استفاده می‌کردند، هم کمک‌های مردمی، و برخی هم از ناآگاهی و بی‌خبری خیرین سواستفاده کرده و تعداد زیادی پتو و بخاری برقی و سایر اقلام را انبار کرده تا در زمانی مناسب به فروختن آن‌ها مبادرت کنند.

۳- معلوم نیست افرادی همچون یک فرد مشهور ورزشی با میلیون‌ها طرفدار از یک سو و یک نظریه پرداز و منتقد سیاسی از سویی دیگر با چه منطق، آشنایی و اشراف به موقعیت جغرافیای طبیعی و انسانی منطقه آسیب دیده مبادرت به جمع آوری کمک می‌کنند؟ این افراد که مشخص نیست چگونه دسترسی به شبکه دریافت اطلاعات و تجربه پخش کمک‌ها را دارند وارد این معرکه شده و برای خود و سایرین مزاحمت و توقع ایجاد می‌کنند!

بدیهی است در همین اوضاع نابسامان، خیلی از مناطقی که معمولا دورافتاده‌تر بودند و بیشتر به کمک احتیاج داشتند، عاجز از هرگونه کمکی در مصیبت خود گرفتار مانده و حتی افراد کم توان مثل سالمندان یا بیماران که کمتر در مقابل چشم خیرین ظاهر می‌شدند، از دریافت کمک‌های بحق خود جا می‌ماندند.

۴- به اذعان یکی از همین افراد او انتظار سرازیر شدن میلیارد‌ها تومان پول را نداشت به همین دلیل برنامه‌ای شفاف و منظم برای خرج کردن این مقدار پول در مسیر درست و صحیح نداشته و یا دست کم توقع از آن‌ها در این مرحله هزینه کردن بسیار ناچیز بود. از همین رو تاخیر در هزینه کردن کمک‌ها از یک طرف باعث بدنامی آنان شد و از طرف دیگر بازار داغ شایعه رونق گرفت که منجر شد عده‌ای مدعی شوند دولت اجازه کمک‌رسانی توسط سلبریتی‌ها را نداده، لذا موج بی اعتمادی فضای شبکه‌های اجتماعی و آحاد ملت را در بر گرفت.

۵- اما از سویی دیگر، خواص (سلبریتیها) به خاطر این که خودشان را از مظان اتهام و بی آبرویی دور نگه داشته و خود را همچنان امانتدار معرفی کنند حاضر نشدند کمک‌های مردمی را که سر به فلک می‌زد به نهاد‌های دولتی مثل هلال احمر یا بنیاد مسکن تحویل دهند که طبیعتا تجربه، امکانات و اطلاعات بیشتری در زمینه کمک رسانی دارند.

با این اوصاف بنظر می‌رسد، برای ممانعت از تجربه دوباره این وقایع و هم جلوگیری از جریحه دار شدن اعتماد عمومی، در راستای ساماندهی مناسب کمک‌های مردمی و توزیع عادلانه کمکها، نهاد و یا خیریه مردمی متشکل از همین سلبریتی‌ها اعلام وجود کند تا در مواقع لزوم، با کمک و همکاری نهاد‌های دولتی دارای تجربه، بهترین خدمات را به مردم ماتم زده و آسیب زده در شرایط بحرانی عرضه کنند.