دندان عقل خوب است یا بد؟

دندان عقل یکی از نمونه‌های تکامل بشر در طول هزاران سال است. انسان‌های اولیه استخوان بندی و اسکلت درشت تری داشته اند. جمجمه‌های بدست آمده نشان داده بشر اولیه سه دندان آسیای بزرگ داشته که از هر سه آن‌ها برای جویدن استفاده می‌کرده است. علت هم این بوده که غذا‌های انسان‌های اولیه اغلب خام و سفت بوده و آن‌ها برای جویدن این غذا‌ها به دندان‌های آسیای بیشتر و آرواره‌های قوی‌تر نیاز داشته اند. به مرور با پیشرفت شرایط زندگی بشر یاد می‌گیرد غذا‌ها را بپزد. در نتیجه رژیم غذایینرم‌تر می‌شود و کم کم نیاز به آرواره‌های قوی‌تر و دندان‌های بیشتر از بین می‌رود. در نتیجه فک انسان در کنار سایر استخوان‌ها به مرور کوچک‌تر می‌شود. دندان عقل

بنابراین آخرین دندان آسیای بزرگ به تدریج فضای کافی برای رویش را از دست می‌دهد. در نتیجه شیوع نهفتگی در این دندان افزایش می‌یابد. هرچه جلو‌تر می‌رویم نهفتگی در این دندان شایع‌تر می‌شود. در واقع سومین آسیای بزرگ فک به تدریج در حال حذف شدن از ژنتیک انسان است.

چرا می‌گوییم دندان عقل؟

معمولا جوانه دندان عقل از حدود سن ۱۱، ۱۲ سالگی شروع به تشکیل می‌کند یعنی زمانی که عمده دندان‌های دائمی رویش پیدا کرده اند. بعد از شکل گیری دندان، فرآیند رویش آغاز می‌شود که معمولا در سن ۱۸، ۱۹ سالگی است. چون این دندان در سنی رویش پیدا می‌کند که فرد دارد پا به مرحله بزرگسالی می‌گذارد به آن دندان عقل (wisdom tooth) می‌گویند.

دندان عقل به آخرین دندان در هر قوس فکی گفته می‌شود که بین سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی در دهان می‌روید. علت نامگذاری این دندان، به دلیل زمان رویش و همزمانی آن با بلوغ عقلی است. این دندان را دندانپزشکان، «آسیای سوم» نیز می‌نامند.

متخصص جراحی فک و صورت گفت: «به طور معمول هر فردی دارای دو دندان عقل در فک بالا و دو دندان عقل در فک پایین است که در مجموع دارای چهار دندان عقل می‌شود.

گاهی به دلایلی مانند زمینه ارثی، بیماری‌های دوران کودکی، کم خونی و راشیتیسم، این دندان‌ها در داخل فک نهفته باقی می‌مانند. اگر قسمتی از تاج آن‌ها در دهان ظاهر شود، در این صورت به آن دندان عقل نیمه نهفته می‌گویند.»

دندان پزشک درباره دندان عقل می‌گوید: «دندان عقل آخرین دندان دائمی است که معمولا در سنین نوجوانی (زمان بلوغ عقلی) رشد آن آغاز می‌شود و به همین دلیل به آن دندان عقل می‌گویند.

دندان عقل باعث می‌شود که دندان‌ها به سمت عقب حرکت نکنند. این دندان‌ها به هنگام رشد ممکن است مشکلاتی را برای فرد به وجود آورد. از آن جا که دندان عقل در انتهای فک پایین یا بالا رشد می‌کند، ممکن است فضای کافی برای رشد نداشته باشد و فشار زیادی به دندان‌های دیگر وارد کند و باعث نامنظم شدن آن‌ها شود. گاهی هم دندان عقل به دلیل نداشتن فضا برای رشد، زیر لثه باقی می‌ماند.»

مشکلات ناشی از دندان عقل

متخصص جراحی فک و صورت گفت: «التهاب لثه، پوسیدگی دندان عقل یا پوسیدگی دندان مجاور آن، از جمله مشکلاتی است که دندان‌های نهفته عقل می‌توانند ایجاد کنند.

خارج کردن بدون دلیل دندان عقل، به خاطر احتمال آسیب به اعصاب توصیه نمی‌شود و تا زمانی که فضای کافی برای رویش دندان عقل وجود دارد، ضرورتی برای کشیدن آن وجود ندارد

سایر مشکلات عبارتند از:تحلیل ریشه دندان آسیای دوم، تشکیل کیست‌ها و تومور‌های با منشأ دندانی در اطراف دندان عقل نهفته، تضعیف استخوان فک توسط یک دندان نهفته و عدم استحکام مکانیکی استخوان فک در برابر ضربه و نامرتب شدن و درهم ریختگی بقیه دندان‌های فک.»

دندان پزشک می‌گوید: «گاهی افراد موقع رشد دندان عقل از سردرد‌های شدید شکایت می‌کنند. درد گوش، درد مبهم در فک، احساس درد به هنگام جویدن غذا و التهاب شدید لثه از دیگر مشکلاتی است که بیماران از آن شکایت دارند. البته در مواردی نیز ممکن است رشد دندان عقل مشکلی به وجود نیاورد.

یک مشکل شایع درباره دندان عقل، پوسیدگی زودهنگام آن است. در موارد بسیاری دندان عقل به سرعت دچار پوسیدگی می‌شود و حتی دندان مجاور را درگیر پوسیدگی می‌کند. علت اصلی آن، این است که در مواردی دندان عقل فضای کافی برای رشد کامل نداشته و از آن جا که در انتهای فک است، امکان مسواک زدن و تمیز کردن کامل آن وجود ندارد؛ بنابراین به سرعت دچار پوسیدگی می‌شود.»

زمان کشیدن دندان عقل

از آنجا که این دندان‌ها نقش چندانی در جویدن غذا ندارند، با توجه به مشکلاتی که ذکر شد، ممکن است لازم باشد توسط دندانپزشک از فک خارج شوند.

خارج کردن بدون دلیل دندان عقل، به خاطر احتمال آسیب به اعصاب توصیه نمی‌شود و تا زمانی که فضای کافی برای رویش دندان عقل وجود دارد، ضرورتی برای کشیدن آن وجود ندارد.

گاهی در حالت نهفته، اقدام به کشیدن دندان عقل می‌شود. وجود پوسیدگی، ضایعات پاتولوژیک، عدم وجود فضای مناسب در قوس فکی و ایجاد عفونت در اطراف دندان، نقش مهمی در زمان کشیدن دندان عقل دارد.

بهترین سن برای خارج کردن دندان عقل از دهان، زیر ۲۰ سالگی است. البته در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی هم امکان خارج کردن آن‌ها وجود دارد، ولی پس از ۴۰ سالگی، کشیدن دندان عقل، دشوارتر می‌شود.

گاهی ممکن است فردی فضای کمی برای حرکت دادن دندان‌ها و مرتب کردن شان داشته باشد که در این شرایط احتمال دارد متخصص ارتودنسی، قبل از شروع درمان به او توصیه کند دندان عقلش را با جراحی از دهان خارج کند.

گاهی نیز فردی دندان هایش را ارتودنسی می‌کند و همه دندان‌ها مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری بی نظمی در دندان‌های جلوی فک پایین دیده می‌شود که در این گونه موارد نیز ممکن است دندانپزشک به او توصیه کند که دندان عقلش را جراحی کند تا این بی نظمی کم نیز برطرف شود.

گاهی اتفاق می‌افتد که دندان‌های کرسی (آسیا) که جلوی دندان عقل قرار دارند به دلایلی پوسیده یا کشیده می‌شود. در این موارد بهتر است دندان عقل حفظ شود، زیرا در سنین نوجوانی دندان عقل می‌تواند حرکت کند و با قرار گرفتن در محل دندان کشیده شده، نقش دندان کرسی را ایفا کند. دقت کنید که این اتفاق فقط در سنین مناسب و به هنگام رشد دندان رخ می‌دهد.

دندان عقل سالم باید حفظ شود و بر خلاف گذشته که می‌گفتند دندان عقل را باید کشید، هم اکنون گفته می‌شود که برای کشیدن دندان عقل باید دلیل منطقی داشت. اگر مشکلاتی که در بالا ذکر شد وجود داشت می‌توان آن را کشید، اما اگر بیمار مشکلی نداشت و دندان در موقعیت مناسبی قرار داشت، باید حفظ شود. توصیه اکید ما این است که این دندان‌ها کاملا مسواک زده شوند و تمیز بمانند تا پوسیده نشوند.

درمان درد ناشی از دندان عقل

بهترین راه حل برای درمان درد‌های ناشی از دندان عقل، مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص علت درد و انجام درمان لازم است.

اما اگر در حال حاضر محدودیت دسترسی دارید و می‌دانید که درد مربوط به التهاب لثه روی دندان عقل است، می‌توانید از روش‌های زیر برای تسکین درد دندان عقل استفاده کنید:

- دهانشویه با آب نمک ولرم

- استفاده از یک مسکن مثل ایبوپرفن هر ۸ ساعت یک عدد

- شستشوی زیر لثه ملتهب با یک سرنگ حاوی آب نمک ولرم

- ماساژ لثه ملتهب

در این موارد دندانپزشکان با توجه به وخامت اوضاع، آنتی بیوتیک نیز تجویز می‌نمایند.

آیا کشیدن و یا جراحی دندان عقل دردناک است؟

از فردای روز جراحی دندان عقل، با آب نمک ولرم دهانتان را بشویید

اگر جراحی دندان عقل با یک بی حسی عمیق انجام بپذیرد، به هیچ عنوان درد نخواهد داشت.

ضمنا اگر به توصیه‌های دندانپزشک تان بعد از جراحی توجه کنید، بدون تردید مشکل خاصی گریبان گیرتان نخواهد شد.

از جمله این توصیه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- قبل از جراحی، دارو‌های مسکن و آنتی بیوتیک تجویز شده توسط دندانپزشک تان را مصرف کنید.

- بعد از جراحی، گاز مرطوبی که روی دندان تان گذاشته می‌شود را تا یک ساعت دست نزنید.

- آب دهانتان را به هیچ وجه تف نکنید و از نی برای نوشیدن مایعات استفاده نکنید، چرا که باعث کنده شدن لخته روی زخم می‌شود و منجر به خونریزی مجدد می‌گردد.

- یک ساعت بعد از جراحی دندان، یک بستنی بخورید.

- از فردای روز جراحی دندان عقل، با آب نمک ولرم دهانتان را بشویید و سعی کنید در اسرع وقت به رژیم غذایی عادی خود برگردید.

- در پایان نکته‌ای که همیشه باید به آن توجه کنید این است که داروی مسکن را باید در شروع درد مصرف کنید تا اثر کند، نه زمانی که درد شما را بی تاب کرده است.



منبع: نمناک