دین با ارزشهای خود در روند تحولات تکنولوژی مؤثر است

دکتر آیت اللهی با بیان اینکه دین با القای ارزشهای خود می‌تواند در روند تحولات تکنولوژی مؤثر باشد، تأکید کرد: برای تعامل فعال دین و تکنولوژی مهمترین مسئله شناخت ابعاد غیرابزاری تکنولوژی است.

دکتر حمیدرضا آیت اللهی استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در نشست "دین و تکنولوژی" که روز یکشنبه 19 تیر در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، به تشریح موضوع "تأثیر و تأثر دین از تکنولوژی" پرداخت و گفت: موضوع تکنولوژی معضلی است که بدون اینکه متوجه شویم با آن درگیر هستیم و از آن بیماری هایی است که درد ندارد، علت آن این است که تکنولوژی اولین بار خود را به صورت ابزار نشان داد.

وی دیدگاه کسانی که با نگاه مثبت یا منفی به تکنولوژی می نگرند را ساده انگارانه توصیف کرد و افزود: اولین کسی که به خصوصیت تأثیرگذاری تکنولژی بر افکار، توانایی های بشری و بر جهت گیری زندگی بشری توجه کرد" مارکس" بود. البته معنای او از تکنولژی ابزار تولید بود و از آن جبریت تاریخ و جبریت تکنولوژی را به وجود آورد. تحولات شتابان تکنولوژی رفته رفته اندیشه ابزاری بودن آن را تحت الشعاع قرار داده و شواهد متعددی بر خودمختاری آن و تحمیل ایده‌های غیرقابل کنترل تکنولوژی بر اندیشه بشری به ویژه دین به وجود می‌آورد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: با گسترش دامنه تکنولوژی از تکنولوژی‌های سخت به انواع نرم آن، حساسیت موضوع بیشتر نیز می‌شود. تأثیر تکنولوژی های نرم نسبت به تکنولوژی های سخت بیشتر است اما این بدان معنا نیست که موضع منفعلانه ما در مقابل تکنولوژی نتوان به موضعی فعال بیانجامد.

دکتر آیت اللهی با بیان اینکه تکنولوژی به صورت‌های متفاوتی می‌تواند بر دین تأثیرگذار باشد؛ تحمیل ارزشهای خاص، اختلاط اندیشه‌های دینی و دین ستیز، ایجاد مسائل جدید در اندیشه دینی و در منش دینداری و همچنین تخریب قالب‌های سنتی دینی از جمله تأثیرات تکنولوژی بر دین برشمرد و افزود: اما تکنولوژی به طور بالقوه می‌تواند فرصت‌های مناسبی برای دین ایجاد کند. به شرط آنکه ایده ساده انگارانه ابزاری بودن تکنولوژی را محور توجه خود قرار ندهد.

وی افزود: برای تعامل فعال دین و تکنولوژی مهمترین مسئله شناخت ابعاد غیرابزاری تکنولوژی است که دین پژوهان را در یک بررسی مداوم به این تعامل وا می دارد. با این تغییر کارکردهای مداوم تکنولوژی اندیشه دینی فعالانه حضور می‌یابد که بتواند در یک فرآیند اجتهاد مداوم و محتاطانه نسبت به تکنولوژی به تغییر ساختار دین با حفظ اسکلت بندی اصلی ‌آن بینجامد.

وی تأکید کرد: تکنولوژی فقط ابزار نیست بلکه خودمختاری هایی نیز برای خود دارد و این خودمختاری قابل پیش بینی نیست ضمن اینکه تحمیل تکنولوژیهای نرم در جوامع فعلی بیش از تکنولوژی های سخت است. علاوه بر این در برابر تکنولوژی هم می توان نقش منفعل و فعال داشت که معمولا در جوامع مختلف نقش منفعل را می بینیم اگر نقش منفعل را به فعال تبدیل کنیم می توانیم کاری در مقابل تکنولوژی انجام دهیم، با وجود اینکه معتقدیم یکسری کارها را خود تکنولوژی انجام می دهد.

آیت اللهی با تأکید بر تأثیر و تأثر دین از تکنولوژی یادآور شد: تنها با اجتهاد مداوم در مسائل دینی می توان در عین حفظ شرایط پیشینی شرایط جدیدی که تکنولوژی تحمیل می کند را درک کرد و متناسب با آن موضع و داد و ستد متناسب با تکنولوژی داشته باشیم و برای رسیدن به این وضعیت ناگزیر از اجتهاد مداوم در دین هستیم.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در پایان با اشاره به تأثیر دین بر تکنولوژی یادآور شد: دین با القای ارزش‌های خود می‌تواند در روند تحولات تکنولوژی مؤثر باشد. ایجاد پرسش‌های جدید برای تکنولوژی، جلب اقتضائات خاص برای روند فعالیت تکنولوژی و استفاده از محیط ‌های فکری جدید که تکنولوژی به وجود می‌آورد در جهت القای ارزش‌های دینی و حضور فعالانه در اصلاح شرایط مخربی که تکنولوژی به وجود می‌آورد و مسائلی از این دست می توانند از عوامل مؤثر دین بر تکنولوژی باشند.