دلیران تنگستان

مستغاثی، سعید - به بهانه این مقاومت مشروع مجاهدان تنگستان و دشتستان، اشغالگران انگلیسی با تمام قوای دریایی و زمینی خود به بوشهر حمله بردند و آن را آماج حملات توپخانه و ناوگان دریایی خویش قرار دادند. دلیران تنگستان درمقابل با نیروهای انگلیسی مردانه مقاومت کردند و بارها آنان را عقب راندند و دولت بریتانیا را در حیرت از این رشادت ها در بن بست قرار دادند اما سرانجام در مقابل حیله و فریب کاری دولت فخیمه انگلیس که از طریق جاسوسان محلی خود در قشون رییس علی نفوذ کرده بود ، وی را از پشت سر هدف گلوله قرار دادند. این درحالی بود که رییس علی همراه عده قلیلی از همرزمانش ، در برابر انبوه قوای دشمن ایستادگی کرده و با فریادهای پاینده باد اسلام و زنده باد ایران ، آنها را به عقب می راندند. با شهادت رییس علی دلواری جنبش مقاومت تنگستانی ها و دشتستانی ها ضربه ای جدی خورد.


"دلیران تنگستان" عنوان پنجمین قسمت از مجموعه مستند "اشغال" است که ساعات 45/12 و 15/16 دوشنبه 13 تیرماه از شبکه خبر پخش شده و ساعات 45/12 و 35/22 سه شنبه 14 تیرماه تکرار خواهد شد.

در این قسمت از مجموعه "اشغال" به مقاومت ها و پایمردی های دلاوران تنگستانی و دشتستانی در مقابل تجاوز ارتش بریتانیا پرداخته می شود.

ارتش امپراتوری بریتانیا پیش از انعقاد قرارداد 1915 و در نوامبر 1914 برابر آبان ماه 1393 (یعنی 4 ماه پس از آغاز جنگ) بخشهایی از سواحل جنوبی ایران از جمله بوشهر و بندر لنگه نیز مورد هجوم خود قرار داد. هر روز کشتی جنگی جدیدی در مقابل بندر بوشهر لنگر می انداخت و هر ساعت اهالی این بندر جنوبی ایران مورد اهانت و تحقیر و تجاوز مامورین انگلیسی و هنری قرار می گرفتند. در برابر این اشغال آشکار آب و خاک سرزمین اسلامی ، رییس علی خان دلواری ، شیخ حسین خان چاه کوتاهی و زائر خضرخان اهرمی تصمیم گرفتند تا علیه اشغالگران قیام کرده و این آیه الهی را در ایران جامه عمل بپوشانند که " لن یجعل الله علی المومنین سبیلا"

نکته قابل ذکر این است ، متاسفانه بازهم در اغلب عرصه هایی که ذکر شد ، آنکه همراه اشغالگران و استعمارگران بود و به نام ایرانی برعلیه منافع ملت و کشورش حرکت کرد ، دسته ای از به اصطلاح شبه روشنفکران و متجددین بودند که در تاریخ معاصر ما ، عنوان ملی گرا را هم یدک می کشند. بایستی به تاریخ مراجعه کرد و بدون تعصب به مطالعه آن نشست . در تاریخ آمده است ، دلیران تنگستان که با دست تقریبا خالی و بدون پشتیبانی دولت مرکزی در برابر ارتش تا دندان مسلح انگلستان مقاومت می کردند(چون در جنگ مابین تنگستانی ها و انگلیسی ها برای دفاع از خاک ایران ، در کمال حیرت و شگفتی ، دولت مرکزی اعلام بی طرفی کرده بود!!!) اما به درخواست کنسول انگلیس (ماژور هوور) از والی فارس ، دولت مرکزی هم در سرکوب آنها مشارکت ورزید!! شاید موجب تعجب برخی باشد که والی فارس در آن زمان "مصدق السلطنه" یا همان دکتر محمد مصدق بود که خودش در این مورد در مجلس دوره چهاردهم چنین توضیح می دهد:

"...بنده مامورین خوب از انگلستان دیده ام. من مامورین بسیار شریف و وطن دوست از انگلستان دیده ام. من مذاکراتی در شیراز و تهران با اینها دارم . یک روز ماژور هوور ، قنسول انگلیس آمد و به من گفت : ما حکم داده ایم تنگستانی ها را تنبیه بکنند...گفتم شما پلیس جنوب را مامور تنبیه تنگستان بکنید برمنفوریت آنها افزوده می شود. تنگستانی ها اگر شرارت می کنند ، من تصدیق می کنم . اگر بعضی از آنها راهزنی می کنند ، من تصدیق دارم. اگر آنها را پلیس جنوب تنبیه کند، آنها جزء شهداء وطن پرست می شوند و من راضی نیستم. ولی اگر من والی هستم ، آنها را تنبیه کنم ، به وظیفه خودم عمل کرده ام و کار صحیحی کرده ام. گفت توضیحات شما ، مرا قانع کرد ، شما کار خودتان را بکنید. من از شما تشکر می کنم. بعد از چند روز من تنگستان را امن کردم و ماژور هوور آمد از من تشکر کرد..."!!

همکاری مصدق السلطنه با پلیس جنوب و تجهیز قوای دولتی در سرکوبی دلیران تنگستان و دشستان ، سبب شد ، سفارت انگلیس از نخست وزیر جدید بخواهد که مصدق را در سمت والی فارس باقی نگه دارد. عین نامه چنین است :

"... سفارت انگلیس ، 4 نوامبر 1920 میلادی

پس از استعلام از صحت مزاج ، تقدیم ارادت ، زحمت می دهد از قرار تلگرافی که قنسول انگلیس مقیم شیراز مخابره کردند ، آقای مصدق السلطنه از سقوط کابینه قبلی و تشکیل کابینه جدید ، قدری مضطربند که مبادا این کابینه در مواقع لازمه ، همراهی و مساعدت مقتضی از ایشان ننمایند و گویا خیال استعفا دارند . از قرار راپرت هایی که از قنسول انگلیس در شیراز می رسد ، حکومت معظم له در شیراز خیلی رضایت بخش بوده . اگر حضرت اشرف صلاح بدانند ، بد نیست که دوستانه تلگرامی به معزی الیه مخابره فرموده ، خواهش کنید که به حکومت خود باقی بوده و از این خیال منصرف شوند. ایام شوکت مستدام .

مستر نرمان..."



به بهانه این مقاومت مشروع مجاهدان تنگستان و دشتستان، اشغالگران انگلیسی با تمام قوای دریایی و زمینی خود به بوشهر حمله بردند و آن را آماج حملات توپخانه و ناوگان دریایی خویش قرار دادند. دلیران تنگستان درمقابل با نیروهای انگلیسی مردانه مقاومت کردند و بارها آنان را عقب راندند و دولت بریتانیا را در حیرت از این رشادت ها در بن بست قرار دادند اما سرانجام در مقابل حیله و فریب کاری دولت فخیمه انگلیس که از طریق جاسوسان محلی خود در قشون رییس علی نفوذ کرده بود ، وی را از پشت سر هدف گلوله قرار دادند. این درحالی بود که رییس علی همراه عده قلیلی از همرزمانش ، در برابر انبوه قوای دشمن ایستادگی کرده و با فریادهای پاینده باد اسلام و زنده باد ایران ، آنها را به عقب می راندند. با شهادت رییس علی دلواری جنبش مقاومت تنگستانی ها و دشتستانی ها ضربه ای جدی خورد.

پس از آن نظامیان انگلیسی و هندی در بوشهر ، دارلحکومه ، گمرک خانه و سایر ادارات را تصرف کردند. موقرالدوله ، حاکم بوشهر را نیز بازداشت و بیرق انگلیس را برفراز دارالحکومه و ادارات افراشتند.

از جمله بخش های تماشایی این قسمت از مجموعه مستند "اشغال" ، نمایش بخش هایی دیگر از خاطرات بانو خیری (همسر رییس علی دلواری) از دوران تجاوز انگلیس به خاک میهن و مبارزات رییس علی است که در سال 1352 و به هنگام ساخت مجموعه تلویزیونی "دلیران تنگستان" توسط همایون شهنواز ضبط شده است.

مجموعه مستند "اشغال" در 26 قسمت توسط سعید مستغاثی نوشته و کارگردانی شده و رضا جعفریان آن را برای گروه سیاسی شبکه خبر تهیه نموده است.