صادرات فله ای و افول جایگاه جهانی ایران

تحریریه پارسینه: آمار ۵ ماهه اول سال در حوزه تجارت خارجی کشور بیانگر کاهش ۹.۵ درصدی صادرات نسبت به مدت است. اما در این میان محصولاتی هستند که با وجود اینکه در بازار جهانی از ارزش بالایی برخوردارند اما در کشور ما مورد اهمیت ویژه‌ای قرار نمی‌گیرند. دو محصول ناب ایرانی این روزها دیگر تاب و توان رقابت در بازار جهانی را ندارد.

زعفران و پسته ایرانی اگرچه کیفیت بسیاری دارند اما به برخی موانع و مشکلات موجب کمرنگ شدن جایگاه ایران در بازار بین المللی است. از یک سو محصول زعفران به دلیل صادرات فله ای و قاچاق با چالش‌های عمده‌ای روبه روست. در حالی ۹۵ درصد از زعفران جهان در ایران تولید می‌شود اما در بسیاری از موارد این زعفران به صورت فله‌ای به سایر کشورهای جهان از جمله اسپانیا صادر می‌شود و این کشور با بسته بندی جدید زعفران ایرانی را به نام خود به بازار جهانی عرضه می‌کند و این است سرنوشت تلخ این محصول و رنج تولیدکنندگان داخلی! اما در حالی ایران جایگاه ویژه‌ای تولید زعفران دارد اما به‌ دلیل نبود یک استراتژی صادراتی و فقدان بسته‌بندی مناسب، این جایگاه با مخاطراتی جدی روبه رو شده است.

این موضوع البته روز به روز موجب افول جایگاه زعفران ایرانی می شود. سایر صادرکنندگان جهان تنها زعفران ایرانی را بسته بندی می‌کنند و در این میان حتی رقابت زعفران های بسته بندی شده در کشورمان غیر ممکن می‌شود زیرا به آرامی نام ایران از روی زعفران ایرانی کنار زده می‌شود.

مرداد ماه امسال علی شریعت‌مقدم رئیس هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران از کاهش صادرات زعفران و رکورد نسبی در بازار این محصول طی ماه‌های اخیر خبر داد و گفت: در چنین شرایطی متاسفانه شاهدیم که زعفران ایرانی به افغانستان قاچاق می‌شود و از این کشور به مشتریان خارجی صادر می‌شود.

بحث قاچاق پیاز زعفران مدت‌هاست بر سر زبان‌ها افتاده و عده زیادی را نگران آینده این محصول با ارزش کشورمان کرده است. کارشناسان و مسئولان مختلف نیز طی این سال‌ها راهکارهای متفاوتی را در این زمینه ارائه کرده‌اند. اما پیمان یوسفی آذر، مشاور وزیر و مجری طرح ملی توسعه گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی، در مورد صادرات پیاز زعفران می‌گوید: بنده موافق این کار هستم و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های موجود در این زمینه باید لغو و سیاست‌گذاری‌هایی که مربوط به حدود ۵۰ سال قبل است، باید کنار گذاشته شود. این موضوع باعث شد که در نیمه اول سال گذشته صادرات زعفران نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۹۴، با ۴ درصد کاهش مواجه شود.

صادرات پسته ۴۵ درصد افت کرد

از سوی دیگر محصول پسته ایران نیز به این ورطه پیوسته است. کاهش صادرات پسته را می توان به خوبی در آمار و ارقام مشاهده کرد. صادرات پسته در پنج ماهه نخست امسال ۴۵.۱۵ درصد از نظر وزنی نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته کاهش یافت که به گفته رییس انجمن پسته، کاهش تولید سال گذشته عامل اصلی کمتر شدن صادرات این محصول به کشورهای مختلف شده است که در سال جاری با توجه به افزایش تولید شاهد رشد قابل توجه صادرات پسته نیز خواهیم بود.

در پنج ماهه نخست امسال ۱۸ هزار و ۹۸۸ تن و ۸۵۱ کیلوگرم پسته به ارزش ۱۹۸ میلیون و ۷۳ هزار و ۱۸۹ دلار به ۵۹ کشور مختلف صادر شده است که از نظر وزنی ۴۵.۱۵ درصد و از نظر ارزشی ۳۹.۹۶ درصد نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته کاهش یافته است که به گفته سیدمحمود ابطحی رییس انجمن پسته عامل اصلی نصف شدن صادرات این محصول، کاهش تولید آن در سال گذشته به حدود ۱۸۰ هزار تن بود. در این میان ۶۱.۱۶ درصد پسته صادراتی معادل ۱۱ هزار و ۶۱۳ تن و ۶۳۷ کیلوگرم به هفت کشور آلمان، عراق، قزاقستان، امارات، هند، اسپانیا و روسیه صادر شد که آلمان با سهمی معادل سه هزار و ۶۳ تن و ۷۱۲ کیلوگرم بیشترین خرید را در بازار پسته از تاجران ایرانی داشته است و پس از کشورهای مذکور افغانستان، ترکیه، پاکستان، اردن، ایتالیا، قطر و ... در رتبه‌های بعدی خرید پسته ایرانی قرار دارند.

اما آیا کاهش تولید پسته به چه دلیل است؟ و سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا بی‌انگیزگی تولیدکنندگان زعفران هم موجب کاهش تولید این محصول خواهد شد یاخیر؟ اکنون بسیاری از محصولات با ارزش ایرانی به دلیل نادیده گرفته شدن از سوی دولتمردان از بازارهای جهانی دور می‌شوند و این یعنی خیانت ملی و ضربه سنگینی را به تولید داخلی وارد می‌کند.