اختلاف‌ ایران و کویت و بروز پیامدهای عمیق‌تر

پوستر متهمان پرونده عبدل در دست یک مقام امنیتی وزارت کشور کویت

به گزارش خبرنگار «پارسینه»، در میانه آشفتگی های متعدد و متنوع خاورمیانه، کویت اقداماتی را علیه فعالیت های دیپلماتیک ایران در این کشور انجام داد تا نگرانی ها درباره وخامت بیشتر اوضاع افزایش پیدا کند.

جیورجیو کافیرو، رییس «تحلیل های کشورهای خلیج [فارس]» در مطلبی برای المانیتور ضمن اشاره به تحولاتی که منجر به واکنش دیپلماتیک شد می نویسد: اخراج دیپلمات های ایرانی از کویت علاوه بر تضعیف رابطه دو طرف، می تواند به دو دستگی در فضای سیاسی داخلی این کشور هم منجر شد. پرونده عبدلی در سال 2015 هم موجب اختلافات فرقه ای در کویت شده بود و تحولات اخیر تهدیدی است برای گسترده تر شدن آن. در منطقه ای که درگیر بی ثباتی ودرگیری های فرقه ای است و بر خلاف عراق، عربستان، بحرین و دیگر کشورهای عربی، همزیستی شیعیان و اهل سنت در کویت نسبتا آرام، بردبارانه و صلح آمیز بود. امیر کویت از وفاداری اقلیت شیعه این کشور که یک سوم جمعیت بومی آن را تشکیل برخوردار است و از زمان حمله صدام به کویت، رابطه ای نزدیک و صمیمانه میان آنها برقرار است. خانواده های ثروتمند شیعه شرکت های بزرگ کویتی (الکاظمی اینترنشنال، گروه مرافی، گروه مراد یوسف بهبانی و مانند آنها) را اداره می کنند و در بخش های کشتیرانی، تدارکات، حمل و نقل، املاک و مستغلات، ساخت و ساز، خرده فروشی، تجارت و گردشگری فعالیت می کنند.

اخراج دیپلمات های ایرانی، موجب دوری بیشتر عربستان و ایران از هرگونه فرصت احتمالی برای کاهش تنش هایشان می شود. بر پایه این فرض که ایران از گروه های تروریستی در منطقه شام و شبه جزیره عرب حمایت می کند و شبه نظامیان شیعه را مسلح می کند، تصمیم کویت رهبران دیگر کشورهای عضو شورای همکاری را بیشتر متقاعد خواهد کرد که درخواست ایران برای برقراری روابط بهتر با شیخ نشین های همسایه اش صادقانه نیست.

همچنین، کاهش روابط می تواند فرآیند بهبود روابط دوجانبه را که به دنبال پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 2013 آغاز شد و با نخستین سفر امیر کویت به ایران در سال 2014، امضای توافق هسته ای در سال 2015، و سفر کم سابقه وزیر خارجه کویت به تهران در سال 2017 ادامه پیدا کرد را معکوس کند. در مورد مسائل منطقه ای هم کویت به اندازه دیگر کشورهای شورای همکاری در کنار عربستان قرار نگرفت که مهمترین موارد را می توان در نقش نسبتا حداقلی کویت در ائتلاف سعودی علیه یمن، تصمیم این کشور مبنی بر عدم اعزام نیروی زمینی به بحرین در جریان ناآرامی های 2011، و بازگشایی سفارت سوریه در کویت در سال 2014 جستجو کرد. بر خلاف بحرین، عربستان سعودی و امارات که در سال 2016 روابط خود با ایران را کاهش دادند، کویت علی رغم فراخواندن سفیرش از تهران به عنوان نشانه ای از همراهی با عربستان، عادی سازی نسبی رابطه خود با ایران را ادامه داد. با در نظر گرفتن این عوامل، برای کویت منطقی بود که تلاش هایی با هدف کاهش تنش میان تهران و شورای همکاری را در اوایل سال جاری پیگیری کند.

اگرچه همچنان باید منتظر ماند و دید آیا کویت پس از عربستان و بحرین به سومین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس که روابطش با ایران را قطع می کند تبدیل می شود یا خیر، اما حرکت غافل گیرکننده این کشور برای اخراج دیپلمات های ایرانی احتمالا در نتیجه افزایش فشارهای سعودی صورت گرفته است. همزمان، با توجه به علاقه دولت ترامپ به مقابله بیشتر کشورهای عربی با نفوذ ایران، تغییر دولت آمریکا و به ویژه نشست عربی آمریکایی در ریاض، احتمالا تصمیم گیران سیاست خارجی کویت را تحت تاثیر قرار داده است.

بدون تردید، تشدید سیاست خارجی ضد ایران می تواند تاثیرات عمده ای بر منافع اقتصاد کویت و فضای سیاسی آن داشته باشد. همزمان که کویت به دیگر کشورهای شورای همکاری علیه ایران نزدیک می شود، امکان امضای توافقی برای واردات گاز ایران عاملی است که این کشور باید با دقت در نظر داشته باشد. اگرچه برای این که مشخص کنیم تحولات اخیر چه تاثیری بر روابط مذهبی در کویت خواهد گذاشت هنوز زود است، اما روشن است که آشفتگی هایمنطقه ای و افزایش اختلافات فرقه ای در درگیری های اطراف، بر سیاست داخلی کویت تاثیر گذاشته است و انشقاق میان شیعیان و اهل سنت کویتی را نمایان ساخته است. بنابراین، رهبران کویت باید موازنه ای محتاطانه در رویارویی با روابط شیعه و سنی در داخل و همچنین منطقه، به ویژه درباره تنش های میان ریاض و تهران و اختلاف های درونی شورای همکاری خلیج فارس ایجاد کنند.