گوناگون

داستان پچیده آوارگان لهستانی در ایران

داستان پچیده آوارگان لهستانی در ایران

پارسینه: خبرگزاری قطری الجزیره به سراغ داستان مهاجرت و زندگی آوارگان لهستانی رفته و مهمان نوازی ایرانی ها از آنها را نشان داده است.

داستان پچیده آوارگان لهستانی در ایران
هلنا استلمچ در آپارتمانش در تهران- الجزیره

به گزارش خبرنگار «پارسینه» ، در حالی که این روزها بحران پناهجویان به معضلی جهانی تبدیل شده و برخی برای مقابله با آن وعده ساخت دیوار می دهند، نگاهی به گذشته نه چندان دور نشان می دهد که ایرانی ها چگونه در شرایط قحطی و گرسنگی، با آغوشی باز از پناهجویان لهستانی استقبال کردند. آنچه می خوانید، گزارش الجزیره از سرگذشت لهستانی های ایران با عنوان «داستان پیچیده آوارگان لهستانی در ایران» است:

تاجی، طوطی ای است که آزادانه در آپارتمانی در تهران پرواز می کند و گهگاهی جیغ می کشد.

هلنا استلمچ، ۸۶ ساله، می گوید: «دوست ندارم او را در قفس بگذارم. زندانی کردن را دوست ندارم».

استلمچ، نزدیک به ۸ دهه پیش بود که از زندان، تبعید و فرآیند پناهجویی درس آموخت. سپتامبر ۱۹۳۹ سربازان آلمانی از غرب به لهستان حمله کردند و سربازان شوروی هم شرق آن را اشغال کردند.

ارتش سرخ شوروی بیش از یک میلیون لهستانی را به سیبری تبعید کرد و خانواده استلمچ هم در میان آنها بود. سربازان شوروی پدر او را دستگیر و زندانی کردند، در حالی که هلنای ۸ ساله و مادرش مجبور شدند خانه شان را ترک کنند.

او می گوید: «نیمه شب بود که سراغ ما آمدند. نخست، آنها ما را به یک کلیسا و سپس به سیبری فرستاند. تمام چیزی که همراهمان برداشتیم یک چمدان و یک قالیچه قدیمی، چند تکه جواهر و عکس های خانوادگی بود».

داستان پچیده آوارگان لهستانی در ایران
استلمچ و پدرش در لهستان

او در خاطراتی که با عنوان «از ورشو تا تهران» به زبان فارسی منتشر کرده است، نشان می دهد که چگونه پناهنده های لهستانی هر روز از هوای سرد، بدرفتاری و بیماری در سیبری جان خود را از دست می دادند. سوء تغذیه باعث شده بود گاهی هنگام صحبت کردن دندان هایشان بیافتد.

این کابوس دو سال طول کشید تا آن که آلمان به شوروی حمله کرد و باعث شد تا رویکرد جوزف استالین به لهستانی ها تغییر کند. در سال ۱۹۴۲ او آنها را آزاد گذاشت تا به ایران و از آنجا به لبنان و فلسطین بروند.

در آن روزها، ده ها هزار لهستانی به دنبال پناهگاه به خاورمیانه آمدند. هرچند، امروز لهستان درب را به روی پناهجویان خاورمیانه ای بسته است.

نرگس خرقانی، کارگردان ایرانی که اخیرا مستندی را در مورد پناهجویان لهستانی در ایران به اتمام رسانده است، می گوید: «این چیزی نیست که مردم و سیاستمداران بخواهند در موردش صحبت کنند یا حتی به آن اشاره کنند. فکر می کنم یک اجماع ناگفته ای برای فراموش کردن این موضوع وجود دارد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، کشورهای پیروز تنها می خواهند درباره جنایت های هیتلر حرف بزنند. این روزها، با در نظر گرفتن رفتار غرب نسبت به مهاجران، صحبت کردن در مورد مهاجرت های دسته جمعی برای آنها اهمیتی ندارد».

در سال ۱۹۴۲، نزدیک به ۱۲۰ هزار آواره لهستانی، مهاجرت خود از مناطق دورافتاده شوروی به ایران را آغاز کردند.

رضا نیکپور، تاریخ نگار ایرانی- لهستانی و عضو انجمن دوستی ایران و لهستان، می گوید: «زمانی که آنها به ایران آمدند، کشور به شدت درگیر بی ثباتی سیاسی و قحطی بود. به علاوه، شوروی و بریتانیا تمام منابع را از ایران توقیف می کردند و به جبهه جنگ در اروپا می فرستادند. تمام این ها در حالی رخ می داد که وقتی جنگ آغاز شد، ایران اعلام بی طرفی کرده بود».

داستان پچیده آوارگان لهستانی در ایران لهستانی ها از بندر انزلی وارد ایران شدند. کشتی های شوروی در حالی در بندر انزلی پهلو می گرفتند که پر از آوارگان لهستانی بودند و آنها خوش شانس هایشان بودند: بسیاری دیگر در راه بر اثر تیفوس، تیروئید و گرسنگی مرده بودند. اجساد آنها بدون انجام تشریفات به دریا انداخته شده بود.

استلمچ به قدر کافی خوشبخت بود که دچار بیماری یا گرسنگی نشود. مادر او پرستار بود و در ازای مراقبت از پسر بیمار کاپیتان کشتی در طول سفر در دریای خزر، برای دخترش غذا و دارو می گرفت. پس از دو روز بر روی دریا، آنها به کشور تازه ای رسیدند که نیاز مطلق به غذا داشت و از شورش نان در پایتخت رنج می برد.

در بسیاری از منابع مستند شده است زمانی که آواره های لهستانی را سوار کامیون ها می کردند تا از انزلی به تهران منتقل کنند، ایرانی ها به سمت آن چیزهایی پرتاب می کردند. آواره های هراسان که ابتدا فکر می کنند سنگباران شده اند، به زود دریافتند که آن چیزها سنگ نیستند، بلکه کلوچه و آب نباتند.

ریسزارد آنتولاک، متخصص تاریخ ایران و اروپای شرقی که مادرش در میان آواره های به ایران آمده بوده است، در مقاله ای می نویسد: «آوارگان لهستانی که با لبخند و سخاوت ایرانی ها تغذیه شده بودند، سپس از سوی سربازان بریتانیایی و هندی غذا دریافت کردند».

آوارگان در تهران در چهار اردوگاه گنجانده شدند و حتی یکی از باغ هایش شخصی شاه ایران به یک اردوگاه موقت تبدیل شد و یک بیمارستان ویژه هم به آنها اختصاص پیدا کرد.

نیکپور می گوید: «آوارگان لهستانی به خوبی در ایران پذیرفته شدند و در جامعه میزبان ادغام شده و به عنوان مترجم، پرستار، منشی، آشپز و خیاط مشغول به کار شدند. برخی از آنها هم با ایرانی ها ازدواج کردند و باری همیشه در ایران ماندگار شدند».

آوارگان لهستانی یک ایستگاه رادیویی و چند روزنامه به زبان مادریشان راه اندازی کردند. آنها وارد صحنه هنری ایران شدند و همچون دیگر امواج مهاجران، غذاهای آنها به منوی جوامع میزبانشان راه پیدا کرد و پیراشکی همچنان در ایران بسیار محبوب است.

غذا همان چیزی بود که استلمچ و همسرش، محمد علی، را کنار هم آورد. مادر استلمچ مغازه ای را در مرکز تهران برای فروش غذاهای لهستانی اجاره کرده بود. علی در مغازه کناری کار می کرد و همزمان کلاس زبان انگلیسی هم می رفت.

علی با لبخندی آن روزها را به یاد می آورد: «هلن آلمانی و انلگیسی بلد بود. من از او خواستم که برای زبان انگلیسی به من کمک کند،و حالا ما اینجاییم، نیم قرن بعد و ما همچنان با همیم».

از زمانی که استلمچ و مادرش وارد ایران شدند تغییرات بسیاری رخ داده است: جنگ جهانی دوم تمام شد، انقلاب اسلامی در ایران رخ داد، دیوار آهنین فروپاشید، لهستان به اتحادیه اروپا پیوست، اما با تمام این ها، استلمچ و مادرش ماندن در تهران را انتخاب کردند.

آنها چندین بار از وطن سابقشان دیدن کرده اند و حتی «نشان عقاب سفید»، بالاترین نشان افتخار لهستان را دریافت کرده اند.

در ۱۹۸۳ مادر استلمچ درگذشت و او را در همان قبرستانی به خاک سپردند که قربانیان مهاجرت ۱۹۴۲ را دفن کرده بودند. اکنون، یک دیوار بلند این قبرستان را از دریای آپارتمان های قوطی کبریتی در یکی از محله های قدیمی تهران جدا می کند.

حمید تجریشی، نگهبان قبرستان می گوید: «هنوز برخی برای بازدید می آیند. چند روز پیش، گروهی از گردشگران سالخورده لهستانی آمدند... گاهی هم خارجی ها تنهایی می آیند، نام پدر بزرگ یا مادربزرگشان را از بایگانی ما جستجو می کنند، و سپس دسته گلی بر سر مزارشان می گذارند و می روند».

آخرین اخبار، تحلیل‌های ویژه و صفحه نخست نشریه‌های انگلیسی زبان در صفحه بین‌الملل


ارسال نظر

اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    اخبار از پلیکان

    نمای روز

    اخبار از پلیکان

    داغ

    حواشی پلاس

    صفحه خبر - وب گردی

    آخرین اخبار