مسعود ده‌نمکی : فیلم‌سیاسی شمشیر دودم است/ در اپوزیسیون سازی استاد هستیم

اخراجی های 3 هنوز روی پرده است و فروش خوبی دارد، با این حال مسعور ده نمکی هنوز راضی نیست و معتقد است نمی​گذارند او حرفش را بزند. در مورد سینمای سیاسی هفته نامه مثلث با وی گفت و گویی انجام داده که قسمت​هایی از آن را می​خوانید.

- سینما سه وجه دارد؛ صنعت، رسانه و هنر. کسی که می‌خواهد کار تأثیرگذار و ماندنی انجام دهد، باید به این سه وجه توجه کند و اثر او هم از نظر هنری و ساختاری درست باشد، هم از نظر رسانه که فلسفه وجودی آن مخاطب است. هنر یعنی کاری که قرآن و مثنوی انجام می‌دهند. هنر این است که حرف‌های عمیق با ظاهری ساده طرح شود تا به درد مخاطب عام بخورد. این روش من است، یعنی یک نگاه ژورنالیستی که در نشریات هم دنبال می‌کردم. الان خیلی‌ها نشریه منتشر می‌کنند و برای آنها تفاوتی نمی‌کند که نشریه آنها برگشت بخورد یا فروش برود؛ ولی من برای مخاطب داشتن نشریه داشتم، جزو پرمخاطب‌ترین نشریه‌های ایران بود. در آن زمان، دو نشریه سیاسی رنگی بیشتر منتشر نمی‌شد؛ «شلمچه» و «همشهری» که «همشهری» دولتی بود و «شلمچه» به بخش خصوصی تعلق داشت.

- سینمای سیاسی در دنیا یک ژانر است. در کشور ما، سینمای سیاسی به مفهوم تقابل با انقلاب و جنگ سال‌هاست که وجود دارد، یعنی فیلم‌ها با وجود داشتن ظاهری معمولی، در باطن، موضع نقد و تخریبی را نسبت به دفاع مقدس، انقلاب و آرمان‌های آن در پیش گرفته‌اند. اتفاقاً سینمای سیاسی‌ای که درمسیر انقلاب و ارزش‌های آن باشد، نداریم و خلاء ‌آن احساس می‌شود کاری که «اخراجی‌ها» کرد، این بود که تمام شبهه‌ها وتهاجم‌هایی پاسخ داد که به اسم سینمای سیاسی، سینمای نقد و سینمای ضدجنگ و نقد سیاسی علیه انقلاب انجام می‌شود و عصبانیت آن طرفی‌ها به این دلیل است که می فهمند اخراجی‌ها با ظاهری طنز و شیرین با طیف گسترده مخاطب به هجمه‌های آنها پاسخ می‌دهد و اتفاقاً از آن استقبال می‌شود. عصبانیت آن​ها از این آثار به این مضمون برمی‌گردد و می​فهمند که این فیلم چه کاری انجام می​دهد.

- مجموعه ابتدا افراد را به اپوزیسیون تبدیل می‌کند، بعد می‌خواهد آنها را جذب کند و برای نگه داشتن آنها حاضر است، میلیاردها تومان هزینه‌ کند، ولی قدر نیروهایی را که دارد و قدر رویش‌های خود را نمی‌داند و همواره به دنبال این است که چه کسانی سقوط کرده‌اند تا آنها را جذب کند.

- فیلم «فقر و فحشا» برخلاف‌ فیلم‌های اجتماعی که به معلول می‌پرداختند و انگشت اتهام را به سمت زنان و دختران خیابانی می‌گرفتند، انگشت اتهام را به سمت علت، یعنی فاصله طبقاتی، اشرافی‌گری و فقر گرفت. در فضای آن‌ سال‌ها، نشریه‌های اصلاح‌طلب به شدت به آن فیلم حمله کردند، چون آنها قائل به نقد از درون نبودند و فکر می‌کردند، نقد نظام جزو کارهای اپوزیسیون است و دیگران باید آن را انجام دهند و وقتی می‌بینند، چنین اتفاقی می‌افتد و برآیند آن ، نفی نظام نیست، بلکه آسیب‌شناسی انقلاب و نظام است، به شدت عصبانی می‌شوند.

- خیلی از فیلم‌هایی که در دهه قبل ساخته شده، به نام سینمای منتقد و سیاسی، با سفارش نظام بوده؛ یعنی نظام و دستگاه‌های مختلف پول داده‌اند که فیلم ساخته شود؛ ولی متأسفانه برآیند آن در خیلی موارد به ضرر نظام بوده و منفی درآمده است. اما به عنوان مثال، زمانی یک فیلم در جهان مسیحیت ساخته می‌شود که در آن، اتفاقی می‌افتاد و چند دزد به یک کلیسا می‌روند و کلیسا به آنها پناه می‌دهد، وقتی فیلم تمام می‌شود، شما عاشق کلیسا و پدر‌های روحانی شده‌اید. اگر شما حتی در اقتباس نتوانید فیلم را درست درآورید، به ضد آن تبدیل می‌شود. این بیشتر از همه به کارگردان و باورهای درونی او برمی‌گردد. در این زمینه‌ها، سفارشی‌سازی خیلی جواب نمی‌دهد.

- به نظر من، مخملباف از روزی که نخواست در خط نظام و انقلاب باشد موضعش را به صراحت بیان کرد. ما هم که در اپوزیسیون‌سازی استاد هستیم و وقتی احساس می کنیم پای افراد می‌لغزد، آنها را هل می‌دهیم. به هر حال، مخملباف هل داده شد یا رفت، قابل تحلیل است که چرا نظام فیلم می‌سازند، آن هم نه در جهت نقد، بلکه در جهت نفی ارزش‌ها و آرمان‌ها. یعنی گاهی حرف‌هایی که آنها می‌توانند بزنند، اپوزیسیون ضدانقلاب نمی تواند بزند.

- عرصه برای زدن حرف‌های انقلابی و ارزش در سینمای ما نسبت به حرف‌های خنثی و ضدارزشی تنگ‌تر است. به تعبیری من از مقام معظم رهبری شنیدم که گفتند، حوزه فرهنگ و هنر خاکریز فتح نشده انقلاب است.

- فیلم من حرف‌نویی می‌زند که به حرف‌های سابق من برمی‌گردد که در حوزه نشریات من برتابیده نمی‌شد، چرا جبهه و شلمچه توقیف می‌شدند، نشریه‌های دیگری از من تندتر می‌رفتند، ولی توقیف نمی‌شدند. ماکیاولی می‌گوید یا باید در ارودگاه‌ شیرها باشی یا اردوگاه روباه‌ها که اگر این وسط باشی خورده می‌شوی. وسط ایستادن و به دامن چپ و راست نغلتیدن گاهی باعث می‌شود که از روی آدم رد شوند.