خبر خوش هسته ای امسال چیست؟

20 فروردین، «روز ملی فن‌آوری هسته‌یی» است و امسال سالگرد آن در حالی برگزار خواهد شد که درباره اعلام دستاوردهای جدید هسته‌یی گمانه‌زنی‌ها ادامه دارد.

ر شهریور 1385، ‌20 فرودین‌ماه به عنوان «روز ملی فن‌آوری هسته‌یی»‌ نامگذاری شد. بیستم فروردین‌ماه روزی است که دانشمندان ایرانی در کم‌تر از دو دهه موفق به تکمیل کامل چرخه سوخت هسته‌یی و وارد کردن ایران به جمع معدود کشورهای دارنده چرخه کامل سوخت هسته‌یی شدند. مردم ایران این روز را به خاطر تلاش گرانقدر فرزندان‌شان گرامی می‌دارند؛ تلاشی که سال‌ها با وجود فشارهای سیاسی،‌ اقتصادی بین‌المللی و تهدید‌های نظامی از سوی آمریکا و هم‌پیمانانش و در سال‌های اخیر با صدور قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران تاکنون ادامه داشته است.

در آستانه روز ملی فن‌آوری هسته‌یی عملکرد یک‌ سال گذشته سازمان انرژی اتمی در پیشبرد برنامه صلح‌آمیز هسته‌یی کشورمان مورد بررسی قرار داده شده است.


توسعه سانتریفیوژ‌ها

تمرکز سازمان انرژی اتمی بر روی آزمایش نسل‌های جدید سانتریفیوژ که علاوه بر توان جداسازی بالا، مقدار تولید در واحد زمان را افزایش می‌دهد در کنار برنامه‌ریزی برای نصب ساتتریفیوژ در تاسیسات فردو در سال جاری و مکان‌یابی و ساخت یک تاسیسات دیگر غنی‌سازی احتمالا در سال جاری، از جمله اقدامات انجام شده و برنامه‌ریزی شده برای سال 90 در این زمینه است.

علی‌اکبر صالحی ـ رییس پیشین سازمان انرژی اتمی ـ در گرامیداشت 20 فروردین 89 در سخنرانی خود در تهران از نسل سوم سانتریفیوژها رونمایی کرد. به گفته صالحی پس از آن‌که نسل سوم سانتریفیوژ آزمایش‌های مکانیکی‌اش را با موفقیت به پایان رساند، انتظار می‌رود بر اساس محاسبات، ماشین مورد نظر در آزمایش‌های گازدهی پیش‌رو از توان جداسازی حدود ‌10 که تقریبا شش برابر توان جداسازی ماشین‌های نسل اول است، برخوردار باشد. نکته‌ حائز اهمیت در این نسل از ماشین‌های سانتریفیوژ، دستیابی به قطر ‌200 میلی‌متر است. نتیجه این دستاورد این است که علاوه بر افزایش توان جداسازی، مقدار تولید در واحد زمان در این ماشین‌ها افزایش می‌یابد.

هم‌چنین بنا بر گزارش آژانس، ایران اقدام به طراحی زنجیره‌های 174 تایی و آزمایش آن‌ها در یک سال گذشته کرده است.

بر اساس آخرین گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در 19 ژانویه سال 2011 دو آبشار سانتریفیوژ 164 جدید (آبشار 4 و 5) را در منطقه‌ تحقیق و توسعه نصب کرده و به این دو آبشار که یکی از آن‌ها شامل سانتریفیوژ‌های IR-4 و دیگری شامل سانتریفیوژهای IR-2m است، UF6 طبیعی تزریق کرده است.

بر اساس این گزارش آژانس در حال حاضر ایران هم‌چنان حدود 9 هزار سانتریفیوژ نصب شده در نطنز در سالن A و تنها در سه واحد در اختیار دارد و کار نصب در پنج واحد دیگر این سالن نیز ادامه دارد. از مجموع ماشین‌های نصب شده در سالن A، به بیش از 5 هزار سانتریفیوژ خوراک‌دهی می‌شود. هم‌چنین تاکنون 3606 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین تولید کرده است.


تولید سوخت با غنای 20 درصد

پس از آن‌که آمریکا و هم‌پیمانانش توافق بر سر بیانیه تهران میان ایران، برزیل و ترکیه را بر سر مبادله سوخت با غنای پایین با سوخت با غنای 20 درصد را با وجود تایید‌ها و نامه‌نگاری‌های قبلی با رییسان‌جمهور برزیل و ترکیه نادید گرفته و از آن عبور کردند و با توجه به ضرورت تامین مواد اولیه برای ساخت سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران یعنی اورانیوم با غنای ‌20 درصد و همکاری نکردن کشورهای دارای مواد هسته‌یی با ایران برای تامین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی ـ پزشکی تهران، به دستور رییس‌جمهور یک زنجیره در کارخانه غنی‌سازی نیمه‌صنعتی نطنز آماده‌سازی و راه‌اندازی شد که هم‌اکنون این زنجیره به خوبی مشغول به کار و تولید است. در کارخانه آزمایشی غنی‌سازی سوخت PFEP آبشارهای 1 و 6 که هرکدام می‌توانند تا 164 ماشین را شامل شوند برای تولید LEU با غنای تا 20 درصد از U-235 طراحی شده است.

سال گذشته در روز ملی فن‌آوری هسته‌یی نیز اولین نمونه‌ سوخت مجازی رآکتور تحقیقاتی تهران رونمایی شد.

بر اساس گزارش آژانس مجموع تقریبی 6/43 کیلوگرم UF6 با غنای 20 درصد U-235 از زمان آغاز این فرآیند در فوریه 2010 تولید شده است که این مقدار باید تاکنون افزایش یافته باشد. در حال حاضر رآکتور تحقیقاتی تهران یک هفته در میان فعالیت می‌کند.

بر اساس آخرین گزارش یوکیا آمانو،‌ ایران تا 9 ـ 8 فوریه 2011 هنوز نصب تجهیزات برای تبدیل UF6 غنی شده تا 20 درصد اورانیوم 235 به U308 برای تولید سوخت برای TRR را آغاز نکرده است. ایران عنوان کرده که نصب این تجهیزات تا ژوییه 2011 (تیرماه 90) تکمیل خواهد شد.



سایت فردو

ایران در سپتامبر 2009 به آژانس اطلاع داد که در حال ساخت کارخانه غنی‌سازی سوخت فردو (FFEP) در نزدیکی شهر قم است. ایران هدف این تاسیسات را تولید UF6 با غنای تا 5 درصد از U-235 اعلام کرد که مجموع تقریبی 3000 سانتریفیوژ را در خود جای دهد.

آژانس تایید کرده است که ساخت تاسیسات فردو در حال انجام است و تا 19 فوریه 2011 (اوایل اسفند 89) هیچ سانتریفیوژی به این تاسیسات وارد نشده است. در عین حال ایران در 21 فوریه 2011 (2 اسفند 89) به آژانس اعلام کرد که "تا تابستان 2011" مواد هسته‌یی را به آبشارها تزریق خواهد کرد.



مکان‌یابی و ساخت 10سایت جدید غنی‌سازی

در آبان‌ماه 88 تصمیم برای شناسایی 10سایت غنی‌سازی در دولت به تصویب رسید و این موضوع به سازمان انرژی اتمی محول شد. بر اساس اعلام آژانس و بنا به اعلام ایران تصمیم‌گیری درباره پنج سایت‌ از 10 سایت گرفته شده است و قرار بوده است ساخت یکی از آن‌ها تا پایان سال 89 (20 مارس 2011) یا آغاز سال 90 شروع شود. براین اساس انتظار است در سال جدید آغاز ساخت یک سایت جدید غنی‌سازی را شاهد باشیم.

هم‌چنین علی‌اکبر صالحی در ابتدای سال 89 درباره اکتشاف معادن و استخراج اورانیوم، اعلام کرده بود: "در اواخر سال ‌88 در منطقه‌ اکتشافی ناریگان در استان یزد ذخایر اورانیوم قابل توجهی شناسایی و کشف شد که عملیات اکتشافی تکمیلی آن در حال انجام است و در سایر حوزه‌های زمین‌شناسی کشور از جمله حوزه‌های رسوبی مستعد در مناطق مختلف کشور عملیات اکتشاف اورانیوم در فازهای مختلف به صورت فراگیر در حال پیگیری است."

وی درباره عملیات آماده‌سازی و تجهیز معدن اورانیوم ساغند یزد گفته بود: "بهره‌برداری از این معدن در آینده‌ نزدیک آغاز خواهد شد."

فاز اول معدن ساغند یزد بر اساس برنامه‌ریزی‌های از پیش انجام شده باید اوایل سال 89 به بهره‌برداری می‌رسید که این برنامه تاکنون به تاخیر افتاده است.

بر اساس گزارش رییس وقت سازمان انرژی اتمی در فروردین سال گذشته عملیات استخراج کانسنگ اورانیوم از معدن گچین بندرعباس و تولید کیک زرد (U3O8) در مقیاس صنعتی در کارخانه‌ تولید کیک زرد بندرعباس (BUP) در حال انجام است.

صالحی قول داده بود که محصولات تولید شده کارخانه بندرعباس در آینده نزدیک تحویل مجتمع تبدیل اورانیوم اصفهان شود. بر این اساس اولین محصول کیک زرد تولیدی کارخانه بندرعباس آذرماه سال 89 با حضور دکتر علی‌اکبر صالحی به مجتمع سوخت رآکتورهای هسته‌یی اصفهان وارد شد.

او در مراسم ورود اولین محصول تولیدی کارخانه بندرعباس به اصفهان به ایسنا گفت: "ما بخش قابل توجهی از کیک زرد را از طریق بندرعباس تامین می‌کنیم و امیدواریم در چند سال آینده بتوانیم تامین تمامی موجودی مورد نیازمان در داخل کشور دست یابیم."

هم‌چنین آژانس در آخرین گزارشش درباره ایران و در بازرسی انجام شده در فوریه 2011 آژانس وجود هفت بشکه 200 لیتری که ایران عنوان کرده، حاوی کیک زرد تولید شده در بندرعباس است را ملاحظه کرده است.



تاسیسات UCF اصفهان

تاسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان از حدود یک سال پیش تاکنون در بخش تولید اورانیوم با غنای پایین در مرحله تعمیر و نگهداری قرار دارد، اما در بخش‌های دیگر به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

بر اساس گزارش آژانس، ایران در نامه‌ای به تاریخ 4 ژوییه 2010 آژانس را مطلع کرد که UCF کار خود را به صورت کامل از تاریخ 23 سپتامبر از سر خواهد گرفت اما این کارخانه تا 9 ـ 8 فوریه 2011 که آژانس یک بازرسی در آن انجام می‌دهد در حال انجام تنظیمات بوده است.

رییس وقت سازمان انرژی اتمی در آذرماه سال 89 در اصفهان درباره وضعیت تعمیر و نگهداری کارخانه UCF اظهار کرد: "امیدواریم در آینده نه چندان دور این کارخانه کارش را شروع کند."

بر اساس گزارش اخیر آژانس درباره ایران با توجه به این که از 10 اوت 2009 تاکنون هیچ UF6 در UCF تولید نشده است، مقادیر کلی اورانیوم تولید شده در UCF از مارس 2004 تاکنون هم‌چنان 371 تن در قالب UF6 است (که بخشی از آن به FEP و PFEP منتقل شده است) و البته تحت کنترل و نظارت آژانس است.


تبدیل اورانیوم و تولید سوخت

بر اساس آخرین گزارش آژانس در نامه‌ مورخ 6 فوریه 2011، ایران به آژانس اطلاع داد که در نیمه فوریه 2011 قصد دارد آزمایشات سرد در UCF (بدون به کارگیری مواد هسته‌یی) برای تولید UO2 برای سوخت راکتور IR - 40 را آغاز کند. کارخانه تولید قرص، میله و مجتمع سوخت (FMP) در سال 88 به بهره‌برداری رسید و اولین مجتمع سوخت برای رآکتور 40 مگاواتی اراک را تولید کرد.


نیروگاه بوشهر

داستان غم‌انگیز نیروگاه اتمی بوشهر پس از 37 سال هنوز ادامه دارد. در حالی که روزنه‌هایی از امید با انتقال سوخت به قلب رآکتور و انجام آزمایش‌های موفق به وجود آمده بود به یکباره تمامی این روزنه‌ها بسته شد.

روند راه‌اندازی فیزیکی نیروگاه بوشهر از 30 مرداد 89 (21 اوت 2010) آغاز شد و در اواخر آذرماه (اوایل دسامبر) کمپانی "اتم استروی اکسپورت" اعلام کرد که کار بارگذاری سوخت نیروگاه را به پایان رسانده است. در حالی که امیدهایی جدی پس از سوخت‌گذاری نیروگاه اتمی بوشهر در میان افکار عمومی برای راه‌اندازی آن شکل گرفته بود، شایعاتی مبنی بر ایجاد اخلال در روند کار و بهره‌برداری نیروگاه به بهانه آسیب‌هایی که غربی‌ها مدعی شدند ویروس استاکس‌نت به تاسیسات هسته‌یی ایران وارد کرده است شنیده شد. اما این شایعات و تاثیر استاکس‌نت بر کار نیروگاه اتمی بوشهر از سوی ایران و مقامات روسی رد شد. این در حالی بود که به گفته‌ علی‌اکبر صالحی اوایل بهمن‌ماه 89 رآکتور باید در مرحله "بحرانی شدن" قرار می‌گرفت.

صالحی ابراز امیدواری کرده بود که هم‌زمان با 20 فروردین 90 و با همراهی و هماهنگی با روس‌ها، شاهد اتصال به شبکه سراسری در فروردین امسال باشیم!

بر اساس گزارش اخیر آژانس، در 23 فوریه 2011 ایران به آژانس اطلاع داد که باید مجتمع‌های سوخت را از قلب رآکتور خارج کند و آژانس و ایران درباره ضرورت تدابیر پادمانی توافق کرده‌اند. اما سخنگوی وزارت امور خارجه اخبار مربوط به خروج سوخت هسته‌یی از قلب نیروگاه اتمی بوشهر را رد کرد. با وجود تاکید رییس‌جمهور روسیه بر جدیت کشورش برای راه‌اندازی نیروگاه بوشهر در موعد پیش‌بینی‌ شده (که البته این موعد رسانه‌یی نشده است) امیدوار‌کننده است، اما قطعا کافی نیست و نگرانی‌ها درباره زمان بهره‌برداری نیروگاه بوشهر نزد افکار عمومی ایران هم‌چنان باقی است.

محمود احمدی‌نژاد ـ رییس‌جمهورـ در اولین نشست خبری‌اش با خبرنگاران در سال 90 درباره راه‌اندازی نیروگاه بوشهر گفت: "این نیروگاه در آستانه‌ راه‌اندازی است. بعد از نصب تجهیزات، یکی از قطعات داخلی این نیروگاه نقص فنی پیدا کرد که مسوولان در حال رفع مشکل آن هستند و در تماسی که رییس‌جمهور روسیه با من گرفت به من این اطمینان را داد که این نیروگاه در زمان مقرر به بهره‌برداری خواهد رسید."



نیروگاه 360 مگاواتی دارخوین

طراحی پایه نیروگاه 360 مگاواتی در سال 88 پایان یافته و طراحی تفصیلی آن آغاز و تاکنون در حال انجام است.

محمد احمدیان ـ معاون نیروگاهی سازمان انرژی اتمی ـ در مهر‌ماه سال گذشته درباره رآکتور 360 مگاواتی دارخوین به ایسنا گفته بود: "سیاست سازمان این است که از هر همکاری بین‌المللی اگر امکا‌ن‌پذیر بود، استفاده کنیم اما اگر هیچ‌کس حاضر به همکاری با ما نباشد آن پروژه را در مدت زمانی بین 15 تا 20 سال می‌توانیم به انجام برسانیم."


کارخانه تولید آب سنگین اراک

به گفته‌ علی‌اکبر صالحی کارخانه تولید آب سنگین اراک در حال حاضر طبق برنامه‌ کاری تعیین شده و با راندمان مطلوب در جهت تامین نیاز رآکتور تحقیقاتی اراک مشغول به کار است.

با این حال در یک سال گذشته آژانس چندین بار تقاضا کرده است که ایران ترتیبات لازم را برای فراهم کردن دسترسی آژانس به کارخانه تولید آب سنگین (HWPP)، آب سنگین انبار شده در تاسیسات فرآوری اورانیوم (UCF) برای نمونه‌برداری، و هر مکان دیگری در ایران که در آن پروژه‌های مربوط به آب سنگین در حال اجراست را فراهم کند اما ایران با تقاضای آژانس بر این مبنا که این تقاضا فراتر از توافق‌نامه پادمان است، مخالفت کرده است.

در سال گذشته یکی از دستاورد‌های هسته‌یی در زمینه پزشکی به نام"ترکیبات دوتره" که در کارخانه آب سنگین اراک تولید شده است رونمایی شد.


رآکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک

بر اساس آخرین گزارش آژانس و بنا به اعلام ایران، عملیات رآکتور IR - 40 قرار است تا پایان 2013 آغاز شود.

صالحی در جریان بازدید رییسان و نمایندگان تروییکای نم، گروه 77، اتحادیه عرب و سفیران ونزوئلا و سوریه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات آب سنگین اراک در دی‌ماه سال گذشته با بیان این‌که رآکتور 40 مگاواتی اراک برای تولید رادیوداروهاست و تا حدود سه سال آینده راه‌اندازی می‌شود، گفت: "این رآکتور نیازهای ما را در زمینه رادیودارو و تحقیقات فراهم می‌کند."

هم‌چنین محمد احمدیان ـ معاون نیروگاهی سازمان انرژی اتمی ـ در این‌باره به ایسنا گفته بود: "خوشبختانه این پروژه بیش از 80 درصد پیشرفت داشته است. طراحی رآکتور تمام و توسط یک شرکت ایرانی انجام شده است و در تمامی مراحل طراحی و ساخت رآکتور نظام ایمنی هسته‌یی کشور نظارت دارد."

لازم به ذکر است که بر اساس گزارش اخیر آژانس ایران به آژانس اطلاع داده است که در نیمه فوریه 2011 قصد دارد آزمایشات سرد در UCF (بدون به کارگیری مواد هسته‌یی) برای تولید UO2 برای سوخت رآکتور IR - 40 را آغاز کند.

تاکنون درباره انجام شدن یا نشدن این عملیات از سوی مسوولان سازمان انرژی اتمی اطلاع رسانی صورت نگرفته است.



رادیوداروها

بدون شک در سال گذشته سازمان انرژی اتمی و به ویژه پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌یی بیش از هر بخش دیگر در تولید رادیودارو در زمینه تشخیص بیماری و درمان پیشرفت‌ها و تولیدات قابل توجه‌ای داشته است. این سازمان هم‌زمان با اجرای طرح ملی تولید رادیوداروها با همکاری معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری با هدف تشخیص و درمان بیماری‌های صعب‌العلاج به تولید رادیوداروهای مختلف پرداخت.

محمد قنادی ـ رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌یی ـ گفته بود: تلاش داریم برای 20 فروردین سال آینده چند تولید دیگر خود را ارایه دهیم و تا شهریورماه سال آینده حدود 20 رادیودارو را تولید و معرفی می‌کنیم.

رادیوداروهای تولید شده در سال گذشته عبارتند از: لوتسیوم ـ177 edtmp برای درمان سرطان ‌بدخیم و ید 131 کلروتوکسین برای از بین بردن تومورهای مغزی، تولید ژنراتور استرانسیوم 90 ـ ایتریم 90 با کاربرد درمان بیماری‌های سرطانی، تولید چشمه براکی تراپی ید ـ 125 برای درمان تومورهای مغزی، تولید رادیوداروی کرومیک فسفات p32 برای درمان سرطان کبد، رادیوداروی بومبزین ـ گالیوم 67 برای تصویربرداری از تومورها، تولید هیدورژل برای درمان زخم‌های ناشی از سوختگی و بستر. هم‌چنین قرارداد ساخت دو سامانه پرتودهی تجهیزات پزشکی و مواد غذایی در سال گذشته بسته شد.


طراحی و ساخت رآکتور 20 مگاواتی

رییس‌ پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌یی در مهرماه 89 به ایسنا گفته بود: "دستور طراحی و ساخت یک رآکتور 20 مگاواتی از سوی ریاست سازمان انرژی اتمی مشابه رآکتور تهران داده شده است. این رآکتور کاملا بومی است و در حال حاضر طراحی مفهومی این رآکتور پایان یافته است. اما تاکنون گزارش و اطلاع‌رسانی در این‌باره صورت نگرفته است.

امروز پس از هشت سال که از اعلام رسمی برنامه‌ هسته‌یی ایران توسط رییس‌جمهور وقت کشورمان می‌گذرد، داشته‌های ایران در عرصه فن‌آوری صلح‌آمیز هسته‌یی نه تنها از نقطه غیرقابل بازگشت عبور کرده است، بلکه به گفته علی‌اکبر صالحی ـ رییس‌ پیشین سازمان انرژی اتمی ـ ایران خود را برای تثبیت دانش و تکنولوژی صلح‌آمیز هسته‌یی آماده می‌کند. از این رو است که در یکی دو سال اخیر شاهد تمرکز برنامه هسته‌یی کشور بر نسل‌های جدید سانتریفیوژ و ارتقای کیفی دستاورد‌ها در تمامی مراحل اکتشاف و استخراج، فرآوری اورانیوم، غنی‌سازی، تولید سوخت، طراحی و ساخت رآکتورهای قدرت، تولید محصولات و خدمات هسته‌یی در زمینه‌های صنعت، پزشکی و کشاورزی و پسمانداری و ایمنی هسته‌یی هستیم.



منبع : ایسنا