سکوت ترکان چه معنایی دارد؟

تحریریه پارسینه: ابهام در توسعه بندر چابهار توسط هندیها در پی اظهارات دیروز دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بالا گرفت. چراکه اکبر ترکان در نشست شورای معاونین و مدیران سازمان متبوعش به تشریح وضعیت بندر چابهار پرداخت و درعین حال هیچ گونه اشاره ای به آخرین وضعیت حضور هندیها در این بندر نکرد.

البته در آخرین اظهارنظر مسوولان قراراست مهاراجه ها فعالیت جدی خود در این بندر را از بهار سال آینده آغاز کنند اما با اینحال برخی از فعالان اقتصادی در این بندر از بی توجهی چشمگیر هندیها به این بندر می گویند و برخی در بدبینانه ترین حالت معتقدند هند برای اجرای این پروزه چندان مطمئن نیست.

هر چند که به نظر می‌رسد وقت کشی توسط خارجی ها در تمام پروژه های ملی ایران امری طبیعی جلوه کرده چرا که در دیپلماسی اقتصادی ایران استفاده از کاربردهای قانونی قراردادها و دریافت خسارت چندان مورد بهره برداری قرار نگرفته و همواره سعی شده خروج شرکت های خارجی از پروژه ها علی رغم ضررهای هنگفت به کشور با رضایت باشد.

با اینحال بندر چابهار نیز به نظر می‌رسد به سرنوشت مشابه خط لوله صلح دچار شود. البته این اظهار نظر در بدبینانه ترین حالت طرح می‌شود.در قرارداد گازی موسوم به خط لوله صلح قرار بود گاز ایران به هند و پاکستان از طریق خط لوله ای صادرشود اما هندیها علی رغم استقبال از این طرح و مذاکرات دو بیش از دو دهه ای با ایران پاپس کشیدند و این خط لوله به صورت یکجانبه با پاکستان امضاء شد هر چند که این قرارداد نیز هنوز به نتیجه اجرایی نرسیده است.

اینبار در این پروژه قراراست هند با افغانستان در توسعه این بندر شراکت کنند اما برخی از اظهارات مسوولان افغانستان این نگرانی را ایجاد کرده که شاید این کشور تمایل چندانی به همکاری در این پروژه نداشته باشد. هر چند که این امر در حد حدس و گمان باقی مانده و هیچگونه اظهار نظر جدی در این خصوص نشده است.

به هرحال روز گذشته ترکان آماری از اخرین وضعیت توسعه بندر چابهار در تمام بخش ها ارائه داد که البته در تمام این گزارش ها رد پایی از هندیها دیده نمی شود و همین امر بر استدلال خبرگزاری بلومبرگ در اواسط مهرماه مهر تایید می‌زند. در انزمان خبرگزاری بلومبرگ نوشت که هند در پیشبرد تعهدات خود در راستای توسعه بندر چابهار تعلل می کند.

با اینحال مسوولان در این خصوص اظهار نظری نکردند و تنها این استدلال بلومبرگیها در حد انتشار یک خبر بین المللی در سطح رسانه ها پوشش داده شد.اما اکبر ترکان در نشست دیروز در خصوص اخرین وضعیت توسعه این بندر تاکید کرد: افزایش ظرفیت در بندر شهید بهشتی چابهار با طرح‌های توسعه ای در این بندر در دستور کار قرار گرفته و شرایط بسیار خوبی در این بندر وجود دارد.

ترکان با اشاره به فرودگاه جدید منطقه آزاد چابهار گفت: تا احداث فرودگاه جدید چابهار توصیه می کنم همکاری و تعامل با فرودگاه کنارک به خوبی گذشته ادامه داشته باشد.او همچنین بر برنامه ریزی سازمان منطقه آزاد چابهار در توسعه و برپایی کاشانه میهمان‌ها در چابهار برای توسعه گردشگری هرچه بیشتر در این منطقه تاکید کرد.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی درباره اهمیت صید و صیادی در چابهار گفت: باید از ظرفیت‌های صیادی در نواحی همجوار همچون کنارک استفاده کرد. در منطقه صیادان ماهری هستند ولی نیاز دارند تا قایق ها و تکنولوژی های جدید را به کار خود اضافه کنند که منطقه آزاد چابهار می تواند به آنها کمک کند.

دراین بین برخی از سرمایه گذاران داخلی با خوشبین شدن نسبت به توسعه این بندر فعالیت های خود را برای احداث پتروشیمی و کارخانه های صنعتی در این منطقه آغاز کرده اند که اکثر این فعالان اقتصادی با بهره گیری از دورنمای توسعه این بندر چنین تصمیمی را اتخاذ کرده اند. شاید برای این باشد که رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نیز نسبت به اجرایی شدن این تعهد هندیها ابراز نگرانی کرده است.

به گفته غلامحسین شافعی روابط ایران و هندوستان راهبردی است و انتظار می رود این کشور در اجرای توافق‎های انجام شده برای توسعه بندر چابهار (استان سیستان و بلوچستان) تسریع کند و نقش بخش‌خصوصی در انجام طرح‌های توسعه‌ای این بندر پررنگ‌تر شود.

دراین بین یکی از کشورهایی که نسبت به امضای این قرارداد خوشبین نبوده و همواره توسعه چابهار را برای منافع اقنصادی خود یک خطر میدانسته چینیها بوده اند که البته اگرچه مخالفتی صریح با این موضوع نکرده اند اما لحن اظهاراتش گواه این نکته بوده است. بنابراین به نظرمیرسد بیش ازهر کشور دیگری این چینی‌ها هستند که نسبت به سرانجام نرسیدن این قرارداد بی میل نیستند.

پس از بسته شدن قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری توسعه بندر چابهار بین ایران و هند، چین که بندر گوآدار پاکستان را در دست داشت اعلام کرد چابهار نمی تواند رقیب گوآدار باشد.این کشور پس از این قرارداد موضعی کاملا محتاطانه را در پیش گرفت و سعی کرد نسبت به این مسئله حداقل در ظاهر موضع متقابل نداشته باشد.

در گزارشی که در روزنامه دولتی گلوبال تایمز چین در خردادماه امسال منتشر شد، آمده است اگر چه دهلی نو در قرار داد چابهار سعی دارد تا اهداف اقتصادی از جمله تسهیل مبادلات تجاری بین کریدورهای شمال جنوب و همچنین استخراج مواد معدنی را پررنگ جلوه دهد اهداف ژئواستراتژیک و جاه طلبانه این کشور بسیار مشهود است.

در ادامه این گزارش آمده است که قرار ۵۰۰ میلیون دلاری توسعه بندر چابهار پر زرق و برق و ناکارآمد بوده و محکوم به شکست است.این در حالی است که پیشتر چین اعلام کرده بود که دو بندر چابهار و گوآدار به دلیل تفاوت های موجود نمی‌توانند رقیب هم در منطقه محسوب شوند.از سوی دیگر چینی ها پیشتر سعی داشتند تا با تکیه بر دلایلی نظیر فاصله بیشتر بندر چابهار نسبت به گوآدار به بازارهای بین المللی و یا اینکه بندر گوآدار در آبهای عمیق واقع شده است بندر گوآدار را نسبت به چابهار دست بالا نشان دهند.

بنابراین به نظر می‌رسد توسعه بندر چابهار مخالفان زیادی دارد. هرچند که آمریکاییها مخالفتی با این قرارداد نکرده اند اما موافقت خود را نیز اعلام نکرده اند. ازسویی دیگر چین از هر وسیله ای برای اجرایی نشدن این قرارداد بهره می‌برد بنابراین در چنین شرایطی بی توجهی مسوولان به اجرایی شدن هر چه زودتر این قرارداد با ابهاماتی روبروست.

دراین بین ارائه عملکرد منطقه آزاد چابهار با فاکتور گرفتن توسعه آن توسط هندیها از زبان ترکان بر این ابهامات افزوده و این احتمال را تشدید می‌کند که توسعه چابهار نیز به سرنوشت خط لوله صلح دچار شود!