بی بی سی منتشر کرد: حکومت در خطر نیست

آرشیو ملی بریتانیا اسنادی را منتشر کرده است که نشان می دهد دولت این کشور و ایالات متحده تا پاییز ۱۳۵۷ بر این باور بودند که شاه در قدرت باقی خواهد ماند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، اسناد منتشر شده که مربوط به مکاتبات وزارت خارجه بریتانیا در سال ۱۳۵۷ است، نشان می دهد به رغم ناآرامی های گسترده در ایران مسوولان بریتانیایی، از جمله سفیر این کشور در تهران تا چند هفته مانده به پیروزی انقلاب، سرنگونی حکومت شاهنشاهی را غیرممکن می دانستند.

انتشار این اسناد بر اساس قانونی صورت گرفته که منتشر کردن اسناد محرمانه را در بریتانیا پس از سی سال مجاز کرده است.

خروج شاه از ایران در دی ماه ۱۳۵۷ و به دست گرفتن قدرت به وسیله آیت الله خمینی در بهمن آن سال یکی از بزرگ ترین رخدادهای سیاسی قرن بیستم به شمار می رود.

'حکومت در خطر نیست'
سر آنتونی پارسونز، سفیر وقت بریتانیا در تهران در مجموعه ای از گزارش هایی که در سال ۱۹۷۸ و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی به لندن ارسال کرده، مقام های مافوق خود را به طور دائم از وضع ایران و قرار می داد.

آقای پارسونز در اردیبهشت ۱۳۵۷ در گزارشی نوشت: "حکومت چندان در خطر نیست؛ نه بیشتر از خودرویی که در زمین نرم گیر افتاده و معلوم نیست کی دوباره با سرعت به راه می افتد."

سر آنتونی در گزارش مفصل دیگری که همان ماه برای وزارت خارجه بریتانیا فرستاد نسبت به جدی بودن خطر سرنگونی شاه ابراز تردید کرد و نفوذ رهبران دینی را رد کرد.

او نوشت: "رهبری دینی ... در مساجد درباره نابودی ارزش های سنتی اسلامی و ایرانی به وسیله دنباله روی کورکورانه از سنت ها و فناوری غربی و مسائل مشابه غرش سر می دهد."

او درباره خطر مخالفان شاه برای حکومت شاهنشاهی هم ابراز تردید کرده بود.

گزارش دیگری که سفارت بریتانیا در تابستان ۱۳۵۷ برای وزارت خارجه این کشور فرستاد، از بی علاقگی رهبری دینی به سرنگونی رژیم پهلوی اشاره شده است. علت این بی علاقگی نامشخص بودن جایگزین حکومت پهلوی عنوان شده بود.


دولت آمریکا در شهریور پنجاه و هفت نگران موضع انفعالی شاه بود
پیتر جی، سفیر بریتانیا در واشنگتن در هجدهم شهریور همان سال در گزارشی که به لندن فرستاد به این نکته اشاره کرد که ایالات متحده حکومت شاهنشاهی را در معرض سقوط نمی داند.

هشت روز بعد آقای جی در گزارشی از نگرانی ایالات متحده از "انفعال و افسردگی" شاه خبر داد. جیمز کالاگن در واکنش به این گزارش گفته بود: "بله، ولی او می تواند برگردد."

'انفعال و افسردگی شاه'
اما با گسترش تظاهرات و ناآرامی، خوشبینی آقای کالاگن به ناامیدی تبدیل شد و در ۱۳ آبان آن سال در حاشیه یکی از گزارش های آقای پارسونز نوشت: "بر این اساس، نمی توانم شانس زیادی را برای شاه تصور کنم."

با به پایان رسیدن آبان خوشبینی آقای پارسونز هم به شدت کاهش یافت. اسناد منتشر شده نشان می دهد او در آن زمان تنها راه نجات شاه را نگرانی و خستگی مردم از ناآرامی ها و کاهش جذابیت آیت الله خمینی می دانست.

جیمز کالاگن در آذر ماه ۱۳۵۷ در نامه ای به جیمی کارتر، رئیس جمهوری ایالات متحده، پیشبینی آینده حکومت شاه را غیرممکن دانست ولی هشدار داد سقوط شاه عواقب بدی را برای منافع لندن و واشنگتن خواهد داشت.

آقای کالاگن خطاب به جیمی کارتر نوشت: " یک دلخوشی کوچک وجود دارد و آن این است که ادامه هرج و مرج در ایران یا به روی کار آمدن یک حکومت تندرو تحت حاکمیت مذهبیون راستگرا برای شوروی هم به اندازه ما ایجاد مشکل خواهد کرد."

در این حال، اسناد منتشر شده بیانگر تفاوت ارزیابی ایالات متحده و بریتانیا از اوضاع ایران در ماه های پایانی حکومت پهلوی است.

سر آنتونی در هفدهم آذر در گزارشی ادامه حکومت شاه را به طور فزاینده ای مشکل عنوان کرد. در این حال آقای جی چند روز بعد به نقل از جیمی کارتر گزارش داد که آمریکا پیشبینی می کند شاه در قدرت باقی می ماند.

در پایان آذر ماه، سر آنتونی پارسونز در گزارشی نوشت: "مانند هر زمان دیگری پیشبینی نتیجه (اوضاع) مشکل است." او همچنین تنها امید برقراری حکومت پهلوی را انتقال سلطنت از محمد رضا شاه به ولیعهدش دانست.

چند روز بعد بریتانیا از اتباعش خواست ایران را ترک کنند و خود شاه هم در بیست و ششم دی از کشور خارج شد