عامل تازه برای مرگ و انقراض آبزیان

اصغر مبارکی، ضمن استقبال از شکل گیری جنبش اجتماعی «نه به کیسه های پلاستیکی»، گفت: اکوسیستم های آبی و آبزیان از جمله گروه های در معرض تهدید از جانب زباله های پلاستیکی هستند.

به گفته وی، رواج سرسام آور مصرف پلاستیک توسط انسان ها علاوه بر آسیب های بسیار زیاد در حوزه های مختلف همچون حوزه اقتصادی، در حال حاضر به تهدیدی عظیم برای گونه های مختلف از جمله گونه های در معرض خطر انقراض تبدیل شده است.

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به گزارش برنامه‌ حفاظت از محیط‌زیست سازمان ملل متحد، گفت: برآوردها حاکی از شناور بودن ۴۶هزار قطعه زباله‌ پلاستیکی در هر کیلومتر مربع از اقیانوس‌ها است.

مبارکی افزود: به طور نمونه، پلاستیک ها پس از ورود به دریا یا اکوسیستم های آبی به دلیل شباهت ظاهری با عروس های دریایی یا ژلوپین ها که مهم ترین منبع غذایی بسیاری از گونه های دریایی از جمله لاک پشت های دریایی هستند، این گونه ها را در معرض تهدید و خطری بزرگ قرار می دهند.

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با یادآوری این موضوع که هفت گونه از هشت گونه لاک پشت دریایی شناسایی شده جهان در لیست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند، خاطرنشان کرد: در همین حال و در شرایطی که عروس های دریایی یا ژلوپین ها تنها منبع غذایی گونه لاک پشت دریایی پشت چرمی هستند، وجود پلاستیک در اکوسیستم های آبی می تواند فاجعه انقراض گونه ای را در پی داشته باشد.

این مسئول اشاره ای هم به اهمیت اکولوژیکی لاک پشت دریایی پشت چرمی داشت و اظهار کرد: کنترل جمعیت عروس های دریایی از مهم ترین نقش های اکولوژیکی این گونه است.

وی ادامه داد: پلاستیک ها با بستن راه تنفس یا گوارش گونه های آبزی و ایجاد خفگی یا رسوب در بدن آن ها می توانند مرگ گونه ها را رقم بزنند.

مبارکی افزود: تهدید پلاستیک برای محیط زیست دریایی به دلیل ورود به زنجیره‌ غذایی جانوران دریایی و خفگی سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک، لاک‌پشت و نیز پرندگان دریایی پرندگانی بر اثر تغذیه اشتباهی از آن ها، غیرقابل چشم پوشی است.

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به حجم کم و سبک بودن کیسه های پلاستیکی و جابه جایی راحت آن ها با باد، خاطرنشان کرد: متاسفانه حتی مزارع، باغ ها و زمین های کشاورزی مجاور به مکان های دپوی زباله نیز از اثرات پلاستیک در امان نیستند و حتی گونه های گیاهی نیز در معرض آسیب های پلاستیک هستند.

به گفته وی، در ایران علاوه بر مصرف بالای کیسه های پلاستیکی، عدم مدیریت صحیح پسماند پلاستیک، همچنین نبود ملاحظه عمومی مبنی بر عدم رهاسازی پلاستیک و زباله در طبیعت و مکان های عمومی، علاوه بر از بین بردن زیبایی طبیعت و خسارات اقتصادی و اکوتوریسم و غیره، میزان تهدید ناشی از پلاستیک برای گونه های ساحلی و دریایی را بیشتر می کند.

مبارکی انسداد در مسیر جریان آب را یکی دیگر از اثرات منفی پلاستیک ها و رهاسازی آن ها در طبیعت دانست و اضافه کرد: این موضوع می تواند منجر به تغییر وضعیت طبیعی یک رودخانه شود.

به گفته مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست، تمامی این تاثیرات در حالی است که بر طبق آمارهای جهانی، متوسط عمر استفاده از هر کیسه پلاستیکی تنها ۱۲ دقیقه و در هر دقیقه یک تا دو میلیون کیسه پلاستیک مورد استفاده قرار می گیرد و این در حالی است که برای حذف هر کدام از این کیسه ها از طبیعت، بین۱۰۰ تا هزار سال زمان نیاز است.

مبارکی افزود: در حال حاضر و طبق گزارش های جهانی، سرانه مصرف سالانه دنیا، ۵۰۰ میلیارد تا یک تریلیون کیسه پلاستیکی است و این در حالی است که بر اساس همین آمار سالانه یک میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی اقیانوس ها به دلیل آلودگی های مختلف محیط زیستی از جمله پلاستیک از چرخه حیات خارج می شوند.

این مسئول اشاره ای هم به تلاش جهانی برای مقابله با رواج روزافزون این پدیده مخرب داشت و گفت: به طور نمونه، ایرلند با وضع قوانین سخت گیرانه از جمله اخذ مالیات سنگین موفق شد طی سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱، مصرف کیسه های پلاستیکی در کشور خود را ۹۰ درصد کاهش دهد.

وی ممنوعیت استفاده از کیسه های پلاستیکی در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی را اقدامی در همین راستا برشمرد و ابراز امیدواری کرد: در ایران نیز مردم با جایگزین کردن کیسه های پارچه ای و قابل بازیافت به جای کیسه های پلاستیک برای حفظ سلامت خود و محیط زیست کشور اقدام کنند.

نخستین بار پلاستیک با اختراع «الکساندر پارکس» در سال۱۸۵۶میلادی به چرخه زندگی بشر وارد شد و در نهایت قبل از سال ۲۰۰۸ تولید جهانی کیسه‌ پلاستیکی به بالاترین حد خود رسید به گونه ای که طبق گزارش کمیسیون اروپا، ۵۰ سال اخیر اوج استفاده بشر از کیسه پلاستیکی بوده است.

پلاستیک ماده‌ای که نخستین بار برای ساخت عاج فیل تهیه شد، حالا به تهدیدی برای انسان، حیوان، گیاه و کل کره زمین تبدیل شده است از این رو کشورهای بسیاری مصمم شده اند تا وضع قوانین سخت گیرانه در این زمینه، به کاهش مصرف آن در دنیا کمک کنند.

بنگلادش نخستین کشور بزرگی بود که پس از سیل ویرانگر سال ۱۹۸۸ میلادی و به دلیل مشکلاتی که این کیسه‌ها در تشدید سیلاب ایجاد ‌کردند، در سال ۲۰۰۲میلادی (۱۳۸۱) استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرد.

کشور کوچک بوتان نیز در سال ۲۰۰۷ میلادی (۱۳۸۶) و در راستای سیاست‌های این کشور مبنی بر افزایش نشاط ملی، فروش کیسه‌های پلاستیکی، تنباکو و تبلیغات خیابانی را ممنوع کرد.

همچنین، کشور چین با وضع قانون منع تولید کیسه‌های پلاستیکی فوق نازک تا حد زیادی توانست هزینه‌ها و مصرف نفت را در این کشور کاهش دهد و میزان مصرف کیسه‌های پلاستیکی را که تا پیش از وضع این قانون، روزانه سه میلیارد بود تا ۶۶ درصد کاهش دهد.

در سال ۲۰۰۳ میلادی (۱۳۸۲) دولت تایوان، ‌ توزیع کیسه‌های پلاستیکی رایگان در فروشگاه‌ها و مراکز خرید و استفاده از ظروف یک‌بارمصرف را در رستوران‌های این کشور ممنوع اعلام کرد و حتی بسیاری از فروشگاه‌ها از افرادی که کیسه‌های خرید خود را به همراه نمی‌آوردند، جریمه نقدی دریافت می‌کردند.

در کشورهایی نظیر ایتالیا، بلژیک و ایرلند نیز به دنبال وضع مالیات، استفاده از کیسه‌های پلاستیکی ۹۴ درصد کاهش یافته است. در سوئیس، آلمان و هلند نیز برای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی مالیات وضع شده است.

بریتانیا به عنوان یک کشور صنعتی سالانه سه میلیون تن پلاستیک دورریختنی تولید می‌کند که ۵۶ درصد آن منحصر به صنعت بسته‌بندی است. در کشورهای اروپای غربی مصرف پلاستیک هر ساله ۴ درصد افزایش پیدا می‌کند به طوری که هم‌اکنون آمار تولید پلاستیک در اروپا نسبت به ۵۰ سال گذشته حدود ۲۰ برابر شده است.

در ایران نیز آمارها حاکی از تولید سالانه ۱۷۷ هزار تن پلاستیک است. علاوه بر اینها، حدود ۴ درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود که در جای خود رقم قابل توجهی است. در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در هر سال است.

سعید متصدی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست پیش از این خبر از آغاز برنامه ای زمانبندی شده برای حذف کیسه‌های پلاستیکی از چرخه مصرف از ابتدای سال ۹۵ داده بود.