لبنان، بحران سازی جدید عربستان

با اینکه منطقه خاورمیانه امروزه مسائل مهمی همچون سوریه، عراق و تروریسم را دارد ولی تنش در روابط دو کشور ایران و عربستان نیز ازجمله مسائلی است که مورد توجه منطقه ای و بین المللی قرار گرفته است.

در چند سال اخیر عربستان به بهانه حضور و نفوذ ایران در کشورهای عربی ازجمله سوریه، عراق و لبنان نه تنها اجازه نداده روابط دو کشور بهبود یابد بلکه با اقدامات عملی و تبلیغی مخرب بر این روابط تاثیرات منفی گذاشته است؛ به طوری که می توان گفت از زمانی که مشخص شد 1+5 با ایران به توافق می رسد، بر شدت اقدامات منفی این کشور افزوده شده است.

اعدام شیخ نمر، روحانی سرشناس شیعه در عربستان که منجر به حمله خودسرانه به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد شد، بهانه ای شد که این کشور به قطع رابطه سیاسی خود با ایران اقدام کند و از آن به بعد هر روز با بحران سازی های جدید که اتفاقا جامعه بین المللی نیز به نحوی عدم رضایت خود را از این رفتار سیاسی نشان داده، بر تنش و بی ثباتی منطقه ای بیفزاید.

در یک هفته اخیر به بهانه عدم حمایت وزیر خارجه لبنان در کنفرانس اتحادیه عرب که این نشست در رابطه با محکومیت جمهوری اسلامی شکل گرفته بود و همچنین دخالت حزب الله در سوریه و یمن، کشور کوچک لبنان را شدیدا تحت فشار قرار داده است. از یک سو کمک های تسلیحاتی درنظر گرفته شده برای ارتش لبنان را منتفی کرده و از سوی دیگر شرکت ها و افرادی را که با حزب الله لبنان فعالیت اقتصادی و تجاری دارند، تحریم کرده است.

در کنار این چند کشور همراه با خود، شورای همکاری خلیج فارس را نیز تحت فشار قرار داده که به اقدامات مشابهی دست بزنند.

ازجمله اقداماتی که مشترکا تصمیم گیری کرده و از آن اهداف خاصی را دنبال می کنند این است که به شهروندان حوزه خلیج فارس اعلام کنند که امنیت آنها در لبنان تضمین شده نیست و از رفت و آمد به این کشور کنند.

این در حالی است که اوضاع داخلی لبنان در یکی دو سال اخیر به گونه ای بوده است که هیچ تحول عمده ای که امنیت شهروندان دیگر کشورها را به خطر اندازد، نداشته است. هدف اصلی عربستان و هم پیمانان آن در خلیج فارس این است که بر صنعت گردشگری لبنان و نیز تجارت با آن کشور تاثیر منفی گذارند و دولتمردان آن کشور را مجبور کنند به خواسته های نابجای عربستان تن دردهند.

با توجه به اینکه در ماه های اخیر عربستان علاوه بر اعضای شورای همکاری خلیج فارس البته به جز عمان، کشورهای دیگری از منطقه را به دنبال خود می کشد و اصطلاحا گروه کشورهای اسلامی ضدتروریسم درست کرده است، این احتمال وجود دارد که در روزهای آینده شاهد این باشیم که بعضی دیگر از کشورهای خاورمیانه، فشارهایی را به لبنان وارد سازند. به ویژه آنکه از نگاه عربستان، حزب الله به عنوان یک گروه تروریستی مطرح شده و طبیعتا کشورهای اسلامی ضدتروریسم دست ساخته عربستان باید از این سیاست پیروی کنند.

البته در چند ماه گذشته تجربه نشان داده است که کشورهای مهم تر و بزرگ تر منطقه به رغم همدلی با عربستان سعی کرده اند از این فرمایشات شانه خالی کرده و البته کشورهای کوچک تر و ضعیف تر که میزان مقاومت آنها زیاد نیست، بالاجبار به خاطر جلوگیری از قطع کمک های مالی و اقتصادی عربستان، از این سیاست ها پیروی کنند. هدف دیگر عربستان از فشار به لبنان این است که اقتصاد آن کشور را شدیدا تحت تاثیر قرار دهد تا گروه های موافق آن کشور همچون گروه 14 مارس، مشکلات اقتصادی را به گروه 8 مارس و به ویژه حزب الله نسبت بدهند و آنها را مسئول دانسته تا از این طریق نزاع و درگیری بین آنها را افزایش دهد.

سوال این است که به طور کلی عربستان از این بحران سازی پی درپی و متعدد چه اهدافی را دنبال می کند. به نظر می رسد با کنار هم قرار دادن قطعات پازل می توان به شمایی کلی دست یافت که در چشم انداز عمومی یک بازی بزرگ دیده می شود و خوشبختانه تصمیم گیرندگان سیاست خارجی جمهوری اسلامی تاکنون در دام این بازی نیفتاده اند.

در بطن این بحران سازی ها دو هدف داخلی و خارجی دنبال می شود. مسئولان سعودی به عنوان عامل بحران ساز در چارچوب سیاست های داخلی- خارجی خود از یک استراتژی استفاده کرده اند که بیشتر معطوف به مهار بحران های درونی و تغییر در مناسبات قدرت منطقه ای به ویژه بعد از اجرایی شدن برجام در روابط بین ایران و جهان، به ویژه غرب بوده است.

در بعد داخلی دولت عربستان با توجه به تغییر نسل و تحولات تکنولوژیکی، قدرت خود را در حال نزول می بیند که پس از روی کار آمدن ملک سلمان به خاطر اختلافات شدید درون حاکمیتی و ایجاد درگیری آن با کشورهای مجاور، شدت گرفته است. سقوط قیمت نفت، تغییر شرایط سیاسی- نظامی در سوریه و موفقیت های ایران در یکی دو سال اخیر چه در بعد منطقه ای و چه در بعد بین المللی، بافت سنتی موجود در عربستان را شدیدا تحت فشار قرار داده است.

نکته مهم تر اینکه عربستان تاکنون غرب، به ویژه آمریکا و سپس اروپا را به عنوان متحدی استراتژیک فرض می کرده که در هر بحران منطقه ای به خاطر منافع خود، به حمایت از عربستان و کشورهای هم پیمان در شورای همکاری خلیج فارس می پردازند که البته تجربه آزادسازی کویت، اعتماد به نفس قابل توجهی به اعضای این شورا داده بود و حوادث چندساله اخیر در منطقه و اتخاذ سیاست های متفاوت بین اعراب خلیج فارس و غرب و عدم حمایت جدی و کاری از عربستان در جنگ تحمیلی یمن و حتی محکومیت این کشور توسط بعضی کشورهای غربی به خاطر بمباران مردم بی گناه آن کشور و استفاده مستمر از بمب های خوشه ای، دولتمردان عربستان را به این نتیجه رسانده که باید خود سهم بزرگی از این بازی را دنبال کنند و به نظر می رسد که این بازی تا مدتی ادامه داشته باشد.

*منبع: روزنامه فرهیختگان