همه آنچه دختران باید از بلوغ بدانند

دخت ایران - این عبارات برایتان آشنا نیست؟! صادق باشید! شما چند بار از این گفتگوها استفاده کرده‌اید؟! بله شما! شمایی که پا در دوره بلوغ و نوجوانی گذاشته‌اید و برای خود خانم یا آقایی شده‌اید! البته ما درکتان می‌کنیم و می‌دانیم تا حدی طبیعی است. اصلا بگذارید این دوره و خصوصیاتش را کمی بررسی کنیم! شاید اشتباهاتی هم داشتیم!

یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی انسان، نوجوانی و بلوغ است؛ بلوغ یعنی نهایت امر و رسیدن. وقتی می‌گوییم فردی بالغ شد، یعنی علاوه بر ظهور نشانه‌های جسمی، او به سن فهم و درک مسائل رسیده است (برای همین است که حس می‌کنیم عالم دهر شده و دیگر حرف کسی را نمی‌خوانیم!) در روانشناسی به مجموع تغییرات رشدی، جنسی، شناختی و اجتماعی که فرد را شبیه یک فرد بزرگسال می‌کند، بلوغ می‌گویند. بارزترین تغییرات دوره بلوغ، تغییرات جسمی است. این تغییرات سریع و پیچیده است و در صورت کم‌اطلاعی، می‌تواند فرد را دچار بحران کند. بلوغ جسمی، شگفت‌آور و سریع است! این تغییرات مشتمل بر تغییرات هورمونی در مغز و بدن نوجوان است. تغییرات شناختی، اجتماعی و عاطفی - هیجانی هم در خور تامل هستند. به علت این تغییرات است که در ارتباط با اطرافیان گاهی دچار مشکل می‌شویم! البته ما می‌گوییم نوجوانی، فرصت است نه تهدید؛ یعنی اگر بتوانیم به خوبی از تغییرات رخ داده، استفاده کنیم، نه تنها دچار مشکل نمی‌شویم، بلکه می‌توانیم پله‌ای بسازیم برای موفقیت! ببینیم!
سن شروع بلوغ در بین افراد متفاوت است و به شرایط مختلفی مانند تغذیه، وراثت، شرایط خانوادگی، آب و هوا و ... بستگی دارد. به عنوان مثال دختران و پسران مناطق جنوب کشور، زودتر به بلوغ می‌رسند. اما به طور میانگین سن شروع بلوغ در دختران ده سالگی و در پسران دوازده سالگی است. فرایند رشد حدود یک سال بعد از شروع بلوغ به اوج خود می‌رسد؛ پس مقایسه و نگرانی بیجا ممنوع!
علائم بلوغ در دختران

اولین عادت ماهانه‌تان یادتان هست؟ چند سالتان بود؟ چه حسی داشتید؟
اغلب مردم فکر می‌کنند اولین عادت ماهانه شروع بلوغ در دختران است؛ اما خب اشتباه می‌کنند! چون قاعدگی در اواخر دوره بلوغ اتفاق می‌افتد و مرتبط با بلوغ جنسیتی است. این فرایند حدودا چهار سال تا چهار سال و نیم، طول می‌کشد. درباره قاعدگی بیشتر صحبت می‌کنیم. کم اتفاقی نیست!
نشانه‌های جسمی بلوغ دختران شامل:
رشد قد و درد پاها: با شروع بلوغ، دختران شروع به قد کشیدن کرده و به خاطر رشد استخوان‌ها، دردهایی در قسمت ساق پا حس می‌کنند. دختر نوجوان عزیز! اگر می‌خواهی قد متناسبی داشته باشی، حواست باشد که تا اولین قاعدگی فرصت داری. چون با اولین عادت ماهانه، صفحات استخوانی بسته خواهد شد و احتمال قد کشیدن بعد از آن بسیار پایین خواهد بود؛ بنابراین به تغذیه و انجام ورزش‌های مناسب دقت کن. ضمن اینکه مشورت با پزشک هم می‌تواند کمک کند.

رشد موهای زهاری (شرمگاه)، زیر بغل و سایر بخش‌های بدن: با شروع بلوغ موهایی در این نواحی شروع به رشد می‌کنند که در ابتدا نازک و روشن هستند و با گذشت زمان، تیره و ضخیم می‌شوند. ناراحتی ندارد! با استفاده از کرم، پودر و سایر وسایل مناسب می‌توانی این موها را رفع کنی!

بزرگ شدن سینه: جوانه زدن سینه‌ها، به طور متوسط از ۹/۵ شروع می‌شود. ابتدا نوک پستان جوانه می‌زند و دردناک می‌شود. اگر یکی از سینه‌ها کوچک‌تر بود، جای نگرانی ندارد، چون تا پایان دوره بلوغ، رشد سینه‌ها کامل شده و هر دو به یک اندازه می‌رسند.

فعال شدن غدد چربی: در دختران هم با شروع بلوغ، غدد چربی فعالیت خود را آغاز می‌کنند. اغلب افراد در سن بلوغ با جوش‌هایی روی صورت، بالای سینه و پشت خود مواجه می‌شوند که طبیعی است. اولا جوش‌هایت را دستکاری نکن! چون محل جوش روی صورتت می‌ماند و این لطمه‌ای به زیبایی تو! دوما پرخوری نکن و مدام غذای چرب و تند نخور! سوما، بهتر است از مصرف زیاد لوازم آرایشی خودداری کنی و با انواع کرم پودرها و... خرابش نکنی!

ترشحات واژن: در طی دوران بلوغ، ترشحات واژن مشاهده می‌شود و به رنگ سفید یا زرد است. این ترشحات طبیعی است، مگر اینکه بوی بد، خارش یا درد در ناحیه واژن داشته باشید. در این صورت با مادر خود در میان گذاشته و به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نشان‌دهنده بیماری یا عفونت باشد. نترس! گفتیم ممکن است!

و قاعدگی اتفاقی سرنوشت‌ساز! عادت ماهیانه خونریزی ماهانه از رحم بانوان می‌باشد. به نام‌های دیگری مانند قاعدگی، پریود هم خوانده می‌شود. خون قاعدگی ترکیبی از خون کامل و بافت‌های ریزش کرده رحم است؛ بنابراین خونریزی قاعدگی فقط شامل خون نیست، بلکه بافت اضافی و مخاطات خونی است که از رحم به بیرون ریخته می‌شود. اغلب قاعدگی‌ها پنج روز طول می‌کشند و تا ده روز هم امکان دارد.

اه! چرا این بلا باید سر من بیاد؟!
از اینکه دخترم، احساس بدی دارم. ای‌کاش پسر بودم و این مسئله را تجربه نمی‌کردم.
وحشتناک بود! در مدرسه بودم که اتفاق افتاد. همه متوجه شدند. ای‌کاش مادرم در این مورد به من توضیح داده بود. احساس شرمساری می‌کنم.

برای شما هم اتفاق افتاده؟! بیایید از منظر دیگری به این اتفاق مهم نگاه کنید! شرمساری شما از این اتفاق شاید به علت برخورد اطرافیان و رفتار منفی دیگران به وجود آمده باشد.

فراموش نکنید که قاعدگی یک اتفاق ساده جسمی نیست! تاثیرات رفتاری آن را ندیده نگیرید. قاعدگی نماد بلوغ جنسی شما و موقعیت آینده‌تان به عنوان یک زن است. پذیرش نقش­های زنانگی و بالیدن به آن. قاعدگی نشان‌دهنده سلامت جسمی زنان است.

شروع عادت ماهانه­تان را تبریک می‌گوییم! اما یک نکته را فراموش نکنید: رعایت بهداشت و تمیزی در این دوران! صریح بگوییم! خونریزی و درد توجیهی نیست برای اینکه لباستان را عوض نکنید و به خودتان نرسید! این مسئله قاعدگی را زشت توصیف می­کند! مرتب باشید، لباس زیرتان عوض کنید، از نوار بهداشتی مناسب استفاده کنید و در بین روزهای قاعدگی حمام بسیار کوتاهی داشته باشید. خواهید دید که نظر اطرافیان هم تغییر خواهد کرد!

بلوغ ابعاد دیگری هم دارد. جنبه‌هایی که ارتباطات، رفتار و روحیه شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ولی می‌شود مدیریتش کرد. تغییرات شناختی، اجتماعی، عاطفی و... ببینیم:
تغییرات شناختی: یکی از این تغییرات رشد ذهنی و دستیابی به قدرت استدلال است؛ یعنی شمای نوجوان می‌توانید درک کنید و تمییز دهید. خب عالی است! در این دوره عقاید و باورهایتان را بازسازی کرده و برای کارهای مختلف استدلال می‌کنید. فرصت بسیار مناسبی است برای اینکه بتوانید علائق و رغبت‌های خود را شناخته و با مشورت یک فرد مورد اطمینان و عاقل، تصمیم‌گیری مناسبی داشته باشید. این تغییرات شناختی البته گاهی دردسر هم دارد! مثلا بعضی از نوجوان‌ها خود را صاحب معرفت و حقیقت می‌پندارند! و اصطلاحا تره خورد نمی کنند برای نظرات دیگران. این مشکلات خود را به صورت زیر نشان می‌دهند:
تغییرات شناختی در دختران نوجوان شامل موارد مختلفی می‌شود:

اعتماد کاذب به توانایی و قدرت تصمیم‌گیری خود: درست است که با ورود به دوره نوجوانی، خیلی بهتر از قبل فکر کرده و قدرت استدلال پیدا می‌کنید، اما مبنی بر این نیست که عالم دهر هستید و نباید به حرف سنجیده دیگران توجه کنید! قبول! والدین هم باید بپذیرند شما وارد دنیای بزرگ‌ترها شده‌اید و قدرت تصمیم‌گیری دارید؛ اما اصرار بی‌وقفه شما بر اینکه هیچ کسی به هیچ عنوان در کارهایتان دخالت نکند، فاصله می‌اندازد بین شما و پدر و مادر.

خودمرکزیت: دیگر مرکز دنیا شده‌اید! حداقل تصورتان این است! برای همین بیشتر وقت خود را جلوی آینه سپری می­کنید! توجیهش این است: همه توجه‌شان به من است! باید خوش لباس و زیبا باشم! گیر ندهید دیگر! مُد است! و... کلا هر چیزی را از دید خود نگاه می کنید و کمترین توجه را به عقاید دیگران دارید. زیبایی ارزش است، ما هم قبول داریم! اما تقلید و استفاده از هر ابزاری برای زیباتر شدن، راه خوبی نیست. ضمن اینکه به فرهنگ خانواده‌ و اطرافیان هم توجه کنید! خودخواه نباشید دیگر! در دنیا افراد مختلفی زندگی می‌کنند! درک کنید لطفا! (گفتگوهای خودتان را به کار بردیم! به این می‌گویند جدل!)

تصور آسیب‌ناپذیری خود: یک تصور اشتباه و خطرناک! دختران نوجوان فکر می‌کنند در برابر همه خطرات مصونیت دارند و این دیگرانند که با مشکلات مواجه می‌شوند. این مسئله بخاطر این پیش می­آید که آن‌ها خود را به اندازه کافی عاقل می‌دانند و تصور نمی‌کنند خطری آن‌ها را تهدید کند؛ بنابراین گاهی دست به انجام کارهای نه چندان معقول می­زنند که می‌تواند سرآغاز بروز آسیب‌های جدی باشد. حاشا نکنید! درست و دقیق گفتم! خب از سن نوجوانی ما هم زیاد نمی گذرد! وقتی به شما می گویند دخترم! عصر موقع برگشت از کلاس با ماشین های شخصی نیا، نگویید «بلدم از خودم مراقبت کنم! اتفاقی نمی‌افتد من باهوشم و...!!!» آنها نگران شما هستند و این حرف، نکته‌ منطقی و بجایی است! پس لجبازی نکنید. شما هم آسیب‌پذیرید! در اصطلاح خودمان، توهم نزنید! برای همه افراد امکان خطر وجود دارد. عاقل باشید!

رشد اجتماعی و کسب هویت: من کیستم؟ چه کسی باید باشم؟ هدفم چیست؟ چرا درس بخوانم؟ چرا نماز بخوانم؟ فایده این کارها چیست؟! و... خب! صبر کنید! چقدر سوال می‌پرسید! متوجه شدیم جانم! تغییرات اجتماعی، درگیری برای کسب هویت و تعیین اهداف برای از تغییرات مهمی است که در این دوره رخ می‌دهد. تا یکی دو سال گذشته، حرف مادر و معلم برایتان حجت بود، اما در حال حاضر این را کافی نمی‌دانید و درصدد هستید جواب سوال‌هایتان را با فکر و درایت خود، پیدا کنید. خیلی هم خوب! ما هم تشویق‌تان می‌کنیم! اما حواستان جمع باشد برخی‌ها برای فرار از این سوالات و راحتی‌شان کلا بی‌خیال می‌شوند و هرچه پیش آید خوش آید را راهنمای زندگی خود قرار می‌دهند! برخی هم قضیه را حسابی شور می‌کنند و همه عقاید سابق را منکر شده و منِ دیگری می شوند! اما به شما پیشنهاد می‌کنیم به منابع موثق و معتمد مراجعه کنید و سوال هایتان را در میان بگذارید. این منابع می‌توانند اشخاص، کتاب و حتی یک جلسه مطالعاتی، مذهبی و... باشد. بحث کنید و جواب بخواهید! اما منصف هم باشید.

تغییرات عاطفی هیجانی: راستی شما هم بیشتر وقت‌ها دلتان می‌گیرد؟ زودرنج شده‌اید؟
استرس دارید؟ خیال‌پردازی می‌کنید؟ زود عصبانی می‌شوید؟ و ... به جنس متفاوت گرایش پیداکرده‌اید؟! کتمان نکنید! نخیر خانم! پیام بازرگانی کجا بود؟! ما داریم راجع به شما حرف می‌زنیم و قصد معرفی کالا و ... نداریم! در اغلب دختران نوجوان عواطف متعدد و غیرقابل پیش‌بینی وجود دارد. لحظه­ای شاد و لحظه‌ی بعد غمگینید. همه موارد ذکر شده تا حدی طبیعی است. اما چگونه مدیریت کردن آن‌ها مهم است. راهکارهای ذیل می‌توانند مفید باشند: خودتان را سرگرم کنید، کتاب بخوانید، موقع عصبانیت کمی سکوت کنید! ورزش فراموش نشود! و یک فرد بزرگ‌تر و مورد اعتماد انتخاب کنید تا گاهی با وی حرف بزنید. ترجیحا این فرد مادرتان باشد. هیچ‌کسی دلسوزتر از مادر نیست. البته خاله، عمه و... عاقل هم بد نیستند! یادتان باشد همسالان شما در عین مهربانی، مشاور آگاهی نیستند. آنها هم مسائل شما را دارند و بی‌تجربه‌اند. با دوستان‌تان حرف بزنید اما برای موارد حساسی که ممکن است، رخ دهد، با یک بزرگ‌تر صحبت کنید.
خودتان را سرگرم کنید! تفریحات سالم البته! بیکاری اولین گام برای هجوم افکار نامناسب است. کتاب بخوانید، بازی کنید، فیلم ببینید (البته از نوع مجازش!).

موقع عصبانیت و خشم، بهتر است کمی سکوت کنید. صحنه را ترک کرده و یک لیوان آب خنک نوش جان کنید!
ورزش کنید. عقل سالم در بدن سالم خانم! نمی‌خواهد قهرمان شوید و مدال بیاورید! در حدی که روحیه‌تان را عوض کند و سیستم بدنی‌تان را روبراه، کفایت می‌کند! تازه خوش تیپ هم می‌شوید!
در زمان افسردگی‌های بی‌دلیل کنار موسیقی گوش کردن‌تان، قرآن هم بخوانید! باور کنید خواندن قرآن آرامش می‌دهد. با خدا صحبت کنید!

با یک فرد بزرگ‌تر و عاقل مشورت کنید. بهترین فرد مادر است. حس‌تان را بگویید.
و...

گروه همسالان، تنها گروه مورد قبول نوجوان: در این دوره، دوست و همسال، جایگاه مهمی برای شما دارد! دوستان در شکل‌گیری هویت شما، نقش بسیار مهمی دارند. دختر نوجوانی که مورد پذیرش گروه همسال خود قرار گیرد، احساس عزت نفس خواهد کرد.(۱) دوستان کمتر انتقاد می‌کنند و بیشتر گوش می‌دهند و پذیرا هستند. اما یادتان باشد همسالان شما در عین مهربانی، مشاور آگاهی نیستند. آنها هم مسائل شما را دارند و بی‌تجربه­اند. با دوستان‌تان حرف بزنید اما برای موارد حساسی که ممکن است، رخ دهد، با یک بزرگ‌تر صحبت کنید. خاله، عمه و... عاقل هم بد نیستند! ضمن اینکه دوست خوب صرفا کسی نیست که با او خوش باشید و سرزنش نکند! دوست کسی است که شما را به انجام کارهای غیرعاقلانه تشویق نکند، در موقعیت‌های آسیب‌زا قرارتان ندهد، با محبت باشد و همه آنچه برای خودش می‌پسندد برای شما هم بخواهد.

تغذیه صحیح برای حفظ سلامت شما

دنبال ساختن یک تیپ و ظاهر مناسب با گرفتن رژیم غذایی سر خود، نباشید! چه رژیم لاغری و چه رژیم چاقی! اگر اضافه‌وزن یا کمبود وزن دارید با متخصص مشورت کنید.

با ورود شما به دوره بلوغ، نیازهای تغذیه‌ای‌تان، تغییر خواهد کرد و نیاز به پروتئین و ویتامین‌های بیشتری برای رشد، دارید. از مهم‌ترین اختلالات دوره بلوغ که بیشتر در دختران دیده می‌شود، تمایل به لاغری و بی‌اشتهایی عصبی است. که مثلا باربی باشید؟! اصلا باربی در عالم واقع، نمی‌تواند یک دختر سالم به لحاظ جسمی باشد! دور کمرش با دور ران‌هایش برابر می‌شود! به اندازه غذا بخورید. نه کم و نه زیاد. چاقی دوره نوجوانی نیز می‌تواند علت اصلی بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و... در بزرگسالی شود. کمبود ویتامین D،A و روی و آهن نیز از کمبودهای ویتامینی شایع در دختران و زنان است. با مصرف میوه‌ها و سبزی‌های سبز تیره، زرد و نارنجی رنگ، و شیر و لبنیات، ویتامین A بدن تامین می‌شود و با گنجانیدن گروه گوشت، حبوبات، تخم‌مرغ و مغزها (مثل گردو و بادام)، ماهی و مکمل‌هایی که پزشک تجویز می‌کند، نیاز بدن به روی و ویتامین D تامین می‌‌شود.

تجربه بلوغ برای همه یکسان نیست!
دختران عزیز! تجربه بلوغ برای همه یکسان نیست. بلوغ موضوعی طبیعی است، اما لزوما آسان نخواهد بود! درک می‌کنیم شروع بلوغ استرس‌زا است و شما را دچار نگرانی خواهد کرد. اما سعی کنید با بیان حس خود و مشورت با مادرتان، راحت‌تر از این مرحله عبور کنید. خود را با دیگران مقایسه نکنید و از این تفاوت‌ها نگران نباشید. موارد زیادی بلوغ در افراد را متفاوت خواهند کرد؛ مثلا اگر هنوز در دوره بلوغ هستید و عادت ماهانه نشدید، مدام به مادر خود نگویید چرا دوستم دو سال است، پریود شده؟! می‌توانید منابع مختلفی مطالعه کرده و حتی به مادرتان پیشنهاد دهید بخواند! چند منبع خوب برای شما معرفی کرده‌ایم! آرزو می‌کنیم دوران بلوغ خود را به خوبی طی کرده و در موارد مختلف هیجانی تصمیم نگیرید و از مشورت بزرگ‌ترها، بهره‌مند شوید.

مواردی برای مطالعه: در این مورد می‌توانید از کتاب­های: «بهداشت بلوغ دختران» معصومه علی‌محمدی، «آنچه دختران باید در آستانه بلوغ بدانند» عسگری، معصومه. ‎«احکام دختران» آیت‌اللهی، مهدی. جهان‌آرا. «دانستنی های بلوغ ویژه دختران» شعله آتشین و...

سیده زهره جوادی

۱. آقا محمدیان، حسینی، ۱۳۸۸