زندگی در غیاب گل

روز گذشته رئیس اتحادیه گل و گیاه ایران، سرانه مصرف گل اروپا را 26 برابر ایران عنوان کرد. آماری که سیدجلال عجایبی ارائه داده است، بیشتر به وضعیت تولید، فروش و صادرات گل در ایران برمی‌گردد اما مصرف ناچیز گل در ایران می‌تواند معانی دیگری داشته باشد که از نظر فرهنگی، اجتماعی و روانی قابل بررسی است. چرا ایرانیان در مقایسه با مردم کشورهای دیگر کمتر به یکدیگر گل هدیه می‌دهند؟ و اصلا گل دادن به یکدیگر چه معانی و تاثیرات روانی و اجتماعی دارد؟

سال 1389 روز ملی گل و گیاه از تقویم‌ها حذف شد و همچنان خبری از بازگشت روز ملی گل و گیاه به تقویم‌های رسمی کشور نیست. این درحالی است که روسای سندیکاهای تولید گل و گیاه و بسیاری از طبیعت‌دوستان به این روند اعتراض دارند. اهمیت و حساسیت مساله، زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم میزان مصرف سرانه گل در ایران با حدود هفت شاخه در سال، کمتر از یک بیستم میانگین‌های جهانی آن یعنی 150 شاخه در سال است؛ این درحالی است که مردم ساکن در اغلب کشورهای عضو اتحادیه اروپا، حتی در زمان بحران اقتصادی، همچنان و به‌طور متوسط سالی 300 شاخه گل مصرف می‌کنند و به آنهایی که دوستشان دارند، هدیه می‌دهند.

برخی سالی یک‌بار هم گل نمی‌خرند
در حقیقت، وضعیت در کشور چنان است که به گفته غلامحسین سلطان‌محمدی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان گل و گیاه استان تهران، نیمی از مردم ایران، سالی یک‌بار هم گل نمی‌خرند! این درحالی است که تجارت و صادرات گل در جهان، در شمار یکی از پردرآمدترین خدماتی است که هم می‌تواند به اشتغال‌زایی و افزایش درآمد سرانه مردم کمک کند و هم بسیاری از مشکلات مربوط به تولید محصولات آلوده کشاورزی و نگرانی از آلایندگی منابع آب و خاک را به کمینه برساند.

به نظر می‌رسد چنانچه دولت و بنگاه‌های اقتصادی مرتبط بکوشند تا افزایش مصرف و صادرات گل را در اولویت شایسته‌تری قرار دهند، هم با مردمانی شادتر روبه‌رو خواهیم شد که راندمان کاری مطلوب‌تری نیز از خود بروز می‌دهند و هم هزینه‌های مربوط به بهداشت و درمان و کلانتری و زندان به شکل امیدوارکننده‌ای کاهش خواهد یافت زیرا به تجربه ثابت شده مردمی که در خیابان به یکدیگر لبخند می‌زنند، در چهارراه‌های زندگی، کمتر با یکدیگر گلاویز می‌شوند.

رونق اقتصاد گل با رویكرد اشتغال‌زایی
ایرانیان جزو نخستین ملت‌هایی بودند كه گل را به یكدیگر هدیه می‌دادند. نقوش به‌جای مانده از دوران گذشته كه در آن عده‌ای شاخه گلی در دست دارند، مستند است و این موضوع نشانگر این است كه ایرانیان باستان نیز برای پرورش گل و هدیه دادن آن اهمیت ویژه‌ای قائل بوده‌اند.

رواج گل و گیاه در ایران به‌ویژه در طراحی فضای سبز از 3هزار سال پیش اهمیت داشته و توسعه آن در این سرزمین به‌صورت یك حرفه عمر 85ساله دارد. در نمایشگاه بین‌المللی گل در اوزاكای ژاپن در سال 1991 گلایل ایران در میان 600 شركت خارجی مدال طلا گرفت و همچنین گل مریم ایران در نمایشگاه پلانتك آلمان صاحب مدال شد. بزرگ‌ترین چالش بازار گل و گیاه، ضایعات گل و گیاه است به‌گونه‌ای كه از كل گل‌های واردشده به بازارعرضه یك‌چهارم فروخته می‌شوند و سه‌چهارم در بازار باقی می‌مانند. در بازار شهید محلاتی و امام‌رضا(ع) تهران روزی دومیلیون شاخه گل عرضه می‌شود كه حدود 50درصد آن ضایع می‌شود.

ارتباط گل خریدن و توسعه‌یافتگی فرد و جامعه
بازار مصرف داخلی ایران رونقی ندارد و مردم فقط برای مناسبت‌های مختلف گل می‌خرند. در هلند مردم بهترین هدیه را گل می‌دانند ولی در ایران آن را كالایی لوكس تلقی می‌كنند. مصرف پایین گل در ایران به‌دلیل نبودن فرهنگ استفاده از گل طبیعی و از طرفی بالابودن قیمت آن نسبت به درآمد خانوار است. درحالی اعلام می‌شود کشورهای دیگر بیش از ایرانیان گل مصرف می‌کنند که مردم کشور ما علاوه بر مراسم شادی و جشن‌ها در مراسم عزاداری و ترحیم هم از گل و گیاه استفاده می‌کنند؛ رسمی که در بسیاری از کشورهای دیگر وجود ندارد.

یک روانشناس در مورد دلایل مصرف کم گل و گیاه از سوی ایرانیان به «آرمان» می‌گوید: گل نمونه‌ای از زیبایی‌های طبیعت است که باعث آرامش و نشاط می‌شود و نشانه‌ای از احترام و عشق است. امیرهوشنگ مهریار ادامه می‌دهد: اما برای گل‌پروری و نگهداری از گل و گیاه در منزل افراد باید به درجه‌ای از توسعه‌یافتگی رسیده باشند. این روانشناس ادامه می‌دهد: درحالی که 40 سال پیش گل‌فروشی‌های کمتری در کشور می‌دیدیم امروزه گل و گیاه چه در قالب گل‌فروشی و چه به شکل پرورشی در همه محلات وجود دارد و دلیل آن هم این است که این فرهنگ تازه دارد در کشور جا می‌افتد. او ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، هرچه جوامع مدرن‌تر شده و شهرنشینی بیشتر می‌شود افراد جای خالی طبیعت و عناصر غیرمادی را در زندگی خود بیشتر احساس و برای آوردن حتی قسمت کوچکی از آن به زندگی‌شان تلاش می‌کنند. مهریار ادامه می‌دهد: علاوه بر این گل خریدن و هدیه دادن بستگی به وضع مادی مردم هم دارد و برای مردمی که درآمد کافی ندارند این کار لوکس تلقی می‌شود. بنابراین عوامل فرهنگی در کنار اقتصادی در این مساله نقش داشته‌اند.

چاره‌ای جز پناه بردن به طبیعت نداریم
یک آسیب‌شناس مسائل اجتماعی درمورد لزوم گل‌دادن و گل‌گرفتن به «آرمان» می‌گوید: با ترس‌ها، استرس‌ها و فشارهایی که همه‌مان در زندگی روزمره ماشینی تجربه می‌کنیم، چاره‌ای جز پناه بردن به آرامش درون و طبیعت نداریم. پیمانه نیک‌مرام ادامه می‌دهد: علاوه بر اینکه داشتن و پرورش گل و گیاه در محیط منزل سبب تقویت حس زیبایی‌شناختی می‌شود، رنگ‌های آنها آرامش‌بخش بوده و با پرورش آنها اعتماد به نفس و صبر و شکیبایی را می‌آموزیم.

او می‌افزاید: هوای پاک و سلامتی جسمانی در کنار کمک به جذب ویتامینD فواید جسمانی است که در کنار فواید روانی آن مهم است. این آسیب‌شناس اجتماعی راهکارهایی را برای افزایش مصرف گل و گیاه در کشور پیشنهاد داده و می‌گوید: ارزان‌ترکردن گل و گیاه یک راه دسترسی آسان‌تر همه افراد به آن است درحالی که رسم خوبی در شهرداری تهران چندسال قبل انجام می‌شد که جلوی آن گرفته شد و آن اعطای قلمه گیاهان مختلف به خانواده‌ها در کنار فضای سبز و پارک‌ها بوده است. او عنوان می‌کند: در کشورهای دیگر مسابقات کشاورزی به منظور تشویق افراد به پرورش گیاهان برگزار می‌شود و در آن برای مثال از پرورش‌دهنده بزرگ‌ترین کدو حلوایی تقدیر می‌شود که این روش‌ها هم می‌تواند در تشویق افراد به این کار موثر باشد