نظرات علامه طباطبایی نسبت به بحارالانوار مرحوم مجلسی

علامه طهرانی :

علامه طباطبایی«قدّس الله تربته» به کتاب "بحارالأنوار" جدّ ما مرحوم علامه مجلسی بسیار ارج می نهادند و آن را بهترین دائرة المعارف شیعه از نقطه نظر جمع اخبار می دانستند ؛ و بالأخصّ کیفیت تفصیل فصول و تبویب ابواب آن که بر نَهج مطلوب، در هر کتابی ابواب را مرتّباً احصاء فرموده است و سپس در هر بابی به ترتیب، آیات مناسب را از سوره حمد تا آخر قرآن آورده و سپس به تفسیر إجمالی این آیات به ترتیب پرداخته است و پس از آن جمیـع روایاتی که در این باب از معصومیـن علیهم السلام وارد شده است مرتّباً بیان کرده است، و در ذیل هر روایت و نیز در آخر باب اگر نیـازی به شرح و بیان داشته ، بیانی از خود ایراد نموده است.

و معتقد بودند که علامه مجلسی، یک نفر حامی مذهب و احیاء کننده آثار و روایات ائمه علیهم السلام بوده و مقام علمی و سعه اطّلاع و طولِ باعِ او قابل تقدیر. و از کیفیّت ورود در بحث و جرح و تعدیل مطالب وارده در « مرآة العقول » علمیّت این مجتهـد خبیر معلوم می شود ؛ و اینکه زحمات او تا چه حدّ قابل تقدیـر است. ولیکـن معذلک با وجود اجتهاد و بصیرت در فنّ روایات و احادیث در مسائل عمیقه فلسفیّه وارد نبوده است ؛ و مانند شیخ مفیـد، سیّد مرتضی و خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلّی که از متکلمیـن شیعه و پاسـداران و حافظان مکتب بوده اند نبوده است. و بنابراین در بعضـی بیاناتی که دارد دچار اشتباه گردیده است، و این امر موجب تنزّل این دائرة المعارف می گردد. و بر این اصل بنا شد در بحارالأنواری که طبع جدید می شود، ایشان یک دوره مرور و مطالعه نموده و هر جا که نیـاز به بیان دارد تعلیقه بنویسد ؛ تا این کتاب پر ارزش، با این تعلیقات، مستوای علمی خود را حفظ کنـد.

این امر عملی شد و ایشان تا جلد ششم از طبع جدید را تعلیقه نوشتند ، لیکـن به لحاظ یکی دو تعلیقه ای که صریحا در آنجا نظر علامه مجلسی را ردّ کردند، این امر برای طبقه ای که تا این اندازه حاضر نبودند نظریّات مجلسی مورد ایـراد واقع شود خوشایند نشد ؛ و متصدّی و مباشر طبع، بنا به الزامات خارجیّه، از ایشان تقاضا کرد در بعضی از مواضع قدری کوتاه تر بنویسند و از بعضی از ایرادات صرفنظر کنند. علامه حاضر نشدند و فرمودند : در مکتب شیعه ارزش جعفر بن محمد الصادق از علامه مجلسی بیشتر است و زمانی که دائر شود بجهت بیانات و شروح علامه مجلسی، ایراد عقلی و علمی بر حضرات معصومین علیهم السلام وارد گردد، ما حاضـر نیستیم آن حضرات را به مجلسی بفروشیـم. و من از آنچـه بنظر خود در مواضع مقرّر، لازم می دانم بنویسم یک کلمه کم نخواهم کرد.

لذا بقیه مجلداتِ « بحار » بدون تعلیقه علامه طباطبایی طبع شد ؛ و این اثر نفیس فاقد تعلیقات علامه گردید .