روایت یک خبرنگار از پشت پرده‌ برنامه مناظره شبکه یک سیما

هرچند روش اجرای آن و برچسب‌هایی که درغیاب برخی افراد زده شد مورد نقد بود، اما فضای ایجادشده تا حدی مثبت بود و در ادامه هم طی خرداد ۹۲ مناظره‌های دسته جمعی و میزگردگونه باب شد.

حالا پس از گذر از ایام انتخابات، برخی موضوعات در برنامه‌ای با عنوان مناظره، عصر جمعه‌ها اجرا می‌شود تا در استودیویی که یادآور انتخابات است، بحث‌های اقتصادی هم به نقد گذارده شود. نقدی که در ماه‌های اخیر با واکنش‌های خوبی همراه شد و این برنامه را پربیننده کرد. اما حالا با تغییر تیم سازنده این برنامه، روندی قديمي درسیما تکرار شده و برنامه‌ای موفق به وضعي افتاده که شاید دوران افول این برنامه باشد. چراکه ساماندهی و هدایت پرسش‌ها از سوی مجری و عوامل برنامه‌ساز رخدادی است که این برنامه را به سیاق دیگر برنامه‌های مشابه در دوران نزولی خود قرار خواهد داد.

نگاهی به پشت‌پرده‌های این برنامه که نگارنده از نزدیک شاهد آن بود، گواهی است بر این موضوع که بخش میهمانان این برنامه بیشتر زینت بخش برنامه است و ماهیت وجودی خبرنگاران رسانه‌های مختلف در این برنامه برای جلوه‌بخشی بوده و نه اثرگذاری درکشف حقایق، چراکه طرح سوال خبرنگاران از قبل هماهنگ شده و اجازه پرسش‌گری مشروط به سیاقی خاص است. کل زمانی هم که برای پرسشگری داده می‌شود ۳۰ ثانیه و تنها یک سوال از فردی خاص است.

نکته دیگر حضار انتخاب‌شده حاضر در جلسه هستند که بیشتر از همراهان سخنرانان اصلی برنامه مناظره‌اند. افرادی که بعضا خود را با عناوینی چون پژوهشگر معرفی می‌کنند و طرح سوال‌هایشان درموضعی است که به دفاع از فرد خاصی می‌پردازند که خود در جلسه حضور دارد!

نگاهی به وقایع برنامه روزجمعه پشت پرده‌های دیگری را هم گویاست. تغییر تیم برنامه ساز مناظره، از تغییر رویکردهای این برنامه نشأت دارد و نقش خبرنگاران که قرار است صدای کارشناسانه مردم باشند را با دخالت مستقیم مدیران برنامه تا حدی پایین آورده که تنها به شرطی مجاز به پرسش می‌شوند که سوال‌هایشان از پیش به مدیر اقتصاد شبکه اعلام شود.

حال آن‌که حضور ۴ساعته ۲ خبرنگار( دربین حدود ۲۵ میهمان) بدون در نظر گرفتن این نکته بود که خبرنگاران یاد شده در حریم‌های قانونی و در رسانه‌های رسمی این کشور قلم می‌زنند و قرار نیست پرسشی خارج از خطوط قرمز مطروحه، قرائت شود. به هر سو روز جمعه در اقدامی عجیب صدای ۲ خبرنگار حاضر شنیده نشد، زیرا امتناع خبرنگاران از هماهنگی برای پرسشگری با برخورد سلبی روبه‌رو شد که دعوت‌کننده اعلام کرد حق پرسش ندارید!

بر این اساس این پرسش مطرح است که چرا با وجودی که کل زمان پرسش‌ها، تنها حدود ۱۵ دقیقه بود( از برنامه ۲ ساعته) و مجری برنامه هم با قطع برخی صحبت‌ها اصراری بر هدایت صحبت‌ها به جهتی خاص داشت، ازخبرنگاران رسانه‌های جمعی دعوت به عمل آمده بود و چنین بی‌احترامی به شأن رسانه‌ها شد.

حال آن‌که در تمام رسانه‌های آزاد و ملی دنیا، حضور خبرنگاران رسانه‌های مکتوب و فضای مجازی برای روشنگری مباحث و در جهت کمک به طرح سوال‌های مردم (به زبان فنی) انجام می‌شود و هیچگاه اجازه پرسشگری زیر سایه امیال و خواسته‌های فردی قرار نمی‌گیرد.

اگر طرح پشت‌پرده‌های این برنامه، با حسن نیت دیده شود و مدیران سیما پاسخ دهند شاید وقایع خوبی پیش‌رو باشد. زیرا درحالی‌که انتقاد از توجه مردم به رسانه‌های ماهواره‌ای وجود دارد آنها نمی‌گویند که در رقابت با رسانه‌های خارجی (با این رویکرد گزینشی افراد و دیدگاه‌ها) چه بر سر باورپذیری مخاطبان آورده‌اند و سازمانی ملی را در رقابت با برنامه‌های خارجی کم نفس کرده‌اند. زیرا انحصار تصویری موجود و عدم ارتباط با صداهای مختلف جامعه، معدود برنامه‌های اقتصادی را تک‌صدا کرده است.

در نهایت باید گفت که ناديده گرفتن حق پرسشگری در سیمای ایران (که بیشتر سیمای افراد خاص شده)، آسیبی است هویدا و ‌ای کاش روند بهبود دولتی اندکی هم در برنامه‌ها و تولیدات سیما دیده و تدبیری شود؛ برای تغییر به نفع ملی و نه میلی.

حمیدرضا طهماسبی پور/ روزنامه شهروند