منبر جای چیست، مداحی یا فعالیت سیاسی ؟

آرمان : «هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.» این عبارت یکی از ضرب‌المثل‌های ایرانی است که برآمده از تجربیات اجتماعی جامعه ایرانی است. شاید بهترین مصداق برای اظهارات اخیر سیاسی برخی از مداحان در حاشیه مراسم‌های مذهبی همین ضرب‌المثل باشد که اشاره به این نکته دارد که شاید منبر مداحی جایگاهی مناسب برای ارائه نظرات کارشناسی نشده درخصوص پیچیده‌ترین روندهای سیاسی و دیپلماتیک نباشد.

افزایش موضع‌گیری‌های سیاسی توسط کسانی که تنها سابقه‌شان به مداحی محدود می‌شود و میزان دانش و مطالعات سیاسی آنان ابهامات فراوانی دارد باعث شده تا برخی روحانیون و فعالان سیاسی باسابقه کشورمان نسبت به این مساله واکنش نشان دهند. روز گذشته دو روحانی از هر دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب نسبت به این مساله واکنش نشان داده و اظهارنظر درخصوص مسائل سیاسی را از طریق تریبون‌های مذهبی و مداحی کار نادرستی ارزیابی کردند.

رضوی یزدی: اظهارنظر سیاسی، کار مداحان نیست

در این رابطه یک عضو مجمع روحانیون مبارز که از گروه‌های اصلاح‌طلب به شمار می‌رود، با بیان اینکه «اظهارنظر در مورد مطالب سیاسی، تاریخی روی منبر کار وعاظ و نویسندگان است»، به ایسنا گفت: «کار مداحان خواندن متن اشعاری است که در ارتباط با اهل بیت انتخاب کرده‌اند و ورود به مباحث سیاسی و تاریخی کار آنها نیست.» حجت‌الاسلام والمسلمین رضوی یزدی با اشاره به مراسم‌ عزاداری همراه با مداحی که با حضور حضرت امام(ره) برگزار می‌شد، گفت: آقای کوثری یکی از روضه‌خوانان اهل بیت بود که در این قبیل مراسم حضور پیدا می‌کرد و با آن‌که فردی روحانی بود، فقط به مداحی و روضه‌خوانی می‌پرداخت و از ورود به مسائل سیاسی و اظهارنظر در ارتباط با آن خودداری می‌کرد. این عضو مجمع روحانیون مبارز در آستانه ماه محرم افزود: در سال‌های اخیر برخی مداحان از مرز مسئولیت‌های خود تجاوز کردند و به مسائل سیاسی و تاریخی ورود پیدا می‌کنند. من تصور می‌کنم آنها از برخی مراکز سیاسی و بنگاه‌های اجرایی، حمایت و گاه تحریک می‌شوند وگرنه مداحان به طور کلی علاقه‌مند نیستند که به این‌گونه مسائل ورود پیدا کنند.

رضوی یزدی با بیان اینکه «مداحان در ایام ماه محرم مناسب است که به خواندن اشعار و مصیبت‌های مرتبط با اهل بیت(ع) بپردازند»، اظهار کرد: اشعاری که برخی شاعران چون محتشم کاشانی و عمان سامانی در ارتباط با اهل بیت‌(ع)‌ سروده‌اند و برخی دیگر، اشعار خوبی در این زمینه محسوب می‌شوند و مناسب است که مداحان از این اشعار استفاده کنند و ورود آنها به مسائل سیاسی و اظهارنظر در این‌گونه موارد دور از رسالت مداحان است.

وی با انتقاد از برخی مداحان که زبان به ناسزاگویی باز می‌کنند، ادامه داد: در مسلک و شیوه ائمه اطهار فحش و اهانت جایی نداشته و کسانی که به مداحی اهل بیت(ع) می‌پردازند نیز باید براساس همین مسلک رفتار کنند و از اهانت، فحش و هتک حرمت افراد بپرهیزند. این عضو مجمع روحانیون مبارز با بیان اینکه «متاسفانه در کشور ما شیوه‌ای رواج پیدا کرده که برخی افراد از یک کانون قدرت حمایت و از سویی دیگر به دیگران اهانت می‌کنند و این حمایت از یک کانون قدرت برای آنها مصونیت می‌آورد»، خاطرنشان کرد: متاسفانه می‌بینیم که با اهانتی که گاه از سوی برخی مداحان صورت می‌گیرد، برخورد در حد انتظار نمی‌شود.

نواب: باید جدی‌تر برخورد کرد

به عقیده کارشناسان آنچه باعث حواشی بسیاری در هفته‌های اخیر شد اظهارات چند مداح درخصوص رویکرد دولت در زمینه سیاست‌های بین‌المللی‌اش بود. رای مردم به تغییر رویکردهای دیپلماتیک کشور در انتخابات 24خرداد نقطه آغازین این ماجرا بود به نحوی که از همان ابتدا برخی تندروها شروع به خط و نشان کشیدن برای دولت کردند.

اما آتشبار افراطیون زمانی شروع به شلیک به سمت اعتدالیون کرد که روایتی از مباحث جاری بین آیت‌ا... ‌هاشمی‌رفسنجانی و حضرت امام(ره) درخصوص شعار مرگ بر آمریکا و رابطه ایران و ایالات متحده منتشر شد. پس از آن شنیده شد که یکی از مداحان در حاشیه دعای روز عرفه آرزوی مرگ آیت‌ا...‌هاشمی را در میان دعاهای خود و مردم گنجانده است. این مساله باعث آغاز بحث‌های بسیاری درخصوص جایگاه و نقش بایسته منبرهای مذهبی در فضای سیاسی شد اما اظهارنظرهای سیاسی مداحان فقط به بحث رابطه با آمریکا محدود نشد و حتی به نحوه معرفی وزرا توسط دکتر حسن روحانی به مجلس نیز کشیده شد به نحوی که شنیده شد یکی دیگر از مداحان مشهور تهران نیز رای اعتماد مجلس به سرپرست وقت وزارت علوم را مانند زدن نان در شراب دانست و عملا برای مجلس اصولگرا هم خط و نشان کشید تا از این طریق به دولت فشار آورد. موارد بسیاری از این دست در چند سال گذشته و با رویکردهای گوناگون اتفاق افتاده اما به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر این مساله شدت مضاعف پیدا کرده است.

برخی نیز معتقدند که هر کسی با هر جایگاهی که داشته باشد می‌تواند نگاه سیاسی داشته باشد و حتی اندیشه خود را تبلیغ کند اما استفاده از ادبیات نامودب توسط مداحان امر شایسته‌ای نیست. یک فعال سیاسی اصولگرا گفت: مداحان باید در مراسم مختلف امر به معروف و نهی از منکر کنند، نه اینکه گاه با بی‌حرمتی به برخی افراد، اقدام به انجام منکر کنند. حجت‌الاسلام والمسلمین نواب به ایسنا گفت: هیچ‌کس مانع و مخالف این نیست که مداحان در مراسم‌ عزاداری تذکرات اخلاقی، اجتماعی یا سیاسی بدهند. آنها می‌توانند در مراسم خود با استفاده از تریبونی که در اختیار دارند امر به معروف کنند و چنین تذکراتی را ارائه دهند. وی افزود: مداحان، مداحان امام حسین(ع) هستند و امام حسین(ع) برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردند و آنها نیز باید در این راستا عمل کنند نه اینکه گاه خود منکری را انجام دهند. این فعال سیاسی اصولگرا با بیان اینکه «اهانت به اشخاص و شکستن حرمت آنها از نمونه‌های منکر است»، تصریح کرد: کسی مخالف این نیست که مداحان سیاسی باشند و در راستای بیداری جامعه موعظه‌هایی را انجام دهند یا نصیحت کنند ولی خود آنها باید مراقبت اقداماتشان باشند که منجر به ارتکاب منکر نشود. نواب با بیان اینکه «این مناسب است که مداحان در مراسم‌های خود تاکید بر حفظ ارزش‌های امام و انقلاب کنند یا اینکه بر مراقبت جهت نیفتادن به دام آمریکایی‌ها تاکید کنند»، بیان کرد: در عین حال، آنها نباید در سخنان خود اسم اشخاص را ببرند و حرمت آنها را بشکنند. وی اضافه کرد: با چنین موضع‌گیری‌های سیاسی و بی‌حرمتی‌ها از سوی مداحان، جوانان و مردم ناراحت می‌شوند؛ چراکه کسانی که در چنین مراسمی شرکت می‌کنند دارای گرایش‌های سیاسی مختلف هستند و این بی‌حرمتی‌ها موجب دوری مردم از این مراسم خواهد شد.

این فعال سیاسی همچنین بر ضرورت برخورد قوه‌قضائیه با بی‌حرمتی‌های برخی مداحان تاکید کرد و گفت: باید جدی‌تر در این ارتباط اقدام کرد. در این بین اغلب کارشناسان معتقدند که جدای از نادرستی، بحث استفاده از منبرهای مذهبی برای تزریق تبلیغات سیاسی جناح‌های خاص و مساله رعایت ادب واخلاق در این منبرها مساله مهم و حائزاهمیتی است که نباید از آن غفلت شود. کلید اصلی این مساله نیز شاید در دستان قوه قضائیه باشد که با پیگیری دقیق مطالبی که خصوصا درباره مسئولان تراز اول کشور بیان می‌شوند دقت نظر خاصی را داشته باشد تا از این طریق مانعی بر سر راه گسترش فضای اتهام‌زنی ایجاد شود.