تصویر مردان ظالم و زنان ستمدیده در سینمای ایران

مقالات و پژوهشهای فراوانی منتشر شده و می شود که در آنها نقش زنان در رسانه ها مورد تحلیل قرار می گیرد. در نتیجه گیری از این پژوهشها از این قضیه گلایه می شود که چرا حضور زنان بیشتر در نقش های خانه دار و مشاغل درجه دوم به تصویر کشیده شده است و مردان نقش های اصلی و قهرمانان داستان ها هستند. تحقیق مشابهی هم در این خصوص برای کتب درسی ایران صورت گرفته و از حضور کمرنگ و کم اثر زنان در داستانهای این کتابها به عنوان نقطه ضعف یاد شده است.

نکته ای که وجود دارد آن است که تدوین گران اینگونه مقالات عمدتا قایل به تساوی نقش زنان و مردان در جامعه هستند. اینان همانهایی هستند که اخبار مربوط به زنان آتش نشان، زنان راننده اتوبوس، زنان پلیس و فوتبالیست و امثالهم را با ذوق زدگی فراوان منعکس می کنند و آن را نشانه رشد جامعه ما می پندارند.

این عده همان کسانی هستند که معتقدند بایستی زنان پا به پای مردان در رشته هایی که منجر به مشاغل سخت می شود تحصیل و کار کنند. آنها از دیدن سوپراستارهای زن سینمای هالیوود که با نیروی جسمانی خود مردان را از پیش برمی دارند مشعوف می شوند و توقع دارند در رسانه های ایران هم سوپراستار قدرتمند زن وجود داشته باشد. چنانچه تاکنون میلیاردها تومان صرف ساخت فیلمی با عنوان لادن شده که در آن زنی که قهرمان اتومبیلرانی است به نمایش دربیاید.

این نگاه در حالی است که جایگاه زن و رسالت او در جامعه از دیدگاه اخلاق ایرانی شان خاصی را برای او قائل است که حجب و حیای ویژه ای دارد و انجام برخی کارها را دون شان والای خود می داند. همین نگاه اخلاقی باعث شده در سمت دیگر ماجرا که این دوستان کمتر آن را می بینند تقریبا همه نقش های منفی و مخرب در فیلم ها و سریال های ایرانی سهم مردان باشد و شخصیت های مظلوم و ستم دیده را بانوان ایفا کنند. البته نباید استفاده ابزاری از چهره و جذابیت های جنسی را نیز به عنوان نکته منفی نگاه فیلمسازان فراموش کرد.

نگاهی اجمالی به همه سریالها و فیلم های ایرانی نشان می دهد در کمتر فیلمی شخصیت های شرور و جنایت کار از میان زنان انتخاب شده اند. همین الان با نگاه به فیلم های در حال اکران سینما می توان به مشت نمونه خرواری دست یافت. با بررسی تک به تک این فیلم ها خصوصا در ژانر اجتماعی و خانوادگی متوجه می شویم اکثر زنها در این فیلم ها توسط مردانی مورد ستم و ظلم قرار گرفته اند.

در فیلم «هیس دخترها فریاد نمی زنند» دختر بچه هایی که توسط مردانی شهوتران مورد تجاوز قرار گرفته اند و زندگیشان تباه شده دستمایه داستان است. در فیلم « پل چوبی» مردی به زنش خیانت می کند. در فیلم « دهلیز» خطای مرد سبب فروپاشی خانواده و لطمه به زن و بچه اش شده است. فیلم« به خاطر پونه» اعتیاد و شک مرد به همسرش که باعث از هم پاشیده شدن خانواده می شود به تصویر کشیده شده است. در «هیچ کجا هیچ کس» مرد داستان باعث به خلاف کشیده شدن زن در جریان آدم ربایی می شود. در «دربند» مردان عامل تجاوزبه دحتر داستان و زندانی کردن او می شوند و حتی کنش های منفی او (کلاه گذاشتن سر هم خوابگاهی اش و فرار به خارج از کشور) هم حاصل منطقی ظلم های مردان به او جلوه داده می شوند. «گناهکاران» داستان قتل یک زن را نمایش می دهد و در فیلم های دیگر هم مثل «گذشته »اکثر شخصیت ها خاکستری هستند و شخصیت های نسبتا منفی هم اکثرا مرد هستند.

این تصویر نشان می دهد نگاه سینماگران ما برای شان و شخصیت زنان حرمتی ویژه قائلند و البته این را هم نباید فراموش کرد که واقعیت جامعه نیز گویای همین حقیقت است که اکثر جرمها توسط مردان صورت می گیرد و رسانه ها هم بازتاب واقعیت جامعه را به عهده دارند. اما اینکه فمنیست ها و فعالان حقوق زنان به این جنبه ماجرا توجه نمی کنند و به دنبال خلق سوپر استارهای زن در فیلم ها هستند جای سوال جدی دارد. اینکه ایشان با طرح مطالباتی اینگونه به دنبال چه اهدافی هستند موضوعی است که بایستی جداگانه در مورد آن بحث کنیم.

ای کاش پررنگ کردن ارزش های اخلاقی خانواده چون تربیت صحیح فرزندان، مدیریت عاطفی خانواده ها و حضور مفید و موثر زنان در جامعه با حفظ اخلاق اجتماعی دغدغه فعالان حقوق زنان می شد تا سودای ظهور و درخشش سوپر استارهای زن در سینما و رسانه ها.

محمد حسنی سعدی (https://hasani.ir)