.svg)
تلاش جمهوری آذربایجان برای ثبت جهانی چوگان!
شرق: پس از تلاش ناکام کشورهای چین و قطر برای ثبت جهانی ورزش باستانی چوگان به نام خود، حالا جمهوری آذربایجان برای ثبت این بازی ایرانی خیز برداشته است. اول‌بار چندین سال پیش چینی‌ها به‌دنبال ثبت این ورزش در یونسکو بودند.
با این حال در آن زمان با تلاش‌هایی که مرحوم احسان نراقی و دکتر میرفندرسکی انجام دادند و کارشناسان سازمان یونسکو را برای بازدید از زمین‌های چوگان اصفهان و شیراز به تهران آوردند این اقدام منتفی شد و چینی‌ها مجبور به بازپس‌گیری درخواست خود شدند.
پس از آن و در اقدامی دیگر دو سال پیش کشور قطر تلاش‌های گسترده‌ای را برای ثبت ورزش چوگان در فهرست آثار جهانی یونسکو به نام خود در دستور کار قرار داد. با این حال تلاش‌های این کشور متمول حاشیه جنوبی خلیج‌فارس ره به جایی نبرد و یونسکو اسناد و مدارک ارایه‌شده از سوی این شیخ‌نشین را برای به‌نام‌زدن این اثر کافی ندانست. حالا و در جدیدترین رخداد پیرامون این ورزش باستانی این‌بار کشور جمهوری آذربایجان برای ثبت آن در یونسکو خیز برداشته است.
این تلاش‌ها در حالی است که به گواه اسناد تاریخی و گفته تاریخ‌نویسان خاستگاه اصلی این ورزش در ایران بود. در همین‌باره چندی پیش دکتر آذرتاش آذرنوش کتابی را با عنوان تاریخ چوگان و با عنوان فرعی «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» نوشت و منتشر کرد. بر اساس اطلاعاتی که در این کتاب آمده است عنوان عربی این ورزش یعنی صولجان معرب واژه چوگان است. همین نکته نشان می‌دهد این بازی ابتدا در ایران بوده و سپس به دیگر کشورها از جمله کشورهای عربی راه یافته است. بخش دوم کتاب آذرنوش به «خاستگاه چوگان» اختصاص دارد و ایران به‌عنوان زادگاه این ورزش معرفی شده است.
البته نویسنده گفته است که اظهارنظر قطعی در این‌باره ممکن نیست: «از آنجا که سرآغاز نوع بازی چوگانی و شکل‌های نخستین و زادگاهش دست‌نایافتنی است، بهتر است مانند شارتیه به این عبارت بسنده کنیم: حدود دو یا دو‌هزارو500سال پیش، قبایل آسیای مرکزی که اسب‌های فراوانی داشتند، در بازی‌ها و سرگرمی‌های سواره خود، از چوب و انواع گوناگون گوی نیز استفاده کردند، اما این بازی‌ها یکسره وحشی و بی‌نظام بود؛ آن بازی گروهی و منظمی که از قوانین نسبتا روشنی پیروی می‌کند و زاییده تفکر و اراده مردم یک سرزمین است، نخست در ایران پدید آمد و به نقاط دیگر جهان راه یافت.» همچنین واژه چوگان در ادبیات شاعران بزرگ ایرانی نیز بسیار به‌کار رفته است. به‌عنوان مثال این یکی از اشعار عطار نیشابوری در این‌باره است: سر مردان جهان بر سر چوگان تو شد - مرد کو در ره عشقت که به میدان آید. با این همه اما تاکنون تلاش درخور توجهی برای ثبت این ورزش باستانی به نام کشوری که گفته می‌شود خاستگاه اصلی آن بوده یعنی ایران انجام نشده است. بدون تردید به همین دلیل نیز کشورهای همسایه ایران بر آن شده‌اند این بازی باستانی را به نام خود بزنند.
اقدام کشور آذربایجان در این‌باره را از همین منظر می‌توان بررسی کرد. خبر تلاش این کشور کوچک در شمال‌غربی ایران برای ثبت چوگان را حمزه ایلخانی‌زاده، رییس فدراسیون چوگان ایران به عصر ایران گفته است: «آذربایجانی‌ها بعد از تلاش برای ثبت حکیم نظامی به نام خود می‌خواهند قدیمی‌ترین ورزش ایرانی - چوگان - را به نام خود ثبت کنند و درخواست رسمی ثبت به نام جمهوری آذربایجان را به یونسکو ارایه داده‌اند.»
ایلخانی‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا این کشور در چوگان سابقه‌ای دارد، گفت: «شاید زمانی که آذربایجان بخشی از ایران بوده در آنجا چوگان بازی می‌شده است وگرنه در دوره معاصر، هیچ اثر و سند تاریخی قابل استنادی درباره چوگان ندارند و آنها با استناد به اشعار شاعر بزرگ ایران‌زمین حکیم نظامی و منظومه خسرو و شیرین سعی در ثبت این رشته به‌عنوان میراث معنوی خودشان در یونسکو دارند.»
به نظر، مسوولان کنونی سازمان میراث فرهنگی باید هرچه سریع‌تر برای تکمیل پرونده ثبت جهانی این ورزش باستانی به نام ایران تلاش‌های خود را آغاز کنند. چه اگر دیر بجنبند هیچ بعید نیست این کشور مانند ماجرای تار این‌بار هم یکی از مواریث تاریخی، فرهنگی ایران را به نام خود ثبت کند.
با این حال در آن زمان با تلاش‌هایی که مرحوم احسان نراقی و دکتر میرفندرسکی انجام دادند و کارشناسان سازمان یونسکو را برای بازدید از زمین‌های چوگان اصفهان و شیراز به تهران آوردند این اقدام منتفی شد و چینی‌ها مجبور به بازپس‌گیری درخواست خود شدند.
پس از آن و در اقدامی دیگر دو سال پیش کشور قطر تلاش‌های گسترده‌ای را برای ثبت ورزش چوگان در فهرست آثار جهانی یونسکو به نام خود در دستور کار قرار داد. با این حال تلاش‌های این کشور متمول حاشیه جنوبی خلیج‌فارس ره به جایی نبرد و یونسکو اسناد و مدارک ارایه‌شده از سوی این شیخ‌نشین را برای به‌نام‌زدن این اثر کافی ندانست. حالا و در جدیدترین رخداد پیرامون این ورزش باستانی این‌بار کشور جمهوری آذربایجان برای ثبت آن در یونسکو خیز برداشته است.
این تلاش‌ها در حالی است که به گواه اسناد تاریخی و گفته تاریخ‌نویسان خاستگاه اصلی این ورزش در ایران بود. در همین‌باره چندی پیش دکتر آذرتاش آذرنوش کتابی را با عنوان تاریخ چوگان و با عنوان فرعی «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین‌های عربی» نوشت و منتشر کرد. بر اساس اطلاعاتی که در این کتاب آمده است عنوان عربی این ورزش یعنی صولجان معرب واژه چوگان است. همین نکته نشان می‌دهد این بازی ابتدا در ایران بوده و سپس به دیگر کشورها از جمله کشورهای عربی راه یافته است. بخش دوم کتاب آذرنوش به «خاستگاه چوگان» اختصاص دارد و ایران به‌عنوان زادگاه این ورزش معرفی شده است.
البته نویسنده گفته است که اظهارنظر قطعی در این‌باره ممکن نیست: «از آنجا که سرآغاز نوع بازی چوگانی و شکل‌های نخستین و زادگاهش دست‌نایافتنی است، بهتر است مانند شارتیه به این عبارت بسنده کنیم: حدود دو یا دو‌هزارو500سال پیش، قبایل آسیای مرکزی که اسب‌های فراوانی داشتند، در بازی‌ها و سرگرمی‌های سواره خود، از چوب و انواع گوناگون گوی نیز استفاده کردند، اما این بازی‌ها یکسره وحشی و بی‌نظام بود؛ آن بازی گروهی و منظمی که از قوانین نسبتا روشنی پیروی می‌کند و زاییده تفکر و اراده مردم یک سرزمین است، نخست در ایران پدید آمد و به نقاط دیگر جهان راه یافت.» همچنین واژه چوگان در ادبیات شاعران بزرگ ایرانی نیز بسیار به‌کار رفته است. به‌عنوان مثال این یکی از اشعار عطار نیشابوری در این‌باره است: سر مردان جهان بر سر چوگان تو شد - مرد کو در ره عشقت که به میدان آید. با این همه اما تاکنون تلاش درخور توجهی برای ثبت این ورزش باستانی به نام کشوری که گفته می‌شود خاستگاه اصلی آن بوده یعنی ایران انجام نشده است. بدون تردید به همین دلیل نیز کشورهای همسایه ایران بر آن شده‌اند این بازی باستانی را به نام خود بزنند.
اقدام کشور آذربایجان در این‌باره را از همین منظر می‌توان بررسی کرد. خبر تلاش این کشور کوچک در شمال‌غربی ایران برای ثبت چوگان را حمزه ایلخانی‌زاده، رییس فدراسیون چوگان ایران به عصر ایران گفته است: «آذربایجانی‌ها بعد از تلاش برای ثبت حکیم نظامی به نام خود می‌خواهند قدیمی‌ترین ورزش ایرانی - چوگان - را به نام خود ثبت کنند و درخواست رسمی ثبت به نام جمهوری آذربایجان را به یونسکو ارایه داده‌اند.»
ایلخانی‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا این کشور در چوگان سابقه‌ای دارد، گفت: «شاید زمانی که آذربایجان بخشی از ایران بوده در آنجا چوگان بازی می‌شده است وگرنه در دوره معاصر، هیچ اثر و سند تاریخی قابل استنادی درباره چوگان ندارند و آنها با استناد به اشعار شاعر بزرگ ایران‌زمین حکیم نظامی و منظومه خسرو و شیرین سعی در ثبت این رشته به‌عنوان میراث معنوی خودشان در یونسکو دارند.»
به نظر، مسوولان کنونی سازمان میراث فرهنگی باید هرچه سریع‌تر برای تکمیل پرونده ثبت جهانی این ورزش باستانی به نام ایران تلاش‌های خود را آغاز کنند. چه اگر دیر بجنبند هیچ بعید نیست این کشور مانند ماجرای تار این‌بار هم یکی از مواریث تاریخی، فرهنگی ایران را به نام خود ثبت کند.
ارسال نظر