تازه‏هاى فقه،حقوق،اصول و رجال‏

فقه‏

احكام الرضا ع فى فقه الشيعة

محمد تقى ايروانى و سيد محمد مهدى موسوى خلخالى،المنبر،چاپ اول، 1417 ه ق.

آيت اللّه خويى،در ماه مبارك رمضان سال 1374 ه ق. و ماه مبارك رمضان سال 1375 ه ق. بحث«رضاع»را تدريس كرده و تقريرات درسى ايشان را دو تن از شاگردان درس معظّم له را نگاشته و اكنون چاپ و عرضه شده است.

در اين اثر،عنوانهاى زير به چشم مى‏خورد:

اسباب حرمة النكاح فى الاسلام،سببيّة الرضاع لنشر الحرمة، حكم المرتضع بالاضافة الى غيره،حكم المرضعة باالضافة الى غيرها،حكم الفحل بالاضافة الى غيره،حكم ابى المرضع باالضافة الى غيره،حكم اصول المرتضع،شروط الرضاع المحرم و... .

الكل و فراوردهاى آن در فقه اسلامى‏

سيد حسن وحدتى شبيرى،قم،انتشارات دفتر تبليغات اسالمى،چاپ اول،1376.

بحثهاى طرح شده در اين اثر،در سه بخش ارائه شده‏اند:

1.ماهيت الكل و گونه‏هاى آن،ويژگيهاى الكل و روشهاى تهيه آن.

2.نجس بودن خمر و ديگر نوسيدنيهاى الكلى.دليلهاى نجس بودن و يا پاك بودن خمر و دليلهاى پاكى و نجسى ديگر نوشيدنيهاى سُكرآور.

3.الكل و كاربردهاى آن از نظر شرع. در اين بخش ابتدا موضوع نجس بودن الكل صنعتى و سپس الكل تخميرى از نظر دليلهاى فقهى و فتواى فقيهان،به بوته بررسى گذارده شده و آن گاه گزاره‏هايى مانند:توليد الكل،استفاده از آن در جريان توليد كالاها،خريد و فروش و مصرف كالاهايى چون نوشابه،دارو،ادكلن و....از نظر شرعى به بحث گذاشته شده است.

نويسنده در اين اثر مى‏كوشد، حساب الكل را از خمر جدا كند.

بيع المرابحة فى المصارف الاسلاميد

فيّاض عبد المنعم حسنين،قاهره،المعهد العالمى للفكر الاسلامى،چاپ اول،1417.

از جمله بحثهاى پيچيده فقهى، مسائل مربوط به امور بانكى است.نويسنده در اين كتاب،در سه فصل مسأله را به بوته بررسى نهاده است:

در فصل نخست،بحثهاى نظرى بانكدارى را با عنوانهاى زير به بحث مى‏گذارد:

تعريف و اركان و شروز المرابحة فى الفقه،مفهوم الصيغة فى المصارف الاسلامية، مزاياا التعامل بها،الاهميد النسبيّة للمرابحة فى توظيفات المصارف الاسلامية، التكيف الشرعى و القانونى لبيع المرابحة فى المصارف الاسلامية.

در فصل ذوم،مباحث تطبيقى تبيين مى‏شود:

مراحل و اجرائ تنفيذ المرابحة فى المصارف الاسلامية،معايير قبول التعامل بالصيغة، اسس تحديد نسبة الربحّية، ضمانات الوفائ الاعتراضات الشرعيّة فى التطبيق، المشكلات و العقبات التى تواجه التعامل المصرفى بالمربحة، مقترحات المعالجة.

در فصل سوم،پيشنادها و نمونه هايى از مسائل نو پيدا درباره امور بانك عرضه مى‏شود.

پول در نگاه اقتصاد و فقه

پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامى،مؤسسه فرهنگى انديشه،چاپ اول، 1375.

اين كتاب،در بردارنده بحثهاى علمى است كه در تاريخ 23 / 1 / 74 د رمركز تربيت مدرس دارالشّفاى قم،از سوى صاحب نظران در جمع فرهيختگان حوزوى ارائه گرديده است.

در اين گردآيى،تاريخچه و ماهيت پول از نظر فقه مطرح و از سوى صاحب نظران به پرسشهاى شركت كنندگان پاسخ داده شده است.

در بخش پايانى اين اثر،مقاله‏اى تحت عنوان:«نقش اسكناس در نظام حقوقى اسلام»به قلم سيد محمد موسوى بجنوردى پيوست آمده است.

تاريخ الفتوى فى الاسلام و احكامها الشرعيّة

ليسنة الحمصى، بيروت،دار الرشيد و مؤسسة الايمان،چاپ اول،1417.

كتاب در سه بخش سامان يافته است:

1.اهميت فتوا و تفاوت آن با پاره‏اى اصطلاحات فقهى ديگر.

2.تاريخ فتوا،از عصر پيامبر اسلام(ص)تا عصر عثمانى.

3.احكام فتواى،مفتى و مستفتى.

تلخيص مكاسب»،ج 1

مسلم قلى پور، چاپ اول،1376.

اين اثر،چكيده‏هاى از مباحث محرّمة شيخ اعظم مرتضى انصارى است كه نويسنده با سبكى پسنديده و خوش آيند مطالب را به فارسى خلاصه و با دسته بندى مناسب ارائه كرده است،به گونه‏اى كه خواننده به آسانى با مباحث مطرح شده در مكاسب محرّمه آشنايى مى‏يابد،بدون اين كه در درك مباحث سرگردان شود.

خطاب الضمان فى البنوك لااسلاميّة

حمدى عبدالعظيم، قاهره،المعهد العالمى للفكر الاسلامى،چاپ اول،1417.

اين اثر،در بر دارنده شش مقوله زير است:

مفاهيم عامه،تعامل المصارف مع علمائ خطابات الضمان،خطاب الضمان من وجهة النظر القانونية، خطاب الضمان من وجهة النظر الشرعيّة، الآثار المترتبة على عقد خطاب الضمان،نموذج لخطاب الضمان يتفق مع احكام الشريعة الاسلامية.

دروس تمهيديه فى الفقه الاستدلالى‏

باقر ايرانى،درالاعلم،چاپ اول،1418.

كتاب،با پيشگفتارى درباره ويژگيهاى مدرسه فقهى اهل بيت(ع)و ادوار فقه شيعى، آغاز مى‏شود.

اين پيش درآمد،نوآموز فقه را با دوره‏هاى گذشته تاريخ فقاهت شيعه آشنا مى‏كند.

نويسنده،پيش از كتاب«طهارت»كه به عنوان نخستين كتاب فقهى شناخته مى‏شود،دو بحث طرح كرده است:شرايط تكليف و مباحث اجتهاد و تقليد.

اين كتاب درسى،بناسب جايگزين شرح لمعه باشد،از اين روى، نويسنده از طرح آراى گوناگون فقهى پرهيز مى‏جويد و واژگان و جمله‏هاى روان و سليس بر مى‏گزيند.

از ويژگيهاى اين اثر،ارجاع به منابع اصلى،بويژه قرآن و وسائل الشيعه و مستدل كردن احكام فقهى و پرهيز از آوردن فرعهاى جزئى و غير مورد نياز است.

الدروس الشرعيّة فى فقه الامامية،ج 1

شهيد اول(734 - 786 ه ق.)تحقيق:بخش فقه در مجمع بحثهاى اسلامى،بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى،چاپ اول،1417.

كتاب دروس،در واقع كتاب فتوايى است،ليكن گاه به ديدگاههاى ديگر فقيهان و دليل احكام اشاره مى‏كند.

جلد اول در 126 درس سامان يافته كه در آنها به كتابهاى:طهارت،صلات،زكات،خمس، صوم و حج پرداخته شده است.

مصححان، در پاورقى مآخذ آيات،روايات و اقوال را يادآور شده‏اند و در پايان فهرستهاى زير را به آن افزوده‏اند:

آيات، ادعيه،احاديث،اماكن و بلدان،قبايل و طوائف و فرق، كتابها،اعلام و موضوعات.

دليل تحرير الوسيله - الخمس -

على اكبر سيفى مازندرانى، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى،چاپ اول،1417.

در اين اثر،به گونه فشرده و مختصر تحرير الوسيله حضرت امام خمينى(ره)،شرح استدلالى شده است.متن«تحرير الوسيله»در بالاى صفحه‏ها و مواردى كه نياز به شرح و توضيح داشته در پايين صفحه‏ها آمده است.

مأخذ همه روايتهايى كه در اين اثر نقل شده،كتاب وسايل الشيعه است.

ذريعة الاستغنائ فى تحقيق مسألة الغناء

ملاحبيب اللّه شريف كاشانى(1262 - 1340 ه ق.)،قم، مركز احيائ آثار الملاحبيب اللّه الشريف الكاشانى،چاپ اول،1375.

آن گونه كه در مقدمه كتاب آمده، نويسنده 163 اثر ارزشمند در گزاره‏هاى گوناگون از خود بر جاى گذارده است و مركز احياى آثار ملاحبيب اللّه كاشانى،بنا دارد به اندازه توان،همه آثار وى را به زيور چاپ بيارايد.

«ذريعة الاستغناء فى تحقيق مسألة الغناء»از جمله آثار ارزشمند ملا حبيب اللّه كاشانى است.اين اثر، در ده مقدمه و سه مقصد و خاتمه سامان يافته است.

وى در مقدمه‏هاى دهگانه، به بحثهاى كلى اصولى، فقهى و گاه مسائل مربوط به غنا مى‏پردازد.و در مقصد اول،ماهيت غنائ در لغت و عرف و در مقصد دوم،حكم شرعى غنائ در مقصد سوم،در استثناءات حكم غناء بحث مى‏كند.در خاتمه، از حكم نوحه بحث مى‏شود.

در پايان، فهرستهاى زير آمده است،

آيات،احاديث،ابيات منظومه،امكنه،اعلام،مصادر تحقيق و محتوى.

العناوين

مير عبد الفتاح حسينى مراغى(م 1250 ه ق.)،ج 1، قم، دفتر انتشارات اسالمى،چاپ اول،1417.

كتاب «العناوين»در بردارنده مقاله‏هاى گوناگون فقهى و اصولى است،با عنوانهاى خاص،كل آن داراى 94 عنوان و جلد نخست آن داراى 26 عنوان است،بدين شرح:

1.اصالة الاشتراك فى التكليف.

2.حكم المكلّف المشتبه بكله او ببعضه.

3.بيان وجد عدم العمل بقاعدد مجهولة التاريخ فى موارده.

4.معى الشرط المتأخر.

5.قاعدة الشكّ بعد الفراغ.

6.تبعيّة الاحكام للاسماء.

7.اصالة عدم تداخل الاسباب.

8.المعرفّ و العلة الحقيقية.

9.قاعدة العسر و الحرج.

10.قاعدة نفى الضرر و الضرار.

11.قاعدد القرعة.

12.تأسيس اصالة التعبّدية فى المأمور به.

13.شرط النّية.

14.الاصل فى نافل كلّ عبادة ان يكون فى حكم فريضتها.

15.قاعدة التسامح.

16.الاصل فى كو ن كلّ زيادة و نقيصة فى العبادة مبطلاً لها.

17.مقتضى القاعدة فى الموسّعات.

18.تعرض اجزائ العبادة.

19.قاعدة الميسور.

20.اصالة الطهارة.

21.اصالة النجاسة فى الدم.

22.قاعدة الامكان فى الحيض.

23.حكم من اتى بالعبادة.

24.قاعدة تحريم ابطال العمل مطلقا.

25.تحقيق حرمة الاهانة بالشعائر.

26.الاعانة البّر و التقوى.

الفقه المنهجى على مذهب الامام الشافعى‏

مصطفى خِن،مصطفى بُغا،على شربجى، دمشق،دار العلوم الانسانيد،چاپ اول،1417،سه جلد.

اين اثر يك دوره فقه استدلالى بر اساس مذهب شافعى است.جلد اول،عبادات و آنچه را كه در پيوند با آنهاست در بر دارد:شامل طهارت، نماز، زكات، روزه، حج، قسم، نذر، ذبايح،عقيقه،اطعمه و اشربه، لباس و زينت و كفارات مى‏شود.

جلد دوم،در بردارنده احكام خانواده و بحثهاى پيرامون خانوادگى است:احوال شخيصه، نكاح و متعلقات آن، طلاق و متعلقات آن، رضاع، نسب، لقيط، وقف، ايصائ و فرائض.

جلد سوم،در موضوع معاوضات، معاملات و جنايات است،با عنوانهاى زير:

بيع، سلم، ربا، صرف، قرض، هبه، اجراه، جعاله، صلح، حواله، شفعه، مساقات، مزارعه و مخابره، عاريه، شركت، قراض، وديعه، لقطه، رهن، كفالت، وكالت، اكراه، غصب، قصاص، ديات، حدود، جهاد، مسابقه، اقسام لهو، قضاء، قسمت، اقرار، حجر و امامة العظمى.

فقه الحياة

گفت و گو با سيد محمد حسين فضل اللّه،گفت و گو كننده:احمد احمد و عادل قاضى،بيروت،مؤسسة العارف للمطبوعات،چاپ اول،1417.

سيد محمد حسين فضل اللّه، در اين اثر ديدگاههاى فقهى خود را در مسائل نوپيدا،در قالب گفت و گو، به گونه زيبا و جذاب و خواندنى ارائه داده است،با اين عنوانها:

تقليد، طهارت و نجاست،احكام خانواده، روزنامه، بازار، ارتباطات، انتخابات، طبّ، هنر، امور جنسى، ورزش، هلال، اذن فحوايى و..... .

گنجينه معارف فقهى قرآن، ج 1

فاضل مقداد(م:826 ه ق.)،ترجمه سيد عبداللّه اصغرى،قم 1375.

اين اثر،ترجمه كتاب ارزشمند «كنز العرفان فى فقه القرآن»، نوشته فاضل مقداد است كه جلد نخست آن،طهارت، نماز و حج را در بر دارد.

مصباح الشريعة فى شرح تحرير الوسيله‏

عبدالنبى نمازى،مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، چاپ اول،1375.

نويسنده در اين اثر، سه شرح مستدل اجتهاد و تقليد تحرير الوسيله حضرت امام خمينى مى‏پردازد از ويژگيهاى اين اثر،افزون بر ارائه دليلهاى فقهى فرعهاى مطرح شده،پرداختن به شرح حال راويان است و اشاره به پندهاى اخلاقى زندگى آنان،تا خواننده افزون با راويان حديث،از مكتب اخلاقى آنان نيز كسب فيض كند.

حقوق‏

آيين دادرسى كيفرى،ج 1

محمد آشورى،تهران،سمت،چاپ دوم،76.

اين مجله، داراى دو دفتر است:

دفتر نخست به بيان كليات تعريفها، بويژه تحول آيين دادرسى كيفرى،از قديم تاكنون،با نگاهى گذرا به قوانين گذارده شده برخى كشورها در نيمه دوم قرن حاضر اختصاص دارد.

دفتر دوم،ويژه دعواى عمومى و خصوصى است.

تحقيقات مقدماتى، سازمان قضايى كيفرى، ادله اثبات دعواى كيفرى، اجراى احكام كيفرى و...موضوع جلدهاى ديگر را تشكيل مى‏دهد.

آيين دادرسى مدنى‏

نعمت احمدى،تهران،انتشارات اطلس،چاپ دوم 76.

در اين اثر، مقوله‏هاى زير،به بوته بررسى گذارده شده‏اند:

آيين دادرسى مدنى،دادگاهها، صلاحيت، دادخواست،طوارى دادرسى،دخالت اشخاص ثالث در دعوى،توقيف و تعقيب و بطلان دادرسى و استرداد دعوى و...

اصول القانون التجارى‏

سمير عاليه،بيروت،المؤسسة الجامعية للدراسات و النشر و التوزيع، چاپ دوم، 1996 م.

اين كتاب، در پنج فصل سامان يافته است:

1.شرح اعمال گوناگون تجارى.

2.بحثهايى درباره تاجر،مانند:شروط تاجر و التزامات تاجر.

3.شركتهاى تجارى.

4.مؤسسه تجارى.

5.بررسى اسناد تجارى از جوانب مختلف.

تأثير زمان و مكان بر قوانين جزايى اسلام‏

حميد دهقان، قم، انتشارات مدين،چاپ اول،76.

اين كتاب در دو بخش سامان يافته است:

بخش اول،به تاريخچه قوانين جزايى اسلام و مفهوم تأثير گذارى زمان و مكان بر قوانين جزايى اسلام، اختصاص دارد.

در بخش دوم،ضمن بررسى معيارهاى تأثير گذارى زمان و مكان بر قوانين جزايى اسالم،اختصاص دارد.

رد بخش دوم،ضمن بررسى معيارهاى تأثير گذارى زمان و مكان بر قوانين اسلام،شش عامل مطرح شده است كه پاره‏هاى مستقيم و پاره‏اى غير مستقيم بر احكام اسلام تأثير مى‏گذارند:

اختيارات حكومت اسلامى،عروض عناوين ثانوى و احكام ثانوى ،تغيير در فتاوا،تغيير موضوعات و مصاديق ،تغيير در ملاكات احكام، تأثير عرف بر قوانين و مقررّات.

تحليل حقوق قراردادها

جان آدامس و راجر براون اسورد،ترجمه مجيد پور استاد،قم انتشارات مدين،چاپ اول، 76.

در اين اثر،از حقوق انگلستان و ديدگاههاى گوناگون در زمينه دعاوى قراردادى بحث مى‏شود.

ديدگاه:فرماليسم،اصالت فرد در بازار و رفاه مصرف كننده هميشه در دستگاه حقوقى انگلستان در جدال و كشمكش هستند.در واقع قاضيان رسيدگى به اختلافهاى قراردادى،پيرو يكى از اين ديدگاهاند،از اين روى نويسنده به بررسى اين ديدگاهها مى‏پردازد.

در پايان اصطلاحات انگليسى - فارسى گرد آمده است.

تحوّلات حقوقى جهان اسلام‏

نورمن اندرسون،ترجمه فخرالدين اصغرى و جليل قنواتى و مصطفى فضائلى،قم،انتشارات دفتر تبليغات اسلامى،چاپ اول،1376.

نويسنده در اين كتاب سير تحوّل، علل،انگيزه‏ها شيوه‏ها و دستاوردهاى آن را در كشورهاى اسلامى بررسى كرده و چشم انداز آينده اين حركت را ترسيم مى‏كند.

وى مباحث را به چهار بخش تقسيم كرده است:

در بخش اول،به زمينه‏ها و فشارهايى كه اصلاحات و تحوّلات حقوقى را موجب گرديده،مى‏پردازد.

در بخش دوم،فلسفه و شيوه هاى اصلاح را بررسى مى‏كند.

در بخش سوم،دستاوردها و آثار اصلاح و تحوّل را يادآور مى‏شود.

در بخش چهارم، مسائل و دشواريهاى كنونى كشورهاى اسلامى را بر مى‏شمرد و چشم اندازهاى آينده را ترسيم مى‏كند.

نويسنده، سدّ باب اجتهاد در ميان اهل سنّت و كاهش پيشرفت و پويايى در فقه شيعه را انگيزه كلّى روى گردانى از حقوق اسلامى و گرايش به نظام حقوقى غرب مى‏داند.وى،ضمن بررسيهاى خود،به برترى فقه اماميّه بر فقه اهل سنّت تصريح مى‏كند و مواردى را بر مى‏شمارد كه كشورهاى سنّى مذهب،براى حلّ دشواريهاى حقوقى خود،بدون ذكر منبع،به فقه امامّيه عمل كرده‏اند.

يادآورى:نويسنده حقوق اسلام را بيش‏تر از ديدگاه اهل سنّت مى‏نگرد.

بنابراين،آنچه به حقوق اسلام نسبت مى‏دهد،منظور حقوق مبتنى بر مذهب اهل سنت است.البته در پاره‏اى موارد به نظر شيعه نيز اشاره مى‏كند.

تعارض قوانين‏

نجاد على الماسى،تهران،مركز نشر دانشگاهى، چاپ چهارم،75.

كتاب از سه بخش سامان يافته است:

رد بخش اول،كليات تعارض قوانين و پيدايش و تكامل تاريخى تعارض قوانين بررسى مى‏شود.

در بخش دوم،رابطه بين سيستمهاى حل تعارض و اجراى قانون صلاحيت دار، مورد تجزيه و تحليل قرار مى‏گيرد.

و بخش پايانى كتاب،به مسائل مهم تعارض قوانين، اختصاص دارد و در آن ار گزاره هايى چون،احوال شخصيه،اموال،اسناد و قراردادها بحث مى‏شود.

حقوق بين الملل خصوصى، ج 1 و 2

محمد نصيرى، تهران، انتشارات آگاه،چاپ سوم،1375.

در اين اثر از مبانى نظرى حقوق بحث مى‏شود و آنگاه اين نظريه عيار سنجى و موارد قوت و ضعف آنها نمايانده و سرانجام، هر نظريه حقوقى با نظام تقنينى ايران،سنجيده مى‏شود.

نويسنده در اين كتاب، از سه مقوله سخن مى‏گويد:تقسيم جغرافيايى اشخاص،وضع بيگانگان و مسأله تعارض قوانين.

حقوق جزاى عمومى، ج 1

هوشنگ شامبياتى،تهران،انتشارات ويراستار،چاپ ششم، 75.

اين اثر در دو بخش سامان يافته:

در بخش نخست،مقدّمه‏اى بر حقوق جزاى عمومى آمده كه در آن، از جايگاه حقوق جزا در تقسيمات حقوقى، ارتباط آن با ديگر رشته‏هاى حقوقى و غير قضايى و تاريخچه تحّول آن صحبت شده است.

در بخش دوم،ابتدا،جرم شناسايى و تعريف مى‏شود و آن گاه عناصر متشكله جرم شرح داده مى‏شوند.

حقوق جزاى عمومى ايران،ج 1

ايرج گلدوزيان،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ پنجم،ج 76.

كتاب داراى دو بخش است:در بخش نخست، از مقوله‏هاى زير بحث مى‏شود:

محتواى حقوقى و قضايى حقوق جزايى،احكام كيفرى در ادوار مختلف دادرسى جزايى،انواع مكاتب كيفرى،اصول عمومى حاكم بر حقوق جزاى موضوعه ايران،منابع حقوق جزا و تقسيمات حقوق جزايى.

در بخش دوم،از عناصر تشكيل دهنده جرم سخن گفته شده است:

ماهيت و مقام جزايى، عناصر عمومى جرم.

حقوق كيفرى اختصاصى، ج 2

هوشنگ شامبياتى،تهران، انتشارات ويراستار،چاپ اول،75.

كتاب، در دو باب سامان يافته است‏

در باب اول،با عنوان:جرائم بر ضد اموال و مالكيت به معنى اخصّ،سه مقوله مورد مطالعه قرار گرفته است:سرقت، كلاهبردارى و خيانت در امانت.

در باب ذوم،با عنوان جرائم بر ضد اموال و مالكيت به معنى اعم،از سه جرم:چك پرداخت نشدنى،تخريب عدوانى بحث شده است.

حقوق مدنى‏

امير تيمورى تاجميرى،موسسه فرهنگى آفرينه،چاپ اول،75.

در مقدمه،عوامل ايجاد تعهد و دين آمده است كه عبارتند از:

عقد،شبه عقد،جرم،شبه جرم و اثر قانون.

مباحث كتاب،در شش فصل زير سامان يافته است:

كليات،مبانى حقوقى مسؤوليت مدنى،اركان مسؤوليت مدنى،انواع مختلف مسؤليت مدنى،غصب و الزامات بدون قرارداد.

حقوق مدنى خانواده، ج 1

ناصر كاتوزيان،شركت انتشار،چاپ چهارم،ج 75.

اين جلد،به بحث نكاح و طلاق اختصاص دارد.رد بحث نكاح،بحثهاى مربوط به نامزدى،انعقاد نكاح،موانع نكاح،و آثار نكاح مطرح شده است.

در بحث طلاق،مقوله هايى چون:فسخ نكاح، شرايط و خصوصيات طلاق،بذل مدت در ازدواج موقت و عده بحث شده است.

سنت و تجددّ در حقوق ايران‏

محمد ضميران و شيرين عبادى،تهران،كتابخانه گنج دانش،چاپ اول،75.

تلاش نويسندگان در اين اثر بر اين است كه به گونه‏اى پيوندمعنى شناخت و منطقى ميان معارف سنتى و اندوخته‏هاى تاريخى خود از يك سو و معارف جديد را از سوى ديگر برقار سازند.به ديگر سخن، ميان اين دو دسته شناخت،گونه‏اى گفت و گو ايجاد كنند.

سنت و تجدد،قانون و تجدّد، منابع حقوق،عدالت و تجدّد،آزادى و تجدد و برابرى،فصلهاى كتاب را تشكيل مى‏دهند.

گفتارهايى در حقوق عمومى‏

ابولفضل قاضى(شريعت پناهى)،نشر دادگستر، چاض اول،1375.

كتاب در شش گفتار سامان يافته است:

گفتار اول:«آشنايى با كليات حقوق عمومى»نوشته آقايان آندره ميشل و پى ير لالومى ير. اين اثر به فارسى ترجمه شده است.

گفتار دوم:در اين گفتار قانون اساسى از زمان شكل‏گيرى و تصويب تا زمان اصلاح به گونه همه جانبه بررسى مى‏شود و مطالعات تطبيقى بين نظامهاى مختلف حقوقى و كشورهاى مختلف جهان، با قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران انجام مى‏گيرد،و در اين بين بحثهاى گوناگون و مفيدى ارائه مى‏شود.

گفتار سوم:اين گفتار اختصاص دارد به«بررسى‏هاى حقوق اسلامى»اثر شفيق شحاته.

گفتار چهارم:در اين گفتار،ترجمه بخشى از كتاب«فرقه‏هاى اسلامى»نوشته هانرى لائوست،تحت عنوان:«خلافت و دولت در اسلام»آورده شده است.

گفتار پنجم:در اين گفتار، تعادل قول و راههاى رسيدن به آن،بحث شده است.

دراين گفتار، مطالعات تطبيقى اساس كار نويسنده را تشكيل مى‏دهد.

گفتار ششم:در بر دارنده ترجمه بخشهايى از اعلاميه حقوق بشر و شهروند در 26 اوت 1789 است كه به عنوان ديباچه قانون اساسى 1791 فرانسه مورد پذيريرش واقع گرديد.

در ادامه اين گفتار، به مقوله‏هاى زير نيز پرداخته شده است:

اعلاميه حقوق بشر و شهروند قانون اساسى 24 ژوئن 1793 فرانسه،اعلاميه حقوق و تكاليف بشر و شهروند قانون اساسى 22 اوت 1795 فرانسه،اعلاميه حقوق بشر طرح قانون اساسى 19 آوريل 1946،قانون اساسى 4 اكتبر 1946 فرانسه،قانون اساسى بلژيك 4 فوريه 1831،اعلاميه جهانى حقوق بشر در زمينه حقوق فردى،اصولى از قانون اساسى جمهورى اسلامى در زمينه حقوق فردى و آزاديهاى عمومى.

گفتاريهايى در حقوق كيفرى‏

ايرج گلدوزيان،تهران،نشر دادگستر،چاپ اول،1375.

كتاب در نه گفتار زير سامان يافته است:

قيومت جزايى و اولين منايج آن،نقش ديوان داورى اتاق بازرگانى بين المللى و مقررات آن در حل اختلافات ناشى از فعاليتهاى بين المللى و موقعيت حقوقى جمهورى اسلامى ايران در داورى بين المللى،دفاع مشروع و اعمال در حكم مشروع، كيفيت تحصيل دليل، دليل باطل و آثار آن در سيستمهاى حقوقى مختلف،حق دفاع در مراجع قضايى،آثار تحصيل از طريق استراق سمع و ضبط مكالمات،حمايت حقوقى - قضايى و اجتماع اطفال و نوجوانان، مسؤوليت كيفرى اشخاص حقوقى.

مجموعه مقالات حقوقى‏

مهدى شهيدى، تهران،نشر حقوقدان، چاپ اول،1375.

اين كتاب،هفده مقاله از نويسنده را در بر دارد كه بين سالهاى 1345 تا 1375 نگاشته است.

مقاله‏ها، به سه بخش تقسيم مى‏شوند:دوازده مقاله درباره حقوق مدنى و دو مقاله درباره حقوق بازرگانى و سه مقاله درباره حقوق كيفرى.

وصيت در حقوق مدنى ايران‏

ناصر كاتوزيان،تهران،انتشارات ققنوس،چاپ سوم،1376.

كتاب،در هفت فصل با عنوانهاى زير سامان يافته است:

مفهوم وصيت،شرايط صحت وصيّت،شكل وصيت(وصيتنامه)،حقوق و اختيارات موصى له، تنفيذ وصيت و وصى.

نويسنده، در ديباچه، ويژگيهاى زير را براى اين اثر بر مى‏شمرد:

بررسى مسائل از نظر قضايى،مطالعه مسائل مربوط به تعارض قوانين و اشخاص حقوقى،كثرت فروع مورد بحث، اختلاط حقوق اروپايى و فقه اسلام.

اصول‏

تقريرات فى اصول الفقه‏

آيت اللّه سيد آقا حسين بروجردى،مقرّر:شيخ على پناه اشتهاردى،قم، دفتر تشر اسلامى،چاپ اول،1417.

از كارهاى ارزنده و ماندگار دانش آموختگان حوزه‏ها، گردآورى تقريرات درسى استادان بزرگ است.اثر ياد شده،از همان كارهاى ماندگار و ارزشمندى است كه يكى از دانش آموختگان حوزه درسى آيت اللّه بروجردى تقريرات اصولى استاد را گرد آورده و اكنون در دسترس اصول پژوهان قرار داده است.

در اين اثر،گزاره‏هاى زير به بوته بررسى نهاده شده‏اند:

مشتق:اوامر،نواهى،مفهوم و منطوق،عموم و خصوص و مطلق و مقيدّ و قطع و ظن.

تتميم كتاب اصول الفقه‏

غلامرضا عرفانيان،قم،انتشارات دفتر تبليغات اسلامى،چاپ دوم،1375.

كتاب ارزنده«اصول الفقه»نگارش مرحوم مظفر،در بين صاحب نظران مقوبل افتاد و از آن به گرمى استقبال شد و در سالهاى اخير،در رديف كتابهاب درسى حوزه علميه جاى گرفت.از آن جا كه در اين اثر بزرگ، چند بحث اصولى نيامده، شاگرد مرحوم مظفر، آقاى عرفانيان،با همان سبك استاد آن مباحث را نگاشته و با عنوان تتميم كتاب اصول الفقه،به شاگردان مدرسه دانش اصول عرضه داشته است.

مقوله هايى كه در اين اثر به بحث گذارده شده‏اند، عبارتند از:

اصالة البرائة فى لسان الادلّة الاربعة،اصالة البرائة فى الكتاب الكريم،اصالة البرائة فى لسان السنّة، اصالة الاحتياط فى لسان السّنّة، اصالة التخيير فى حالة الدوران بين المحذورين.

جواهر الاصول،ج 1

تقريرات درس حضرت امام خمينى(ره)،نويسنده:سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)،چاپ اول،1376.

اين تقريرات سو+مين دوره درس خارج امام خمينى است كه توسط شاگرد ايشان،آقاى سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى،نگارش يافته است.مقرر محترم،گاه ديدگاههاى استاد را به بوته نقد و بررسى مى گذارد و ديدگاه خود را ارائه مى‏دهد.

در جلد اول«جواهر الاصول»عنوانهاى زير به چشم مى‏خورد:

موضوع علم،وضع، الحقيقة المسمّاة بالمجاز،استعمال اللفظ فى اللفظ،العالئم التى يمتاز بها المعنى الحقيقى عن المجازى، تعارض الاحوال،الحقيقة الشرعية،الصحيح و الاعم و...

غاية الاصول فى شرح كفاية الاصول‏

سيد على آقا ميرى دزفولى(م 1330 ه ق.)،تصحيح: سيد رضى وحيديد،قم،انتشارات وفايى،چاپ اول،1376.

مرحوم سيد على آقا ميرى،از شاگردان برجسته ميرزا حبيب اللّه رشتى و آية اللّه شريبانى و آخوند خراسانى بوده است.

كتاب«غاية الاصول»،در واقع، تقريرات درسى آخوند خراسانى است.كتاب،از مقدمه و چهار مقصد تشكيل شده است:مقصد اول،در اوامر،مقصد دوم،در نواهى، مقصد سوم، در مفاهيم و مقصد چهارم، در عام و خاص.

كفاية الاصول،ج 5

آخوند محمد كاظم خراسانى،حواشى از ميرزا ابوالحسن مشكينى،تحقيق:سامى خفاجى،قم،دارالحكمة، چاپ اول،1417.

حاشيه مرحوم ميرزار ابوالحسن مشكينى،از جمله حاشيه‏هاى ارزشمند بر «كفاية الاصول»است كه همواره مورد مراجعه محققان و استيد كفايه بوده و به تازگى به همت جناب سامى خفاجى، متن و شرح كفايه تحقيق و تصحيح و در پنج مجلد منتشر شده است.

محقق محترم،در مقدمه شرح حال آخوند خراسانى و شارح را آورده و افزون بر استوار ساختن عبارات متن و شرح،مأخذ آيات و روايات و اقوال را در پاورقى يادآور شده است.

در پايان جلد پنجم،چهارده فهرست براى تمام مجلدات تهيه شده كه خوانندگان و پژوهشگران را در يابيدن مطلب بسيار كمك خواهد كرد.

الفهرس الموضوعى للاجزاء الخمسة، التصويبات،الآيات القرآنية،الاحاديث الشريفة، الاشعار،اسمائ المعصومين(ع)،الاسمائ، الالقاب،الكنى،الاسماء المبتدئة بابن،الكتب،البلدان،الطوائف و الجماعات و مصادر التحقيق.

رجال‏

الاصول الاربعة فى علم الرجال‏

آية اللّه سيد على خامنه‏هاى،ترجمهّ ماجد غرباوى،رابطه الثقافة و العلاقات الاسلامية، چاپ دوم،1417.

در حدود نيمه اول قرن پنجم هجرى(يعنى پس از گذشتن بيش از سه قرن از تأليف نخستين كتاب رجالى)اصول اربعه رجاليه، يعنى: چهار كتاب معروف و مورد استفاده اين علم كه از تركيب و تصحيح و تمتزاج كتابها و نوشته‏هاى پيشين تشكيل شده يود،به رشته تحرير درآمد و سرفصل تازه‏اى در تاريخچه اين علم گشوده شد.اين چهار كتاب عبارت است از:

1.اختيار الرجال.

2.الفهرست.

3.الرجال.

هر سه نگارش شيخ ابو جعفر محمد بن الحسن طوسى،در گذشته 460.

4.فهرست،معرف به رجال نجاشى،نگارش احمد بن على نجاشى در گذشته 450.

اين چهار كتاب در طول قرنهاى متعديد كه از نگارش آنها گذشته، هماره مورد توجه و استفاده و مراجعه خبرگان اين فن قرار داشته و كارهايى از قبيل:ترتيب،تبويت،جمع و تفصيل بر اساس آنها انجام گرفته است.

اين قرن، به خاطر نگارش اين چهار كتاب،بايد سرآمد قرنهاى پيشين و نقطه اوج فعاليتهاى رجالى تا آن روز دانست.

در اين مقاله ارزشمند،حضرت آيت اللّه خامنه‏اى، مقام معظم رهبرى،در 25 سال پيش، به گونه‏اى عالمانه، فنى و دقيق به معرفى و ارزيابى دو كتاب از چهار كتاب،اصلى علم رجال:(اختيار و فهرست شيخ طوسى)مى‏پردازد و در جلد اول يادنامه علامه امينى به چاپ مى‏رسد و در همان جا وعده مى‏دهد كه تتمة اين جلد اول يادنامه علامه امينى به چاپ مى‏رسد و در همان جا وعده مى‏دهد كه تتمة اين مقال كه مشتمل است برمعرفى دو كتاب ديگر از چهار كتاب اصلى علم رجال:

(كتاب الرجال و يا «الابواب»،نوشته شيخ طوسى و كتاب فهرست،معروف به «رجال نجاشى»نگارش ابوالعباس احمد نجاشى)در جلد دوم اين يادنامه از نظر خوانندگان بگذرد،كه متأسفانه تاكنون در دسترس اهل تحقيق قرار نگرفته است.

نويسنده محترم و معزز در اين مقال، پيش از ورود به بحث،چند بحث بسيار مفيد ارائه مى‏دهد كه پژوهشگران علم رجال را در تحقيق و پژوهش، به كار خواهد آمد و راهگشا خواهد بود و آنها عبارتند از:

تعريف علم رجال‏

تاريخچه و سير اجمالى اين علم،تا دوره شيخ طوسى و نجاشى‏

آغاز و انگيزه تدوين هر يك از رشته‏هاى علم رجال. و....

مشايخ الثقات‏

غلامرضا عرفانيان،مؤسسّه النشر الاسلامى،چاپ اول، 1417.

در اين رساله، گروخى از روايان كه در سند روايات كتابهاى چهارگانه و غير آنها قرار گرفته‏اند و وثاقت آنها از نظر نويسنده، مسلم است،شناسانده شده‏اند:

احمد بن على نجاشى،احمئ بن محمد برقى،ثابت بن دينارابوحمزه ثمالى،جعفر بن بشير ابو محمد بجلى،جعفر بن محمد بن قولويه، جعفر بن محمد فرازى، حسن بن محبوب ابوعلى،حسن بن محمد بن سماعه و على بن حسن طاهرى.

در پايان،دو مقال تحت عنوان:«هداية رجالية»پيوست كتاب شده است كه در پيوست نخست، نام 56 تن از كسانى كه در رجال شيخ در بخش راويان با واسطه و بى‏واسطه ذكر شده‏اند، گردآمده و در پيوست دوم،معناى«اسند عنه»شرح داده شده است.