«تیم برتون» ۵۵ ساله شد

«تیموتی ویلیام برتون» معروف به تیم برتون متولد 25 اوت 1958 در کالفرنیای آمریکا، خالق برخی از تاریک‌ترین و مهیج‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما از جمله «سیاره میمون‌ها» «ادوارد دست‌قیچی» و «بیتل جوس» است.

تیم برتون به دلیل دیدگاه متفاوت، سبک ویژه و منحصربه‌فرد در فیلمسازی و طراحی شخصیت‌هایی عجیب و متفاوت معروف شده‌است و از برجسته‌ترین کارگردان‌ها به شمار می‌رود. او تاکنون بارها برای جوایز گوناگونی از جمله گلدن گلوب و اسکار نامزد شده‌است و جوایزی را نیز دریافت کرده‌است. برتون همچنین نویسنده و نقاش کتاب شعر «مرگ غم‌انگیز پسر صدفی و قصه‌های دیگر» در سال ۱۹۹۷ و همچنین کتاب طراحی‌هایش یعنی «هنر تیم برتون» در سال ۲۰۰۹ است.

وی اولین‌بار در سال 1985 برای فیلم «ماجرای بزرگ پی» پشت صندلی کارگردانی نشست، اما با فیلم «بیتل جوس» بود که در سال 1988 به شهرت رسید.

«تیم برتون» که 14 فیلم بلند در کارنامه سینمایی‌اش دیده می‌شود، از معدود کارگردانانی است که تقریبا در همه ژانرها فیلم ساخته است؛«مریخ حمله می‌کند» و «سیاره میمون‌ها» در ژانر علمی-داستانی تا «ماهی بزرگ» در ژانر فانتزی، «عروس مرده» نامزد جایزه اسکار در شاخه انیمیشن،«سوئینی تاد» در ژانر موزیکال و «چارلی و کارخانه شکلات‌سازی» در ژانر کودکان.

«تیم برتون» در منطقه «بربانک» متولد و بزرگ شد، منطقه‌ای که قطب صنعت فیلم و تلوزیون در هالیوود بود. وی که در دوران کودکی زندگی چندان خوبی نداشت و پدرومادرش به دلیل مشغله زیاد، توجه چندانی به او نمی‌کردند، بزرگ‌ترین تفریح‌اش نشستن مقابل تلویزیون و تماشای فیلم بود که همین امر علاقه به فیلم و سینما را در او ایجاد کرد.

پس از پایان دوره دبیرستان، تیم برتون به انجمن هنر کالیفرنیا رفت و در آنجا در رشته انیمیشن دوره کارآموزی گذراند. بعد از گذراندن این دوره موفق شد در کمپانی «والت دیسنی» به‌ عنوان دستیار انیماتور شروع به کار کند. وی ابتدا در دیسنی چند انیمیشن کوتاه ازجمله «وینسنت»(1982) را ساخت که در چند جشنواره خوش درخشید. برتون از قدرت تخیل فوق‌العاده‌ای برخوردار بود که با اندیشه‌های خاص و ویژه‌ای که داشت آمیخته بود که الیته این دیدگاه‌ها چندان با سیاست‌های دیسنی هماهنگی نداشت.

در سال 1985 بود که تیم برتون اولین فیلم بلند خود را کارگردانی کرد. این فیلم که «ماجرای بزرگ پی.وی» نام داشت، داستان کودکی را در قالب یک مرد بیان می‌کرد. قهرمان قصه «پی.وی هرمن» نام داشت که در جست‌وجوی دوچرخه گمشده خود به همه جا می‌رود. این فیلم به‌طور کامل دربرگیرنده تفکرات برتون بود.

این کارگردان سرشناس دومین فیلم بلند خود را با نام «بیتل جویس» در سال 1988 ساخت که بسیار درخشان‌تر از «ماجرای بزرگ پی.وی» بود. این فیلم یک کمدی جذاب با جلوه‌های ویژه ماهرانه درباره زن و شوهر مرده‌ای بود که قصد دارند مستاجرین شرور خانه‌شان را بیرون بیندازند و برای این کار از روحی وحشتناک به‌نام «بیتل جویس» کمک می‌گیرند.

عمده شهرت برتون به‌واسطه آغاز ساخت سری فیلم‌های «بتمن» بود. برتون در سال 1989 سراغ یک داستان کمیک معروف درباره قهرمانی نقاب‌دار به‌نام "بتمن" رفت. این فیلم با هزینه 50 میلیون دلاری ساخته شد و بسیار مورد استقبال منتقدین و تماشاگران قرار گرفت. این استقبال کمپانی برادران وارنر را ترغیب کرد تا سفارش ساخت قسمت دوم را نیز به برتون بدهند.

فیلم بعدی برتون «ادوارد دست قیچی» بود که در سال 1990 ساخته شد، فیلمی تلخ که از همه ویژگی‌های فیلم‌های برتون برخوردار بود. این فیلم ماجرای افسانه‌ای درباره پسری به‌نام «ادوارد» است که به‌ جای دو دست، دو قیچی دارد. پسری که در شب کریسمس آرزویی جز اینکه به یک انسان معمولی تبدیل شود ندارد.

«جانی دپ» که بعد از این فیلم در چند پروژه دیگر نیز با برتون همکاری کرد، در این فیلم در نقش ادوارد بازی بسیار چشم‌گیری به نمایش گذاشت. در سال 1992 بود که برتون دنباله‌ فیلم «بتمن» را که به کمپانی برادران وارنر وعده داده بود ساخت. این فیلم «بتمن بازمی‌گردد» نام داشت و خوش ساخت‌تر از فیلم قبلی بود.

دو سال بعد از آن برتون فیلم «ادوود» را ساخت. این فیلم درباره زندگی و فیلم‌های بدترین کارگردان تاریخ سینما به‌نام «ادوارد دی‌وود جونیور» بود. برتون خود این فیلم را یکی از

بهترین و کامل‌ترین فیلم‌هایش می‌داند. این فیلم نامزد دریافت نخل طلای جشنواره کن بود.

برتون در سال 1996 به سراغ یک پروژه بزرگ درباره حمله موجودات مریخی به کره زمین رفت که «مریخ حمله می‌کند» نام داشت. این فیلم چندان مورد استقبال منتقدین قرار نگرفت، اما تصویری که برتون از موجودات فضایی ارائه داد در نوع خود جذاب بود.

این فیلم‌ساز صاحب‌نام در سال 2007 جایزه شیر طلای افتخاری جشنواره ونیز را به‌پاس یک عمر دستاورد سینمایی دریافت کرد. فیلم بعدی برتون ماجرایی ترسناک درباره یک قاتل زنجیره‌ای خون‌خوار در انگلستان قرن نوزدهم بود. فضاسازی فیلم همان فضاسازی فیلم‌های برتون بود، اما ماجرایی که برتون برروی آن دست گذاشت با فیلم‌های قبلی متفاوت بود. درهرحال «اسلیپی هالو» فیلم موفقی شد که «جانی دپ» در نقش یک کارآگاه در آن بازی کرد.

برتون فیلم «سیاره میمون‌ها» را در سال 2001 ساخت که با گریم‌های فوق‌العاده‌ای که هنرپیشه‌های معروف را به شکل موجوداتی میمون‌نما در سیاره‌ای دیگر درآورده بود بسیار مورد توجه تماشاگران قرار گرفت.

«چارلی و کارخانه شکلات سازی» که در سال 2005 به پرده سینما آمد، فیلمی فانتزی بود که برگرفته از تخیلات و دنیای ذهنی برتون بود. «ویلی ونکا» که جانی دپ نقش آن را بازی می‌کرد، کودکی است که حسرت خوردن شکلات و شیرینی موجب شده او بزرگ‌ترین کارخانه شکلات سازی را بسازد و خوشمزه‌ترین شکلات‌ها را تولید کند، در حالیکه همواره سایه پدری که دندانپزشک بوده و خوردن شکلات را برای او ممنوع می‌کرده را در زندگی‌اش احساس می‌کند.

در پروژه بعدی برتون باردیگر به حرفه اصلی‌اش انیمیشن سازی رو آورد و اثری درخشان، زیبا و جذاب را بر گرفته از موضوعی که همیشه به آن علاقه نشان داده یعنی تقابل و آمیختگی دنیای زندگان و مردگان را به‌تصویر کشید. این انیمیشن « عروس مرده» نام داشت. این فیلم در سال 2005 نامزد جایزه اسکار بهترین انیمیشن بود.

«تیم برتون» که در سال 2010 و در شصت‌وسومین جشنواره فیلم کن ریاست هیات داوران را برعهده داشت، با انیمیشن سه‌بعدی «آلیس در سرزمین عجایب» در افتتاحیه جشنواره کن حضور یافت. این فیلم داستان دختری است که به سرزمینی مرموز و عجیب قدم میگذارد، جایی که تمام شخصیت های دیگر هم در آن معمولی نیستند.

این کارگردان خلاق سینمای جهان در سال 2012 فیلم کمدی - ترسناک «سایه‌های تاریک» را با نقش آفرینی بازیگر مورد علاقه‌اش «جانی دپ» و با بودجه 150 میلیون دلاری ساخت که در نهایت در گیشه به مجموع فروش بالغ بر 238 میلیون دلار رسید و با فاصله کمی انیمیشن سه بعدی و سیاه و سفید «فرانکنوینی» را به سینماها آورد.

این انیمیشن بازسازی فیلم کوتاهی به همین نام ساختهٔ «برتونL در سال ۱۹۸۴ است و همانند آن تقلید و ادای احترامی به فیلم فرانکشتاین (1931) براساس کتابی نوشتهٔ «مری شلی» به همین نام است.

جدیدترین پروژه سینمایی برتون «چشمان بزرگ» نام دارد که روایتگر داستان زندگی «والتر کین» هنرمند و نقاش مشهور دهه 1950 و 1960 آمریکا و زندگی پرتلاطم وی است. این درام قرار است نمایش خود را از 28 اوت 2014 آغاز کند.