معاون علمی و فناوری رئیس جمهور چه کسی باید باشد؟

حرا: عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت معتقد است که با وجود اختصاص بودجه های مناسب برای رشد روز افزون علم و فناوری در کشور هنوز دستاوردهایی که انتظار میرفت حاصل نشده است.

دکتر شهرام محمد نژاد، از اساتید فعال در عرصه های علمی و فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار «حرا» در خصوص راهکارهای تولید روز افزون علم در کشور، گفت: ما در خصوص تولید علم یک فرایند قابل ملاحظه ای را طی کردیم که موفقیت آمیز بوده است و باید به مبانی آن توجه کنیم. مبانی تولید علم در جوامع امروز عمدتا دانشگاهها هستند و اگر چه سابقه علمی در کشور وجود دارد و مبانی و زیر ساختهای علمی حدود 80-85 سال است که ایجاد شده است، اما در مقایسه با کشورهایی که 700-800 سال سابقه دانشگاهی دارند خیلی دیر شروع کرده ایم. اگرچه قبل از انقلاب دانشگاه داشتیم اما عمدتا محدود به دوره کارشناسی بود.

وی ادامه داد: در سال 1373 تحصیلات تکمیلی در داخل کشور ما شکل گرفت. تولید علم عمدتا از تحصیلات تکمیلی یعنی کارشناسی ارشد و دکترا انتظار می رود که البته در حدود کمتر از 20 سال ما رتبه خوبی را از نظر جهانی توانسته ایم کسب کنیم که در برخی از آمارها رتبه ی 16 یا 17 را داریم که حقیقتا جای خوشحالی دارد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه علم باید علم نافذ باشد، تصریح کرد: باید این واقعیت را در نظر بگیریم که ما در روایتهایمان هم داریم که حضرت علی (ع) می فرمایند «خداوندا ما را برحذر بدار از علم غیر نافذ». علم نافذ علمی است که در مرحله اول گره ای از مشکلات کشور بگشاید. بسیاری از تولیدات علمی در حال حاضر به درد کشور ما نمی خورند و دقیقا برای دیگر کشورها مفید هستند. بنابراین باید به سمت و سویی جهت گیری کنیم که 50 درصد از تولیدات علمی ما تبدیل به فناوری و محصول صنعتی شود و از علم تولید ثروت کند.

دکتر شهرام محمد نژاد خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما چندان علمی که بتواند تولید ثروت کند، نداریم. اگرچه مدتها است معاونت علمی و فناوری داریم که البته جای خرسندی است اما معاونین فناوری چه خانم سلطانخواه و چه معاونین پیش از ایشان سبقه تولید علم نداشتند و با فناوری چندان آشنا نبودند.

وی با انتقاد از معاونین فناوری که سبقه علمی نداشتند، یاد آور شد: کسی متوجه مشکلات تولید فناوری می شود که خود تولید علم و فن کرده باشد و در پروژه های صنعتی و تحقیقاتی صاحب نام باشد که متاسفانه هیچ کدام از دو معاون فناوری قبلی دارای این ویژگی نبودند. دانشگاههای ما در بسیاری از زمینه ها توانمندی خوبی از خودشان نشان داده اند اما جهت گیری تولید علم ما به معنای علم نافذ، صحیح نبوده است و مقدار قابل ملاحظه ای از بودجه کشور صرف این مسایل شده اما بازدهی لازم را نداشته است. متاسفانه مسئولین تولید علم و فناوری باید به نکات استراتژیک توجه می کردند که نکرده اند.

عضو شورای مرکزی موسسه فرهنگی اجتماعی حرکت رشد و اعتدال (حرا) ادامه داد: لذا این افراد چون خودشان خبره این کار نبودند هرچند بودجه بسیار خوبی اختصاص داده اند اما دستاوردی که انتظار بود را کسب نکردند. بنابراین امیدواریم در دولت جدید مخصوصا در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شخصی انتخاب شود که سبقه قابل ملاحظه ای در تولید علم و همچنین به کار بستن علم، تولید فناوری و انجام پروژه های تحقیقاتی و صنعتی داشته باشد.

دکتر محمد نژاد با بیان اینکه تولید علم و فناوری مانند هر وزارتخانه متولی دارد، خاطر نشان کرد: علم و فناوری آنقدر حائز اهمیت است که باید کسی در حد معاون رییس جمهور مسئولش باشد اما بودجه های لازمی که برای آن اختصاص داده می شود را باید در راهی که برای کشور منفعت داشته باشد هزینه کرد.

وی با اشاره به اینکه معاونت علمی و فناوری در درجه اول باید خودش باید ها و نباید های تولید علم و به کار بستن علم را بداند و ظرفیت های داخلی کشور و گره های کوری که در راستای تولید علم و فناوری وجود دارد را بشناسد، اظهار کرد: اگر محصولات علمی به صنعت تبدیل شوند، مشکلی از مشکلات کشور حل خواهد شد و اینها موضوعاتی نیست که با توصیه و سفارش و حتی مطالعه انجام شود بلکه این مشکلات را کسانی می فهمند که خودشان در داخل منظومه علم و به کار بستن علم باشند.

دبیر موسسه حرا تاکید کرد: بنابراین شناخت باید ها و نباید ها، شناخت چالشهای علمی و امکاناتی که در کشور موجود است و نظریه پردازی در خصوص اینکه این امکانات را چگونه با برنامه های استراتژیک تبدیل به ثروت کنیم و همچنین نظریه پردازی در خصوص شناخت بازخوردها و اصلاح برنامه ها از وظایف معاونت علمی و فناوری است تا با انجام این اقدامات و با بهره گیری از روشهای علمی در 8 سال آینده در بسیاری از زمینه ها به خودکفایی برسیم.