آیین های رمضان ترکمن ها/ از آشتی کنان تا تهیه جهیزیه

به گزارش خبرنگار مهر، مردم ایران زمین، از دیر باز مانند هر تمدن دیرینه‌ای، برای بسیاری از مناسبتهای ملی و مذهبی خود، آیین‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند، پس از ورود اسلام به ایران نیز بسیاری از مناسبتهای اسلامی، رنگ و بوی ایرانی به خود گرفت و حتی ایرانیان آیین‌ها و مراسم‌های جدیدی را برای اسلام خلق کردند که پیشتر وجود نداشت.

رمضان نیز یکی از مناسبتهای اسلامی است که پس از ورود به ایران رنگ و بویی ایرانی به خود گرفت و مردم این سرزمین کهن، آیینهای رمضان را به شیوه خود برگزار می‌کنند.

مردم هر منطقه از ایران زمین، جدای از انجام فرایض مذهبی و مناسبت‌های ویژه این ماه، آداب و رسوم خاص منطقه خود را نیز انجام می‌دهند که برگزاری این مراسم و آداب و سنن ویژه در استان‌ها و مناطق مختلف کشور به نوعی وابسته به تاریخ، سنت و فرهنگ آن منطقه است.

الله یولی از آداب و سنن مهم رمضانی نزد ترکمن‌هاست به طوری که خانواده‌های ترکمن، گوسفند یا بزی را چند روز پیش از ماه مبارک رمضان قربانی می‌کنند و با گوشت آن مهمانی می‌دهند و قسمتی را نیز برای همسایه‌ها و افراد بی بضاعت می‌فرستند. این مهمانی« الله یولی» نامیده می‌شود.

آی گورمک

گرچه رویت هلال ماه در آداب و سنت‌های دیرین مسلمانان بوده و همچنان نیز در بخش‌هایی از ایران زمین این سنت در بین پیران وجود دارد، ولی بین ترکمن‌ها این رسوم دیرینه، زن و مرد و پیر و جوان نمی‌شناسد و در بین همه آن‌ها به خصوص کسانی که روزه بر آن‌ها واجب است با شور و هیجان خاصی انجام می‌شود.

ترکمن‌ها اعتقاد دارند هر کس زودتر هلال ماه را ببیند ثواب بیشتری می‌برد، بنابراین برای دیدن هلال ماه سعی می‌کنند با رفتن به بلندی‌ها مانند تپه‌ها و پشت بام‌ها آن را زودتر از دیگران ببینند.

بعد از رؤیت هلال، بلافاصله در مسجد محله این خبر خوش را به هم‌کیشان خود ندا می‌دهند که اول ماه رمضان رسیده و باید برای سحر بیدار شوند، در گذشته‌های دور این رویت هلال ماه از طریق دیگری با کوبیدن بر طبل و جار زدن در خیابان‌ها به مردم ابلاغ می‌شد که این سنت همچنان در مناطق مرزی فاقد امکانات روز وجود دارد.

یکی از جالب ترین رسوم ترکمن‌ها، تهیه جهیزیه دختران در شب‌های ماه مبارک است به طوری که در این شب‌ها دختران جوان و دم بخت ترکمنی تا سحر بیدار می‌مانند و به دوخت و دوز جهیزیه مشغول می‌شوند.

پرشکوهترین آیینی که در ماه رمضان در بین ترکمن‌های اهل سنت رواج دارد اقامه نماز «تراویح» است که در مساجد بعد از نماز عشاء به جماعت اقامه می‌شود و نمازگزاران کلاه سفیدی توری که به عرقچین معروف است در هنگام اقامه نماز بر سر می‌گذارند.

نماز تراویح ۲۰ رکعت است که به صورت جماعت دو رکعت دو رکعت اقامه می‌شود و در فاصله چهار رکعت دعای مخصوص آن قرائت می‌شود .ختم قرآن نیز از دیگر آداب ترکمن‌ها در ماه رمضان است که در مساجد آن را انجام می‌دهند و معمولا تا پایان رمضان حداقل پنج تا ۱۰ بار قرآن در مساجد ترکمن‌ها ختم می‌شود.

آشتی کنان

برگزاری مراسم آشتی کنان در بین افرادی که به علتی از یکدیگر کدورتی دارند از دیگر آداب رمضانی ترکمن‌های شمال استان خراسان است و ترکمن‌ها بر این باورند که با وجود قهر و کدورت در بین افراد روزه آن‌ها مورد قبول درگاه خداوندی نبوده و یا از رتبه خوبی برخوردار نخواهد شد.

در مراسم آشتی کنان یکی از ریش سفیدان که « یاش اولی» نامیده می‌شود، نقش آشتی دهنده را بازی می‌کند. «یاش اولی» در خانه اش سماور را روشن کرده و چایی دم می‌کند و آن دو نفر را که نسبت به هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از یکدیگر دعوت می‌کند و مراسم آشتی کنان راه می‌اندازد، در اعتقادات آن‌ها آشتی دهنده از ثواب اخروی برخوردار می‌شود.

تهیه جهیزیه برای نوعروسان

یکی دیگراز جالب ترین رسوم ترکمن‌ها، تهیه جهیزیه دختران در شب‌های ماه مبارک است به طوری که در این شب‌ها دختران جوان و دم بخت ترکمنی تا سحر بیدار می‌مانند و به دوخت و دوز جهیزیه مشغول می‌شوند.

هر دختر باید ۴۰ عدد پیراهن بلند ترکمنی و ۴۰ عدد «نقش بالاق» به عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد و همه این‌ها را باید با دست‌های خود دوخته باشد.

در شب‌های قدر برای دخترانی که تازه نامزد شده‌اند و یا نوعروسانی که پیش از ماه مبارک رمضان به خانه بخت رفته‌اند شیرینی مخصوصی فرستاده می‌شود و برای دختری که در دوران نامزدی قرار دارد از طرف خانواده پسر هدیه‌ای تحت عنوان «قدرایمش» برده می‌شود.