رابطه "عطسه" و "صبر"؛ صحت یا خرافات

این عقیده که اکثراً در میان مردم رایج است یکی از رسوم تا حدودی بی اساس می باشد، به نحوی که هیچ مبنای عقلی و شرعی برای آن در منابع ذکر نشده است، از این رو اشتهاردی می نویسد: پیکر انسان از ارگان های مختلف ترکیب یافته است و همچون یک کارخانه می باشد که دارای واکنش های گوناگون است، و در رابطه با عطسه، گاهی عوامل و عوارضی بر کارخانه ی خودکار بدن وارد می شود، چنان که عوامل و عوارض دیگری باعث سرفه، سکسکه و... می گردد، بنابراین از نظر عقلی و طبیعی هیچ گونه رابطه ای با صبر و توقف ندارد. بلکه برعکس، عطسه در غیر از بعضی از بیماران، نشانه ی عافیت و سلامتی و فعال بودن ارگان های بدن است، و انسان با اطمینان به سلامتی و نشاط، باید برای حرکت و کار آماده گردد، بنابراین عطسه وسیله ی بیدار باش و علامت تحرک است، نه علامت صبر و سستی!

در روایات متعددی از پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) نیز آمده است که عطسه نشانه ی راحتی و عافیت بدن است، و وقتی که عطسه بر شما عارض شد بگویید «الحمدالله»؛ یعنی خدا را شکر کنید که بدنتان سالم است و دستگاه های فیزیکی بدن شما سالم و فعال است و از این رو در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که: «التناوب من الشیطان، و العِطاسُ من الله عَزَّوَجلَّ؛ دهن دره (خمیازه) از شیطان است، ولی عطسه از ناحیه خداوند متعال می باشد» (بحارالانوار، ج 76؛ 52)


همچنین براساس روایت دیگر، عطسه کردن علامت آن است که انسان تا سه روز یا هفت روز از مرگ در امان است، و عطسه کردن پی در پی انسان را از پنج بیماری در امان می نماید. (همان: 52- 54)

حضرت رضا (ع) نیز می فرمایند: «هرگاه خداوند متعال نعمتی را به بنده اش بدهد، و او شکر آن نعمت را فراموش کند، خداوند هوایی را در بدن او (در قسمت شش ها) ایجاد می کند و آن با عطسه از بینی او خارج می گردد، و او پس از عطسه می گوید الحمدالله، و خداوند همین حمد را شکر نعمت برای آن بنده قرار می دهد، بنابراین علت (معنوی) عطسه همین است.» (وسایل الشیعه، ج 8؛ 262)

بنابراین آنچه در میان عوام رایج است مبنی بر این که هرگاه عطسه می کنند به دنبال کاری که نیت آن را داشته اند نمی روند و با گفتن صبر آمد، در کارهای خود توقف می کنند، هیچ پایگاه عقلی و شرعی ندارد و شاید صرفاً در حوزه ی رسومات رایج در میان مردم بتوان آن را تلقی نمود.