سایت‌های اینترنتی سرنوشت فضای سیاسی را تعیین می کنند؟

هفته نامه مثلث، سیده آمنه موسوی: دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری وجه تمایز بسیاری با انتخابات دوره های گذشته داشت در انتخابات این دوره رسانه‌های مجازی و یا سایبر نقش چشمگیری در جریان اطلاع رسانی کشور ایفا کردند.در مقطعی که احزاب و جناح‌های کشور امکان استفاده از امکانات رسانه ملی را در اطلاع رسانی برنامه‌ها و همایش‌های خود نداشتند سایت‌های خبری پا به عرصه گذاشتند و خاطرات به یاد ماندی‌ای را از خود برجای گذاشتند.رسانه‌های ارتباط جمعی، در 30 سال گذشته، تحولی بزرگ در حوزه اطلاع‌رسانی و شكل‌دهی به افكار عمومی پدید آورده‌اند. اگرچه تأثیرگذاری این رسانه‌ها با امكانات پیشرفته فناوریهای نوین، غیرقابل انكار است اما، ویژگی ارتباط یكسویه این رسانه‌ها و عدم امكان بازخورد فوری به محتویات آنها، همواره نوعی محدودیت در تعامل جامعه با این رسانه‌ها محسوب می‌شد. تولد اینترنت، كه ابتدا از محیط‌های نظامی ایالات متحده امریكا سر بر آورد، این محدودیت رسانه‌ای را از میان برد و تعاملاتی كه در بستر مطبوعات، رادیو، تلویزیون و سینما، یكسویه بود، تبدیل به تعاملات دوسویه و حتی همزمان شد. بطور طبیعی، چنین امكانی در رسانه نوین كه متكی بر پیشرفته‌ترین فناوریهای ارتباطی است، تأثیر متفاوتی بر روی مخاطبان خواهد گذارد و بینش و رفتار آنها را نسبت به محیط پیرامونی در كلیه زمینه‌ها دگرگون خواهد نمود. یكی از محورهایی كه می‌تواند متأثر از این رسانه نوین باشد، رفتارهای سیاسی مردم است. رسانه اینترنت، سد سانسور و بازدارندگی مردم از دسترسی به اطلاعات را شكسته است و علی‌رغم آلودگی و باراضافه اطلاعات در این رسانه، توانسته است مخاطبان خود را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

یكی از محورهای مطالعه تأثیرهای این رسانه، می‌تواند بررسی نقش آن در ایجاد تغییر در بینشن و در نتیجه رفتار سیاسی كاربران باشد. جایگاه رسانه های مجازی در زندگی مردم ایران با بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان این کشور در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری کاملا مشخص می شود چرا که در این انتخابات با وجودی که هیچ یک از رقبای جناح حاکم از امکانات رسانه ای مانند صدا و سیما برای اطلاع رسانی از روند فعالیت‌های تبلیغی -انتخاباتی بهره مند نبودند اما با استفاده از قابلیت های سایت های اطلاع رسانی لحظات بیادماندنی را خلق کردند.در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بازدیدکننده‌های سایت هایی چون یاری، کلمه سبز و قلم به بیش از یک میلیون نفر رسید و از طریق اخبار منتشر شده در این پایگاه‌های اطلاع رسانی بود که مردم از جزییات برنامه‌های کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری آگاه می شدند.

تابناک،عصر ایران، پارلمان‌نیوز، رجا نیوز،لحظه نیوز،فرارو،فردا، اصلاحات،هم‌میهن،کلمه سبز،قلم،یاری،سحام نیوز،تغییر،ثانیه نیوز،خبرآنلاین،آینده،پارسینه،الف،جهان نیوز،اصول نیوز و شبکه خبری برنا از جمله فعال ترین سایت‌های خبری دوران انتخابات هستند که برخی از آنها با حکم دستگاه قضایی فیلتر شدند.

پایگاه اطلاع رسانی تابناک که به مدیرمسوولی غلامرضا قمیشی در حال فعالیت است به لحاظ فکری به محسن رضایی از فرماندهان سابق سپاه و از کاندیهای دهمین دور انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است.امیرعلی امیری رییس شورای سیاستگذاری سایت تابناک از اعضای شورای مرکزی سایت بازتاب بود که پس از توقف فعالیت های این پایگاه اطلاع رسانی از سوی اعضای هیات نظارت بر مطبوعات سایت خبری جدید خود را راه اندازی کرد.امیر در رابطه با خط و مشی سایت تابناک در انتشار اخبار می گوید: ما خود را مقید به ترجیح منافع ملی كشور بر منافع جزیی دیگر می‌دانیم و برای ارتقای سطح آگاهی عمومی نسبت به آنچه در كشور و جهان می‌گذرد، تلاش می‌كنیم. نقد متعهدانه و دلسوزانه امور كشور از موضع انقلاب اسلامی و ارزش‌های آن مورد تأكید ماست و سایت تابناک خود را ملزم به پیشگیری امور از انحراف از مواضع انقلاب اسلامی، امام و رهبری می‌داند و در راستای تقویت و احیای ارزش‌های اسلامی گام برمی‌دارد.

وی همچنین در خصوص اخباری که حاکی از وابستگی های فکری و مالی سایت تابناک به محسن رضایی و همچنین فرماندهان سابق سپاه پاسداران است،اظهار می دارد: در دوره فعالیت سایت بازتاب این سایت یك ارتباط فكری با آقای دكتر رضایی داشت و مجموعه دوستانی كه آن‌جا فعالیت می‌كردند و سیاستگذار بودند از فكر و راهنمایی‌های ایشان در بعضی زمینه‌ها استفاده می‌كردند و این ارتباط، یك ارتباط پراكنده نبود و نسبتا یك ارتباط منسجم بود.ما سعی می‌كردیم كه روند فعالیت سایت یك تاثیر‌پذیری از افكار ایشان داشته باشد و این كار را در عمل نیز انجام می‌دادیم، ولی این بدان معنی نیست كه ایشان یك مسئولیت تشكیلاتی و ارگانیك در سایت بازتاب داشتند، هر كدام از دوستانی كه به‌عنوان شورای سیاستگذاری، هیئت امنا، سرویس‌ها و تحریریه سایت بازتاب فعالیت می‌كردند در جایگاه خودشان مسئولیت حقوقی و حرفه‌ای داشتند كه انجام می‌دادند، فرصت ایشان هم اقتضا نمی‌كرد كه مسئولیت مستقیمی را در اداره یك رسانه داشته باشند ولی ما سعی می‌كردیم هر مقدار كه می‌توانستیم از فكر و راهنمایی‌های ایشان استفاده كنیم، اما در مورد سایت تابناك این ارتباط كمرنگ‌تر شده.ما تمایل داریم و مصر هم هستیم كه بتوانیم ارتباط بیشتری در این سایت با آقای رضایی داشته باشیم، اما استقلال و هویت مستقل سایت تابناك باعث شده ارتباطش با آقای رضایی نسبت به سایت بازتاب كمتر باشد گرچه ما برای این ارتباط فكری اهمیت قائل هستیم.

رییس شورای سیاست گذاری سایت تابناک همچنین در رابطه وابستگی سایت تابناک به محافل نظامی کشور نیز تصریح می کند:از مسایلی كه حول محور سایت تابناک مطرح می‌شود این است كه این سایت وابسته به محافل نظامی، امنیتی مانند سپاه وابسته است حتی در جایی خواندیم كه بعضی از سربازان سپاه در سایت تابناک فعالیت می‌كنند. اگر سوابق و پرونده افرادی را كه در این سایت فعالیت می‌كنند را مورد بررسی قرار دهید، می‌بینید كه مسن‌ترین و نظامی‌ترین فرد، خود بنده هستم و شخص دیگری در این سن و سال و با این سابقه نظامی‌گری در این سایت حضور ندارد؛ همه دوستانی كه در این سایت فعالیت می کنند سابقه ای برای فعالیت های نظامی ندارد.

وی با بیان اینکه تابناک به لحاظ میزان بازدیدکننده در صدر پایگاه های اطلاع رسانی فارسی قرار دارد،می گوید:انتظارمان از جذب مخاطب تابناك خیلی پایین‌تر از این مقداری بود كه اتفاق افتاد یعنی ما در همان هفته‌های اول شروع كار تابناك مواجه بودیم با مخاطبین و بینندگان زیادی كه واقعا انتظارش را نداشتیم كه به این سرعت، این میزان بیننده را بتوانیم داشته باشیم و در همین مدت زمان كوتاه تابناك توانست فاصله خودش را با همه سایت‌های الكترونیكی دیگر زیاد كند و در بالاترین رقم بیننده بین سایت‌های فارسی‌زبان جدول قرار گیرد.

عصر ایران

سایت خبری عصر ایران نیز که در میان سایت های خبری موجود از سابقه بیشتری برخوردار است دارای تمایلات فکری نزدیک به محمد باقر قالیباف شهردار تهران است این سایت خبری در کنار سایت های هممیهن،فرارو،فردا ،اصلاحات خود را متعلق به طیف فکری اصولگرایان اصلاح طلب قلمداد می کنند.سایت خبری عصر ایران فعالیت خود را از سال 1386 آغاز کرد و با حضور خبرنگارانی از هر 2جناح اصلی کشور شکل گرفت. اخبار مندرج در این پایگاه اطلاع رسانی علاوه بر مسایل داخلی موضوعات و مباحث موجود در جهان را نیز در برمی گیرد و حتی در بخشی نیز نظرسنجی های دوره ای متناسب با وقایع مختلف کشور صورت می گیرد که کاربران اینترنتی می توانند در سمت چپ صفحه آن را مشاهده کنند.
پایگاه اطلاع رسانی عصر ایران نیز مانند دیگر سایت‌های خبری حضور فعالی در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری داشت .درج سخنرانی ها و برنامه های تبلیغاتی کاندیدهای مختلف انتخابات ریاست جمهوری،اطلاع رسانی از زمان برگزاری همایش ها و میتینگ های انتخاباتی و همچنین مناظره های تلویزیونی کاندیدها از جمله اقدامات صورت گرفته این سایت در ماه های منتهی به برگزاری انتخابات بود.

سایت خبری عصر ایران پیش از انصراف قالیباف از کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری تلاش مضاعفی برای انتشار اخبار مرتبط با حوزه شهردار تهران داشت اما پس از اعلام انصراف شهردار تهران با نگاه یکسان به بررسی برنامه های 4کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری پرداخت.

خبرآنلاین

پایگاه اطلاع رسانی خبر آنلاین که نسخه الکترونیکی روزنامه «خبر» است ماه‌ها پیش از انتشار این روزنامه فعالیت رسانه‌ای خود را آغاز کرد. این روزنامه که از سوی علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی حمایت می‌شود، پیش از نسخه چاپی آن در اختیار مخاطبان قرار گرفت و آخرین تحلیل‌ها و گزارش‌ها از مهم‌ترین اتفاقات روز ایران و جهان را به صورت آنلاین در اختیار مراجعه کنندگان خود قرار می‌دهد. مشی رسانه‌‌ای این سایت، تحلیلی - خبری است و اعضای تحریریه این مجموعه می‌کوشند از قالب ظاهری خبرها فراتر رفته و به زوایای پنهان و آشکار حوادث سرک بکشند و با کندوکاو بیشتر، ناگفته‌ها و وجوه نامکشوف وقایع و حوادث را بیابند.سایت و روزنامه خبر زیر مجموعه گروه نشریات خبر است که روزنامه های «خبرجنوب»، «خبر ورزشی» و هفته نامه «سیاست و تجارت» را شامل می‌شود که قدمت «خبر جنوب» به 30 سال می‌رسد و سایر نشریات این گروه بالغ بر 12 سال دارند که همگی به همت حسین واحدی‌پور پا گرفته‌اند.هرچند که مدیر مسئول این روزنامه از خط مشی سیاسی مستقل این روزنامه خبر داده است اما نگاهی به ترکیب اعضای شورای راهبردی این روزنامه واقعیت دیگری را می نمایاند. حسین انتظامی و سایر اعضای شورای راهبردی خبر از بنیانگذاران روزنامه جام جم در دوران ریاست لاریجانی بر صدا و سیما بودند که با آمدن ضرغامی به رسانه ملی این روزنامه پرتیراژ را ترک کردند. انتظامی سپس با لاریجانی به شورای امنیت ملی رفت و سخنگوی این شورا بود تا اینکه محمد باقر قالیباف ترجیح داد از انتظامی و تیم همراه وی برای اداره پر تیراژترین روزنامه کشور یعنی همشهری بهره گیرد لذا با خداحافظی محمد رضا زائری از همشهری ،انتظامی و سایر اعضای شورای راهبردی روزنامه فعلی خبر از جام جم به همشهری آمده و تغییرات گسترده‌ای را در این روزنامه آغاز کردند. پس از مدیریت دو ساله انتظامی بر همشهری اختلافات بوجود آمده بین قالیباف و انتظامی که کماکان سعی می‌کرد به جریانات سیاسی قبلی خود وفادار بماند باعث شد قالیباف پس از انتخاب مجدد خود به عنوان شهردار تهران چهره‌ای نزدیک تر به خود یعنی علی اصغر محکی که از مدیران وی در نیروی انتظامی به شمار می آمد را راهی همشهری کند و لذا پس از مدتی سردبیری محکی در همشهری وی را جایگزین انتظامی نمود. پس از کنار گذاشته شدن انتظامی از همشهری که مقارن با ریاست لاریجانی بر مجلس هشتم بود، از وی به عنوان یکی از مدیران لاریجانی در مجلس نام برده می شد اما گویا انتظامی و تیم همراه وی ترجیح دادند پس از همشهری فعالیت خود برای جریان مطبوعشان را باز هم در قالب رسانه ادامه دهند.

رجانیوز

اما رجا نیوز سایت حامی محمود احمدی نزاد رییس دولت نهم و دهم که با خط و مشی تند و تیز خود تمامی منتقدان دولت حتی اصولگرایان را نیز مورد عتاب قرار می‌دهد.پایگاه اطلاع رسانی رجا نیوز که در سال 84 و با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد کار خود را آغاز کرد به باور بسیاری از اهالی رسانه فضای رسانه‌ای کشور را با موجی از تهمت و افترا رنگین ساخته است.این سایت خبری که به سردبیری احسان صالحی و تعدای از اعضای پایگاه اطلاع رسانی دولت (پاد)مشغول فعالیت است علاوه بر میرحسین موسوی،مهدی کروبی،محمد خاتمی و علی اکبر هاشمی رفسنجانی اصولگرایانی چون محسن رضایی،محمد باقر قلیباف و علی اکبر ناطق نوری را نیز با درج خبرهای دروغ و افترا آمیز خود مورد خطاب قرار داده‌اند.

گفته می شود که مسوولیت اصلی سایت خبری رجانیوز با فاطمه رجبی همسر غلامحسین الهام سخنگوی دولت نهم است که اظهارات افراطی وی در حمایت از احمدی‌نژاد شهره خاص و عام است.

پارلمان نیوز

سایت خبری متعلق به اقلیت اصلاح طلب مجلس ( فراکسیون خط امام ) در بهمن ماه سال 87 اولین استارت خبری خود را زد.اما اوج فعالیت های این پایگاه اطلاع رسانی در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و روزهای پس از آن بود که بیشتر سایت‌های وابسته به جریان اصلاح طلب و کاندیداهای این جریان فیلتر شده بودند و عملا پایگاهی برای درج اخبار این طیف از جامعه وجود نداشت.پارلمان‌نیوز که به مدیر مسئولی محمدرضا تابش رییس فراکسیون اقلیت مجلس به فعالیت می پردازد نیز از تیغ مسئولین قضایی کشور در امان نمانده است و سابقه یکبار فیلتر شدن را در کارنامه خود دارد.این سایت گرچه بیشتر به پوشش اخبار مجلس و دیدگاه نمایندگان اصلاح طلب می‌پردازد اما همزمان تلاش دارد تا اخبار سیاسی کشور را نیز پوشش دهد.

سحام نیوز

سحام نیوز وابسته به جریان فکری حامی مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی هستند که به دلیل درج بیانیه های این کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری و اخبار مرتبط با افشاگری های صورت گرفته درخصوص مسایل بازداشت گاهها و بازداشد شدگان پس از انتخابات با اقبال عمومی مواجه شد. این پایگاه اطلاع رسانی در کنار سایت خبری تغییر مسئولیت انتشار سخنرانی ها،بیانیه ها و دیدگاه های حزب اعتماد ملی و دبیر کل آن مهدی کروبی را برعهده داشت . در هفته گذشته همزمان با واکنش کمیته سه نفره قوه قضائیه به ادعاهای کروبی درباره تجاوز جنسی به بازداشت شدگان و پاسخ کروبی به این بیانیه فیلتر شد. همزمان مدیر سایت سحام نیوز و یکی از خبرنگاران آن بازداشت شدند.هم اکنون سایت تغییر مسئولیت اطلاع رسانی این جریان را برعهده دارد.

کلمه سبز

در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تعداد انگشت شماری از سایت‌های اینترنتی بودند که بازدیدکنندگان میلیونی داشتند که یکی از این سایت های خبری کلمه سبز بود که از کاندیداتوری میرحسین موسوی نخست وزیر دوران هشت ساله جنگ تحمیلی حمایت می‌کرد.

پایگاه اطلاع رسانی کلمه سبز که همزمان با اعلام کاندیداتوری موسوی در اسفنداه سال 87 اعلام موجودیت کرد دارای بازدیدکنندگانی از اقصی نقاط جهان بود که با موج سبز موسوی همراه شده بودند.کلمه سبز و قلم اصلی ترین سایت های حامی موسوی بودند که در روزهای پس از انتخابات ریاست جمهوری به دفعات فیلتر شدند اما مجددا با دامنه های دیگر فعالیت خود را آغاز کردند.


یاری

پایگاه اطلاع رسانی یاری که رسالت اصلی خود را بر حمایت از سید محمد خاتمی رییس جمهور سابق قرار داده بود فعالیت خود را در تابستان 87 به سر دبیری بهروز شجاعی آغاز کرد اما پس از ورود میرحسین موسوی به رقابت‌های انتخاباتی و اعلام انصراف خاتمی تمام هم و غم خود را برحمایت از موسوی متمرکز کرد و مانند سایت های کلمه سبز فراتر از یک میلیون بازدیدکننده داشت اما درست یک روز پس از برگزاری انتخابات و اعلام نتایج آرا فیلتر شد.

با وجود اینکه سایت های خبری و اطلاع رسانی نقش چشمگیری در حضور پرشور مردم در پای صندوق های رای و افزایش مشارکت آنها در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری داشتند اما پس از برگزاری انتخابات و مشخص شدن نتایج آرا بسیاری از آنها با بی مهری مسوولین امر فیلتر شدند. نیروهای سیاسی و احزاب با بهره‌گیری از آخرین و كارآمدترین فناوری‌های نوین ارتباطاتی برای كسب و حفظ قدرت در عرصه رسانه می‌كوشند. در زمینه بهره‌گیری احزاب از اینترنت در انتخابات می‌توان به مقولات مختلفی اشاره كرد كه برخی از این كاركردها همانند جهت‌دهی به افكار عمومی، افزایش مشروعیت و اقتدار اجتماعی، شخصیت‌سازی، دریافت انتظارات و مطالبات مردم و هدایت كردن این خواسته‌ها، درك از تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه و تبدیل هدف و آرمان خود به خواسته جامعه، در بلندمدت شكل می‌گیرد و بر برخی دیگر همانند نقد شخصیت‌های مخالف و منتقد، بسیج و تهییج مردم برای مشاركت كردن یا نكردن در انتخابات و برجسته‌سازی چالش‌ها یا عملكردها در كوتاه‌مدت تاكید می‌شود.بدیهی است برخی از این كاركردها در هر شرایط زمانی، اعم از بلندمدت و كوتاه‌مدت، مورد توجه احزاب هستند. با توجه به این كاركردهای مهم و تاثیرگذار است كه نیروهای سیاسی در چند دهه اخیر اقدام به راه‌اندازی سایت‌ها، وبلاگ‌ها و... كرده و هزینه‌های هنگفتی در زمینه افزایش قدرت اطلاعاتی متحمل شده و از متخصصان این امور برای افزایش قدرت اطلاعاتی بهره گرفته‌اند؛ چراكه به گفته متخصصان، قدرت در عصر جهانی شدن بر بال رسانه‌ها استوار شده است. احزاب سیاسی با راه‌اندازی سایت، هم به افزایش قدرت حزبی خود در جهت كسب قدرت و معرفی آرا و اندیشه‌های خود كمك می‌كنند و هم با توجه به این نوع كاركردها، به نهادینگی دموكراسی، مشاركت و رقابت سیاسی و تنوع آرا و اندیشه‌ها یاری می‌رسانند