گوناگون

گزارشی از یک پدیده تلخ: مرگ نخل های خرمشهر

ایران در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی به ویژه محصولات باغی دارای مزیت های نسبی و گاه مطلق است و این ویژگی فرصت های شغلی متعددی را فراهم کرده است.

استان های جنوبی کشور که به دلیل شرایط اقلیمی خاص نخلستان های وسیعی را دربردارد، موجب شده که صنایع جانبی و تبدیلی وابسته به خرما در این استان ها شکل بگیرد و اقتصاد کشاورزی این مناطق به ویژه شهرستان های خرمشهر، آبادان، شادگان و مینوشهر برپایه تولیدات اصلی و جانبی خرما متمرکز شود.

اما در سال های اخیر و در پی تغییر اقلیم در این مناطق، منابع آبی استان خوزستان به شدت آسیب دیده و پدیده نوظهور ایستایی گرد و خاک نیز مزید بر علت شده و نخلستان های وسیع این مناطق بیشترین ضرر و زیان را از شورشدن آب های سطحی و هجوم خاک متحمل شده است.

مرگ نخل
خبرگزاری مهر در گزارشی از جنوب تحت عنوان «نخل های جنوب ایستاده می میرند» می نویسد: نخل های جنوب خوزستان را همه مردم ایران به نخل های مقاوم و سرسبز می شناسند، ولی امسال نخل داران این مناطق به علت شوری آب اروندرود و پدیده های خشکسالی و گرد و غبار، با کاهش بیش از ۵۰درصدی در تولید خارک، رطب و خرما مواجه شده اند.

در ادامه این گزارش آمده است: در ۸سال جنگ تحمیلی، بسیاری از نخل های این مناطق به علت قرارگرفتن در کانون جنگ و محل عملیات نظامی دوطرف به شدت مورد تخریب و آسیب قرارگرفتند و در برخی آمارها اعلام شد که حدود۷۰درصد نخل ها در جنگ و اثرات بعدی ناشی از آن از بین رفت. با این حال اقدام برنامه ریزی شده ای برای کاشت جایگزین و پرداخت مشوق های مطلوب از سوی دولت برای جلوگیری از کاهش شمار نخل ها صورت نگرفت.

در این حال، شهرهای آبادان و خرمشهر به علت فراوانی نخل، با وجود از بین رفتن تعداد بی شماری از این درختان در طول جنگ همچنان پیشقراول تولید خارک، رطب و خرما در کشور بوده اند، اما امسال شوری بیش از حد آب «اروندرود» که حدود ۹۰درصد آب نخلستان های این مناطق را به واسطه نهرهای منشعب شده از آن تامین می کند، تولید خارک، رطب و خرما در شهرستان های آبادان، خرمشهر، اروندکنار و همچنین جزیره مینو یا همان مینوشهر را با کاهش حداقل ۵۰درصدی مواجه کرده است.


رتبه ای در حال سقوط
در سال ۲۰۰۸، ۳۸ کشور جهان دارای مزیت تولید خرما در جهان بودند و مجموعا ۶میلیون و ۴۲۲ هزار تن خرما در جهان تولید شد. از این کشورها ۵کشور، شاخص رتبه تولید خرما را از آن خود کردند و به این ترتیب مصر با تولید یک میلیون و ۱۳۰هزار تن در رتبه اول، ایران با تولید یک میلیون تن در رتبه دوم، عربستان با تولید ۹۷۰هزار تن در رتبه سوم و کشورهای امارات و پاکستان به ترتیب با تولید ۷۵۵هزار تن و ۵۱۰هزار تن در رتبه های چهارم و پنجم تولید خرما ایستادند.

اما اکنون جایگاه دومی ایران متزلزل شده و با کاهش شدید تولید در یکی دو سال اخیر ایران این مزیت قابل توجه را از دست داده است و این نگرانی در گفته های «سیدمجید موسوی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان کاملا مشهود است: در سال جاری بروز ۲پدیده خشکسالی و گرد و خاک در استان علاوه بر کاهش کمی تولید خرما، کاهش کیفیت این محصول را نیز به همراه داشته است.

وی اضافه می کند: سال گذشته (۱۳۸۷) بیش از ۱۶۰ هزار تن خرما در خوزستان تولید شد که این میزان در سال جاری به ۱۱۰هزار تن می رسد و با ۵۰هزار تن کاهش همراه خواهد بود. در برخی از مناطق مانند آبادان، خرمشهر و شادگان نیز قیمت خرید خرما به علت کیفیت پایین محصول کاهش یافته است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی منطقه جیرفت و کهنوج نیز از کاهش ۲۰درصدی تولید خرما در سال جاری اظهار نگرانی کرده است: براساس پیش بینی ها میزان تولید محصول خرما در این منطقه به علت عارضه خشکیدگی خوشه خرما در حدود ۲۰درصد کاهش دارد.


شوره زاری به نام «اروند»
اروندرود به طول ۱۹۰ کیلومتر یکی از رودخانه های پهناور کشور در مرز مشترک با عراق است. این رودخانه از هم ریزش رودهای دجله و فرات از عراق و سپس کارون از ایران پدید آمده است. آبراه اروند شهرهای آبادان، خرمشهر، اروندکنار و برخی از شهرهای عراق را به خلیج فارس و آب های آزاد متصل می کند این رودخانه به علت خشکسالی ۲سال اخیر استان خوزستان و کاهش محسوس بارندگی در این مدت و توام شدن آن با کاهش خروجی آب پشت سدهای کارون و همچنین کاهش آب رودخانه های دجله و فرات در کشور عراق، شور و کم آب شده است و این موضوع ضربات جبران ناپذیری بر پیکره کشاورزی و اقتصاد نخل داران منطقه زده است.


مسئولان دیر جنبیدند
شوری بیش از حد آب اروند پیامدی بود که سه سال پیش بسیاری از نخل داران این مناطق به خصوص اروند کناری ها که در خط مقدم ضررهای ناشی از شوری آب بودند، نسبت به آن هشدارهای لازم را داده بودند ولی بنا به گفته «صادق عبدالخانی» کارشناس کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان، تمهیدات به اصطلاح پیش بینی شده برای جلوگیری از ضرر و زیان این پدیده دیرهنگام صورت گرفت و کشاورزان حاشیه اروند به ویژه نخل داران متحمل ضرر و زیان زیادی شدند.

«عبدالخانی» می گوید: برای کاهش خسارات ناشی از شورشدن آب اروند استاندار خوزستان از ستاد خشکسالی استان خواست تا با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و آب منطقه ای خوزستان، نسبت به تامین آب شیرین برای آبیاری نخلستان ها اقدام کنند و ستاد خشکسالی نیز با مکاتبات خود با ستاد خشکسالی کشور موفق شد مبلغ ۳۵۰میلیارد ریال را برای تامین آب شیرین نخیلات در شهرستان های آبادان، خرمشهر و شادگان جذب و هزینه کند و سازمان های آب و جهاد کشاورزی مامور اجرایی کردن سریع این طرح شدند، اما به نظر می رسد تا حدود زیادی این کار دیر صورت گرفت زیرا خسارات و کاهش شدید محصول در سال جاری نشان می دهد که نخلستان های استان به شدت آسیب دیده اند و باید برای نوسازی و بهسازی نخیلات استان اقدامات جدی تری صورت بگیرد.


پساب های صنعتی
کارشناس اداره کل محیط زیست خوزستان دلیل دیگر این وضعیت را آلودگی کارون و اروند می داند و می گوید: منکر شور شدن آب و کم شدن آن نیستم و تاثیر آن بر نخلستان های جنوب را رد نمی کنم، اما این وضعیت همیشه در خوزستان وجود داشته و در سال های اخیر فقط تشدید شده است. اما من درباره آلودگی اروند نظر دیگری دارم و آن موضوع آلودگی های شیمیایی در نتیجه سرریز شدن پساب های صنعتی کارخانجات است.

وی توضیح می دهد: در سال های اخیر به دلیل اجرای طرح های صنعتی در حاشیه شهرهای استان خوزستان و تغذیه این صنایع از آب کارون و سرازیر شدن پساب های صنعتی، شرایطی برای روان آب های استان به ویژه اروند و کارون به وجود آمده که ترکیب آب را به کلی عوض کرده و عملا رودخانه کارون و اروند را به فاضلاب این کارخانجات تبدیل کرده است و کشاورزی استان که صرفا با استفاده از آب های سطحی مشروب می شود بسیار آسیب دیده و در مواردی بعضی از کشت های باغی نیز از برنامه تولید حذف شده است.

این کارشناس ادامه می دهد: بی توجهی صنایع به نصب فیلترهای تصفیه کننده پساب های صنعتی و ناتوانی ادارات ذی ربط به الزام صنایع به سرازیر نکردن پساب ها به کارون، هم اکنون بحران جدی را برای آب های سطحی و زیرسطحی استان رقم زده است و علاوه بر کشاورزی بر دام پروری و شیلات استان خوزستان و بعضی از استان های همجوار هم تاثیر گذاشته است به طوری که در سال های گذشته در برخی از مطبوعات گفته شد که حذف یا کاهش شدید تولید آبزیان و میگو در استان خوزستان به دلیل آلودگی شیمیایی حوضچه ها بوده است. بنابراین برای نجات کشاورزی استان باید موضوع جلوگیری از سرریز شدن پساب های صنعتی به روان آب های استان جدی گرفته شود.


با نخل داران
«شریف مسعودی» نخل دار ۳۸ ساله خرمشهری درباره پدیده «مرگ نخل» می گوید: نخل در بدترین شرایط آب و هوایی هم مقاوم است و به راحتی کم آبی و بی آبی را هم تحمل می کند، اما در دو سال اخیر واقعا نمی دانیم که چه اتفاقی رخ داده که نخل ها از درون می پوسند و عملا می میرند و یا پس از گرده افشانی خرماهای ریز وغیرقابل استفاده ای تولید می شود که قابلیت برداشت ندارد.

وی ادامه می دهد: آب اروند در سال های اخیر هم کم شده و هم شور و مکاتبات زیادی از سوی نخل داران و جهاد (کشاورزی) صورت گرفته که اکثر آن ها بی جواب مانده است و توجهی به هشدار نخل داران نشده است تا این که امسال نخل داران واقعا با فاجعه مواجه شدند و اکنون بسیاری از باغ ها در شرف نابودی است.

یک نخل دار آبادانی هم می گوید: بیشتر از هر عاملی موضوع گرد و خاک باعث شد که نخلستان ها مدفون شوند و گرده افشانی و آبیاری نخل ها را بی اثر کنند و من معتقدم امسال خرمای مرغوب و درجه یک از نخلستان های جنوب برداشت نخواهد شد؛ چون همه نخل ها آسیب دیده اند و خشک شده اند. البته دو سه سالی است که نخل ها را بیمه رایگان می کنند، اما پرداختی های بیمه خیلی کمتر از خساراتی است که به نخل داران وارد شده است، از این رو باید چاره ای اساسی برای جبران این خسارات اندیشید.


انگور به جای خرما
این در حالی است که «پور رکنی» مدیر جهاد کشاورزی خرمشهر اخبار نابودی نخلستان ها را غیرواقعی می داند، اما کاهش کمی و کیفی خرما را تایید می کند: در سال جاری ۳۰ درصد کاهش تولید داریم و گرد و غبار علاوه بر کاستن از میزان برداشت محصول خرما، تاثیر زیادی هم بر کیفیت تولید داشته است و امسال تولید خرمای درجه یک نخواهیم داشت و برداشت ها عمدتا درجه دو و پایین تر است.

وی از ترویج کاشت انگور در خرمشهر به عنوان درخت مقاوم و مثمر در کنار نخل هم خبر داده و می گوید: چندین هزار قلمه از انواع انگورهای شناخته شده را بین کشاورزان توزیع کرده ایم تا به کشاورزان کمک کنیم که کم تر از خسارات ناشی از افت تولید خرما خسارت ببینند.

«ادریس پور» مدیر جهاد کشاورزی آبادان نیز از کاهش ۵۰ درصدی برداشت خرما نسبت به سال زراعی گذشته خبر می دهد و می گوید: سال گذشته از نخلستان های آبادان و اروندکنار حدود ۶۰ هزار تن خارک، رطب و خرما برداشت شد، ولی امسال پیش بینی می کنیم که این مقدار به ۳۰ هزار تن برسد.

وی بالا رفتن EC آب (شوری) بهمنشیر را دلیل اصلی افت کیفیت و کمیت نخل های آبادان می داند و اضافه می کند: نخلستان های ما درجه ۲ و ۳ هستند و تولید در هکتار حدود ۳ تن است و این رقم بسیار کم است.

«ادریس پور» از طرح بیمه رایگان ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر نخل نیز می گوید و آن را در راستای حمایت دولت از نخل داران می داند.

«مجید سمیع» کارشناس کشاورزی و مدرس هنرستان های کشاورزی خوزستان ضمن تایید گفته های مدیران جهاد کشاورزی خرمشهر و آبادان می گوید: بررسی ها نشان می دهد که گرد و غبار امسال و آبیاری نخلستان های جوان و تازه کاشت با آب اروندرود که در دو سه سال اخیر شوری آن به شدت افزایش یافته، موجب مرگ نخل های جوان شده است و علاوه بر آن توفان هایی که به صورت موسمی و گذرا در خوزستان رخ می دهد هم در ازجا کنده شدن نخل های جوان و حذف آن ها از چرخه تولید موثر است.

به هر حال به نظر می رسد که عوارض بی توجهی به آلوده شدن منابع آبی استان خوزستان و بی اعتنایی به ظهور پدیده گرد و غبار در این استان اکنون، رفته رفته خود را نشان می دهد و نخل های سرافراز این خطه از میهن اسلامی را سرافکنده کرده است. از این رو بیم آن می رود که علاوه بر از دست دادن جایگاه بین المللی مان در این عرصه و نیز بازارهای به دست آمده، با موج جدید بیکاری در جنوب مواجه شویم.

منبع: روزنامه خراسان

ارسال نظر

  • احمدفاخرنسب

    دیده گردوغبار وتاثیرات آن ومعضل شوری آب برخرمابیش ازآنکه فرامنطقه ای باشدمحلی بوده وبامدیریت صحیح تاحدودی قابل رفع است

اخبار مرتبط سایر رسانه ها
    اخبار از پلیکان

    نمای روز

    اخبار از پلیکان

    داغ

    حواشی پلاس

    صفحه خبر - وب گردی

    آخرین اخبار