آیا زمین کروی است؟

مژده دلیرشارمی کارشناس ارشد نجوم از دانشگاه مسکو می گوید: در ابتدا ما باید به این مطلب اشاره کنیم که دنیا مثل یک کره است یا به علت این که این شکل کامل‌ترین همه اشکال است، از آن که یک مجموع تامی است که مفصل و بند و تکیه گاه لازم ندارد و یا از این جهت که این شکل دارای بزرگترین حجم است و از این رو مخصوصا برای احاطه و محافظت همه چیز مناسب‌تر است یا حتی به این جهت که اجزای عالم، یعنی آفتاب و ماه و ستارگان ، به این شکل مشاهده می‌شوند یا برای این که همه اشیاء میل دارند به این شکل محدود شوند، چنان که این مطلب در مورد قطره آب و سایر و سایر اجسام مایع مشهود است که خود به خود محدود بود و بنابراین کسی را تردیدی در آن نخواهد بود که بگوید این شکل به اجرام سماوی متعلق است.

زمین کروی است

زمین مانند گویی است، زیرا که از هر طرف روی مرکز خود قرار گرفته است، ولی به واسطه بلندی زیاد کوه‌ها و گودی دره ها، کرویت تام آن به آسانی مشهود نیست.

اگر چه این بلندی و پستی‌ها فقط به میزان خیلی کوچکی مدور بوده، هیئت مجموع آن را تغییر نمی‌دهد. این فقره به این طریق روشن می‌شود که وقتی که مردم از هر ناحیه‌ای رو به سوی شمال مسافرت کنند، قطب شمالی محور حرکت وضعی زمین به تدریج رو به سمت الرأس می‌آید و قطب دیگر به همان اندازه رو به پایین می‌رود و ستاره‌های زیادی که در شمال واقعند هرگز غروب نمی‌کنند و بسیاری دیگر در مقابل آن‌ها در جنوب طلوع نمی‌کنند؛ مثلا در ایتالیا، ستاره سهیل که در مصر دیده می‌شود مرئی نیست.

در ایتالیا مردم آخرین ستاره‌ی صورت فلکی نهر را می‌بینند، در صورتی که آن ستاره در نواحی‌ای که بیشتر در منطقه سرد واقعند دیده نمی‌شود. بر عکس، برای مردمی که رو به طرف جنوب سفر می‌کنند، ستارگان قسم دوم در آسمان بالاتر به نظر می‌آیند و قسم دیگر که به نظر ما بالاترند، پایین‌تر می‌روند. به علاوه، متمایل قطب‌ها همه جا متناسب با میزان مسافت طی شده بر روی زمین تغییر می‌کند و این حالت در هیچ شکلی جز در کره واقع نمی‌شود. از این جا واضح می‌شود که خود زمین محتوی در میان سمت الرأسهاست و بنابراین کره است.

به این مطلب این نکته را هم می‌توان اضافه کرد که سکنه مشرق کسوف آفتاب و ماه را وقتی که اوایل شب اتفاق می‌افتد نمی‌بینند و ساکنان مغرب زمین بر عکس وقتی که کسوف ماه و خورشید هنگام صبح وقوع یابد مشاهده نمی‌کنند، ولی آن‌ها که در مناطق متوسط ساکنند، بعضی‌ها زودتر و بعضی دیرتر می‌بینند.

ملاحان ملاحظه نموده اند که آب‌ها نیز در همین شکل قرار گرفته اند؛ مثلا وقتی که ساحل از عرشه کشتی دیده نمی‌شود، ممکن است از ذروه دکل کشتی دیده شود و بر عکس اگر یک چیز نورانی به سر دکل نصب شده باشد، بر مردمی که در ساحل هستند، چنان به نظر می‌آید که وقتی که کشتی از ساحل دور می‌شود آن چیز روشن به تدریج پایین می‌رود تا موقعی که عاقبت ناپدید می‌شود، مانند آن که غروب می‌کند.

علاوه بر این، مسلم است که آب که به مقتضای طبیعت جریان دارد؛ همیشه به جا‌های پست می‌رود - به همان طریق که زمین - و بیش از آن که تحدب ساحل مقتضی است بر آن بالا نمی‌رود؛ و دلیل این که خاک وقتی که از اقیانوس بالا می‌آید این اندازه بلندتر است، همین است.

منبع: رهیافتگان