ده حقیقت که در مورد ویتامین K

دو نوع ویتامین K. در منابع غذایی وجود دارد. ویتامین K۱ که در منابع گیاهی موجود است و در انعقاد خون نقش دارد و ویتامین K۲ که در منابع حیوانی و غذا‌های تخمیر شده (Fermented Foods) یافت شده و باعث جلوگیری از رسوب کلسیم در عروق می‌شود و از این طریق به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند. ویتامین K۲ توسط بعضی از باکتری‌های موجود در دستگاه گوارش انسان نیز تولید می‌گردد.

ویتامین K. در بدن به عنوان یک مکمل آنزیمی عمل می‌کند. مهم‌ترین آنزیمی که عملکرد صحیحش وابسته به وجود ویتامین K. می‌باشد، آنزیم پروترومبین (Prothrombin) است که به نام فاکتور انعقادی ۲ (Clotting Factor II) نیز شناخته می‌شود. این آنزیم در ایجاد لخته و انعقاد خون در هنگام خونریزی‌های داخلی و خارجی نقش دارد. ویتامین K. همچنین به عنوان مکمل آنزیمی برای آنزیم دیگری به نام استئوکلسین (Osteocalcin) عمل می‌کند که احتمالا در متابولیسم استخوان‌ها و رسوب مناسب کلسیم در آن‌ها نقش دارد.

ویتامین K. در بسیاری از منابع غذایی گیاهی و جانوری به مقدار مناسبی یافت می‌شود. گیاهان برگ تیره مانند اسفناج، بروکلی و Kale دارای مقادیر مناسبی از ویتامین K۱ هستند، به طوری که مصرف تنها یک لیوان (Standard Cup) از آن‌ها می‌تواند نیاز روزانه همه افراد در سنین مختلف را تامین نماید. بسیاری از سبزیجات دیگر شامل هویج، بلوبری، کدو حلوایی و کاهو نیز حاوی ویتامین K۱ هستند. منابع حیوانی شامل گوشت خوک، مرغ، زرده تخم مرغ، پنیر و سویای تخمیر شده با باکتری‌ها به نام Natto (Fermented Soybean) دارای ویتامین K۲ می‌باشند.

کمبود ویتامین K. به ندرت در افرادی که تغذیه طبیعی دارند اتفاق می‌افتد، زیرا همانطور که ذگر گردید این ویتامین با مقادیر مناسبی در بسیاری از سبزیجات و غذا‌های گیاهی موجود است. با این حال کمبود این ماده می‌تواند باعث اختلال در سیستم انعقاد خون گردد. این اختلال به صورت افزایش زمان بند آمدن خون خود را نشان می‌دهد که در زبان پزشکی به نام Prothrombin Time یا PT شناخته می‌شود.

میزان مورد نیاز روزانه این ویتامین بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است. مثلا در حالی که نوزادان به تنها ۲ میکروگرم از این ویتامین نیاز دارند، زنان بالغ به حدود ۹۰ و مردان بالغ به ۱۲۰ میکروگرم از این ویتامین نیاز دارند. نصف لیوان استاندارد کلم بروکلی پخته شده حاوی ۱۱۰ میکروگرم ویتامین K. می‌باشد که تقریبا معادل نیاز روزانه مردان بالغ می‌باشد. البته باید توجه داشت که همه ویتامین K. موجود در غذای مصرف شده، جذب بدن نمی‌گردد و از آنجا که این ویتامین محلول در چربی است، برای جذب بهتر باید به همراه غذا‌های حاوی چربی مصرف شود.

کمبود این ویتامین ممکن است در دو گروه اتفاق بیافتد. اول نوزادان به این دلیل که عبور و انتقال ویتامین K. از طریق جفت مادر به جنین ضعیف می‌باشد و نوزادان در بدو تولد مستعد کمبود این ویتامین می‌باشند. کمبود این ویتامین در نوزادان می‌تواند منجر به خونریزی در مناطق مختلف بدن گردد. گروه دوم افرادی هستند که به علت بیماری‌های مختلف نظیر کولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis) و بیماری سلیاک (Celiac Disease) دچار سوء جذب مواد غذایی هستند و یا به علت برخی اعمال جراحی در دستگاه گوارش ایشان، جذب چربی‌ها در آن‌ها به خوبی انجام نمی‌گیرد.

با توجه به احتمال کمبود ویتامین K. در نوزادان و خطر خونریزی داخلی و خارجی به دنبال آن، انجمن متخصصان اطفال آمریکا (American Academy of Pediatrics) توصیه می‌کند که به تمامی نوزادان متولد شده، یک دوز ویتامین K. در بدو تولد تزریق گردد.
اگرچه عوارض خاصی برای مصرف بیش از حد مجاز روزانه ویتامین K. گزارش نگردیده است، مصرف مکمل‌های این ویتامین برای افراد معمولی توصیه نمی‌گردد. همان طور که ذکر شد نوزادان و افراد دچار بیماری‌های خاص گوارشی با مشکل سوء جذب ممکن است به مصرف مکمل‌های این ویتامین نیاز داشته باشند. افرادی هم که دارو‌های ضدانعقاد (Blood Thinner) نظیر وارفارین (Warfarin) با نام تجاری (Coumadin) مصرف می‌کنند، ممکن است با خطر تغییرات میزان ویتامین K. و ایجاد لخته در خون مواجه شوند و از این رو باید مقادیر ثابتی از این ویتامین را در رژیم غذایی روزانه خود حفظ کنند. این افراد بهتر است در این زمینه با پزشک خود مشورت نمایند.

تحقیقات در مورد تاثیرات مصرف مکمل‌های ویتامین K. در جلوگیری از پوکی استخوان (Osteoporosis) و بیماری‌های عروق کرونری قلب جریان دارد. یک تحقیق معتبر در کشور ژاپن نشان داد که مصرف مکمل‌های ویتامین K. ممکن است باعث کاهش خطر شکستگی لگن و ستون فقرات در خانم‌ها پس از سن یائسگی گردد و از این رو درمان با مکمل‌های ویتامین K. در ژاپن و برخی کشور‌های شرق آسیا در مورد پوکی استخوان انجام می‌پذیرد. سازمان غذا و داروی آمریکا این درمان را توصیه نمی‌نماید.
با توجه به موارد ذکرشده، اگرچه ویتامین K. ماده‌ای حیاتی و ضروری برای بدن و وجود آن در رژیم غذایی ضروری می‌باشد، با این حال مصرف مکمل‌های این ویتامین در افراد معمولی توصیه نمی‌گردد؛ لذا شایسته است که مصرف مکمل‌های این ویتامین برای اهداف درمانی با نظر پزشک انجام پذیرد.

منبع:مجله سیب