ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره
پارسینه: دولت اصلاحات با بازکردن فضای سیاسی – رسانه ای ایران از الجزیره و دیگر رسانههای منطقهای و بینالمللی استقبال کرد. شبکه الجزیره با پوشش تحولات و مواضع مقامات ایرانی، تصویر مناسبی از ایران به جهان عرب ارائه کرد.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیر خود به دوحه قطر، برای چندمین بار با شبکه الجزیره مصاحبه کرد. در ماههای اخیر شاهد افزایش قابل ملاحظه تعداد مصاحبه شبکه الجزیره با مقامات ایرانی هستیم.
به نظر میرسد دوباره رابطه حکومت ایران و الجزیره خوب شده است. دفتر شبکه الجزیره در ایران فعالتر از گذشته است. یادداشتها و گزارشهای زیادی از ایران و نویسندگانی ایرانی در سایت الجزیره منتشر میشود. برخلاف گذشته، الجزیره در پوشش خبری تحولات ایران، رویکرد مثبت و حمایتی از حکومت تهران دارد و خبرهای منفی از ایران را پوشش نمیدهد.
این تغییر رویکرد الجزیره در برابر ایران بعد از محاصره قطر از سوی ۳ کشور همسایه یعنی سعودی، بحرین و امارات روی داد.
با قطع همه روابط سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و ... این سه کشور با قطر، دوحه در فشار شدیدی قرار گرفت.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
این سه کشور نه تنها از ورود و خروج شهروندان قطری به کشورهای خود جلوگیری کردند بلکه همه شهروندان قطری را اخراج و سفر شهروندان خود را به قطر ممنوع کردند.
آنها همه ارتباطات و سفرهای هوایی، دریایی و زمینی میان دو طرف را لغو کردند. همچنین عبور هواپیماها، کشتیها و خودروهای قطری از آسمان، زمین و دریای خود به سمت قطر ممنوع اعلام شد.
قطر در محاصره واقعی قرار گرفت، اما ایران تنها راه تنفس است. ایران هم اکنون نیز تنها مسیر عبور و مرور هواپیماها به قطر است.
بعد از محاصره، قطر در روابط خارجی خود تغییرات اساسی و کم سابقه یا بی سابقه انجام داد. چراغ خاموش به ایران نزدیک شد. در خط مقابل سعودی، امارات و بحرین قرار گرفت و برای اولین بار انتقاد از سران کشورهای سعودی، بحرین و امارات در الجزیره دیده شد.
دوحه، به حضور در جبهه براندازان حکومت بشار اسد در سوریه پایان داد؛ الجزیره از خبرهای حماسی علیه بشار اسد خالی شد و مخالفان مسلح در سوریه دیگر "انقلابیون" خطاب نشدند.
الجزیره تعداد مصاحبه با مقامات ایرانی را بیشتر کرد و در پوشش اتفاقات ایران رویکرد مثبت و حمایتی از تهران در پیش گرفت. به عنوان مثال شبکه الجزیره مورد انتقاد قرار گرفته است که خبرهای منفی از ایران را منتشر نمیکند. الجیره همچنین اعتراضات و درگیریها را در ایران از جمله اعتراضات دی ماه ۹۶ را پوشش نداد.
روند نزدیک شدن الجزیره به تهران به جایی رسیده که در زمینه حمایت از مواضع ایران به شبکههای العالم (شبکه عربی زبان صداوسیما) و المیادین (شبکه لبنانی مشهور به حمایت از ایران و بشار اسد) شبیهتر شده است.
چرخش الجزیره از منظر دیگری هم قابل بررسی است.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
۳ کشور سعودی، امارات و بحرین نه تنها همه روابط با قطر را قطع کردند و این کشور را تحت تحریمها و فشار شدیدی قرار دادند بلکه همزمان جنگ رسانهای را هم علیه این شبه جزیره کوچک در جنوب خلیج فارس آغاز کردند. از خبر قحطی مواد غذایی در فروشگاههای دوحه در نخستین ساعات محاصره تا انتشار خبرهای راست و دروغ علیه دولت قطر.
دوحه برای مقابله با این جنگ رسانهای از همه ظرفیتهای خود و در راس آن شبکه الجزیره استفاده کرد.
شبکه الجزیره که زمانی با شعار "الرای و الرای الاخر" (نظر و نظر دیگر) به طور نسبی از بی طرفی و رفتار حرفهای برخوردار بود و برنامههای جذاب آن از "الاتجاه المعاکس" (برنامه مناظرهای "طرفهای متضاد") و "بلاحدود" (بدون مرز) تا لقاء الیوم (دیدار امروز) و "شاهد علی العصر" (شاهدی بر زمانه) مخاطبان را میخکوب میکرد، قربانی اختلاف قطر وهمسایگانش شد.
الجزیره روز به روز از یک "رسانه" دورتر و به یک نهاد تبلیغاتی - روابط عمومی دولتی نزدیکتر شده است.
دیگر نشانه خوب شدن روابط ایران و رسانههای قطری، دعوت از عباس ناصر مدیر شبکه تلویزیونی العربی به تهران است. این شبکه خصوصی وابسته به قطر در لندن مستقر است.
عباس ناصر در سال ۱۳۸۴ خبرنگار الجزیره در تهران بود که توسط مقامات ایرانی اخراج شد. او در سفر به اهواز، سلسله مستندهایی درباره مردم عرب خوزستان تهیه کرده بود. پخش این مستندها باعث بروز اختلاف نظرها و در نهایت اخراج او از تهران شد.
ایران و الجزیره سابقه پرفراز و نشیبی داشتند.
شبکه الجزیره در سال ۱۹۹۶ توسط شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی امیر وقت قطر تاسیس شد. او الجزیره را یک سال بعد از کنارزدن پدرش و به دست گرفتن قدرت راه اندازی کرد. تاسیس الجزیره یکی از برنامههای امیر جدید برای قطر جدید بود. قطری که قرار بود با استفاده از ابزارهای قدرت نرم، فراتر از یک کشور منزوی و کوچک خلیج فارس ظاهر شود.
او تلاش کرد با راه اندازی یک شبکه خبری ماهوارهای اتفاقی جدید را در خاورمیانه رقم بزند. با راه اندازی الجزیره تجربه سی ان ان به عنوان اولین شبکه خبری ماهوارهای تلویزیونی ۲۴ ساعته تکرار شد، اما این بار در محیط استبداد زده وفضای بسته رسانهای خاورمیانه؛ جایی که تنها رسانههای رسمی و دولتی یا شبه دولتی فعالیت میکردند.
تولد الجزیره با تولد دولت اصلاحات در ایران همزمان شد. دولت اصلاحات با بازکردن فضای سیاسی - رسانهای ایران از الجزیره و دیگر رسانههای منطقهای و بین المللی استقبال کرد. شبکه الجزیره با پوشش حرفهای تحولات ایرانی و مواضع مقامات ایرانی، تصویر مناسبی از ایران در جهان عرب منتشر کرد.
مقامات دولت اصلاحات رابطهای نزدیک با خبرنگاران الجزیره داشتند و خبرهای اختصاصی در اختیار الجزیره قرار میدادند. غسان بن جدو خبرنگار الجزیره رئیس دفتر این شبکه در تهران قبلا خبرنگار بی بی سی عربی بود. غسان بن جدو پدر و مادر تونسی و لبنانی داشت و به مقامات دولت اصلاحات نزدیک بود. وی در چند سفر خارجی سیدمحمدخاتمی رئیس جمهور اصلاحات وی را همراهی میکرد.
غسان بن جدو - خبرنگار پیشین بی بی سی عربی به الجزیره پیوست و رئیس دفتر این شبکه در تهران شد. او سپس در سال ۲۰۱۱ بر سر پوشش بحران سوریه با مدیریت شبکه به اختلاف رسید و از آن جدا شد. او شبکه المیادین را در لبنان تاسیس کرد.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
غسان بن جدو بعد از آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ و در اعتراض به شیوه پوشش تحولات آن در الجزیره، این رسانه را ترک کرد و اندکی بعد شبکه خبری المیادین را تاسیس کرد و به عنوان مدیر آن به فعالیت خود ادامه داد. شبکهای که حمایت شدید از مواضع دولت بشار اسد و ایران، مهمترین ویژگی آن است.
در سالهای بعد از دولت اصلاحات، یعنی در دولت احمدی نژاد سخت گیریها علیه خبرنگاران خارجی در تهران و افرادی که به عنوان تحلیلگر در برنامههای ماهوارهای مشارکت میکردند افزایش یافت. این روند بعد از حوادث سال ۸۸ به اوج خود رسید.
سالها بعد در ماجرای اعتراضات در سوریه در سال ۲۰۱۱، شبکه الجزیره به صورت تمام عیار از معترضین حمایت کرد. وقتی اعتراضات مسلحانه شد و فعالیتهای سیاسی نظامی دیپلماتیک برای براندازی حکومت بشار اسد در سوریه شدت گرفت الجزیره در کنار دولت قطر در این عرصه فعال بود.
این روند باعث شد میان ایران و شبکه الجزیره دوباره اختلاف جدی به وجود بیاید. مقامات ایرانی تلاش کردند به شیوههای مختلف الجزیره را تحت فشار قرار دهند. الجزیره هم خبرهای منفی ایران را پوشش میداد.
با محاصره قطر در خرداد ۹۶ از سوی سه کشور سعودی، بحرین و امارات، دولت این کشور تغییرات اساسی در سیاست خارجی خود ایجاد کرد و الجزیره بازتاب دهنده این تغییرات بود.
حالا قطر به ایران نزدیک شده است و موارد اختلافی هم کنار رفته است. قطر از اردوگاه براندازان و مخالفان بشار اسد خارج شده و به اردوگاه ایران پیوسته است. دوحه و تهران هر دو در مقابل عربستان سعودی و امارات قرار دارند.
حالا دیگر مدتی است که انتشار سریع سخنان مقامات ایرانی در کانال تلگرامی الجزیره و حتی زودتر از رسانههای داخلی ایران تعجبی ندارد.
به نظر میرسد دوباره رابطه حکومت ایران و الجزیره خوب شده است. دفتر شبکه الجزیره در ایران فعالتر از گذشته است. یادداشتها و گزارشهای زیادی از ایران و نویسندگانی ایرانی در سایت الجزیره منتشر میشود. برخلاف گذشته، الجزیره در پوشش خبری تحولات ایران، رویکرد مثبت و حمایتی از حکومت تهران دارد و خبرهای منفی از ایران را پوشش نمیدهد.
این تغییر رویکرد الجزیره در برابر ایران بعد از محاصره قطر از سوی ۳ کشور همسایه یعنی سعودی، بحرین و امارات روی داد.
با قطع همه روابط سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و ... این سه کشور با قطر، دوحه در فشار شدیدی قرار گرفت.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
این سه کشور نه تنها از ورود و خروج شهروندان قطری به کشورهای خود جلوگیری کردند بلکه همه شهروندان قطری را اخراج و سفر شهروندان خود را به قطر ممنوع کردند.
آنها همه ارتباطات و سفرهای هوایی، دریایی و زمینی میان دو طرف را لغو کردند. همچنین عبور هواپیماها، کشتیها و خودروهای قطری از آسمان، زمین و دریای خود به سمت قطر ممنوع اعلام شد.
قطر در محاصره واقعی قرار گرفت، اما ایران تنها راه تنفس است. ایران هم اکنون نیز تنها مسیر عبور و مرور هواپیماها به قطر است.
بعد از محاصره، قطر در روابط خارجی خود تغییرات اساسی و کم سابقه یا بی سابقه انجام داد. چراغ خاموش به ایران نزدیک شد. در خط مقابل سعودی، امارات و بحرین قرار گرفت و برای اولین بار انتقاد از سران کشورهای سعودی، بحرین و امارات در الجزیره دیده شد.
دوحه، به حضور در جبهه براندازان حکومت بشار اسد در سوریه پایان داد؛ الجزیره از خبرهای حماسی علیه بشار اسد خالی شد و مخالفان مسلح در سوریه دیگر "انقلابیون" خطاب نشدند.
الجزیره تعداد مصاحبه با مقامات ایرانی را بیشتر کرد و در پوشش اتفاقات ایران رویکرد مثبت و حمایتی از تهران در پیش گرفت. به عنوان مثال شبکه الجزیره مورد انتقاد قرار گرفته است که خبرهای منفی از ایران را منتشر نمیکند. الجیره همچنین اعتراضات و درگیریها را در ایران از جمله اعتراضات دی ماه ۹۶ را پوشش نداد.
روند نزدیک شدن الجزیره به تهران به جایی رسیده که در زمینه حمایت از مواضع ایران به شبکههای العالم (شبکه عربی زبان صداوسیما) و المیادین (شبکه لبنانی مشهور به حمایت از ایران و بشار اسد) شبیهتر شده است.
چرخش الجزیره از منظر دیگری هم قابل بررسی است.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
۳ کشور سعودی، امارات و بحرین نه تنها همه روابط با قطر را قطع کردند و این کشور را تحت تحریمها و فشار شدیدی قرار دادند بلکه همزمان جنگ رسانهای را هم علیه این شبه جزیره کوچک در جنوب خلیج فارس آغاز کردند. از خبر قحطی مواد غذایی در فروشگاههای دوحه در نخستین ساعات محاصره تا انتشار خبرهای راست و دروغ علیه دولت قطر.
دوحه برای مقابله با این جنگ رسانهای از همه ظرفیتهای خود و در راس آن شبکه الجزیره استفاده کرد.
شبکه الجزیره که زمانی با شعار "الرای و الرای الاخر" (نظر و نظر دیگر) به طور نسبی از بی طرفی و رفتار حرفهای برخوردار بود و برنامههای جذاب آن از "الاتجاه المعاکس" (برنامه مناظرهای "طرفهای متضاد") و "بلاحدود" (بدون مرز) تا لقاء الیوم (دیدار امروز) و "شاهد علی العصر" (شاهدی بر زمانه) مخاطبان را میخکوب میکرد، قربانی اختلاف قطر وهمسایگانش شد.
الجزیره روز به روز از یک "رسانه" دورتر و به یک نهاد تبلیغاتی - روابط عمومی دولتی نزدیکتر شده است.
دیگر نشانه خوب شدن روابط ایران و رسانههای قطری، دعوت از عباس ناصر مدیر شبکه تلویزیونی العربی به تهران است. این شبکه خصوصی وابسته به قطر در لندن مستقر است.
عباس ناصر در سال ۱۳۸۴ خبرنگار الجزیره در تهران بود که توسط مقامات ایرانی اخراج شد. او در سفر به اهواز، سلسله مستندهایی درباره مردم عرب خوزستان تهیه کرده بود. پخش این مستندها باعث بروز اختلاف نظرها و در نهایت اخراج او از تهران شد.
ایران و الجزیره سابقه پرفراز و نشیبی داشتند.
شبکه الجزیره در سال ۱۹۹۶ توسط شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی امیر وقت قطر تاسیس شد. او الجزیره را یک سال بعد از کنارزدن پدرش و به دست گرفتن قدرت راه اندازی کرد. تاسیس الجزیره یکی از برنامههای امیر جدید برای قطر جدید بود. قطری که قرار بود با استفاده از ابزارهای قدرت نرم، فراتر از یک کشور منزوی و کوچک خلیج فارس ظاهر شود.
او تلاش کرد با راه اندازی یک شبکه خبری ماهوارهای اتفاقی جدید را در خاورمیانه رقم بزند. با راه اندازی الجزیره تجربه سی ان ان به عنوان اولین شبکه خبری ماهوارهای تلویزیونی ۲۴ ساعته تکرار شد، اما این بار در محیط استبداد زده وفضای بسته رسانهای خاورمیانه؛ جایی که تنها رسانههای رسمی و دولتی یا شبه دولتی فعالیت میکردند.
تولد الجزیره با تولد دولت اصلاحات در ایران همزمان شد. دولت اصلاحات با بازکردن فضای سیاسی - رسانهای ایران از الجزیره و دیگر رسانههای منطقهای و بین المللی استقبال کرد. شبکه الجزیره با پوشش حرفهای تحولات ایرانی و مواضع مقامات ایرانی، تصویر مناسبی از ایران در جهان عرب منتشر کرد.
مقامات دولت اصلاحات رابطهای نزدیک با خبرنگاران الجزیره داشتند و خبرهای اختصاصی در اختیار الجزیره قرار میدادند. غسان بن جدو خبرنگار الجزیره رئیس دفتر این شبکه در تهران قبلا خبرنگار بی بی سی عربی بود. غسان بن جدو پدر و مادر تونسی و لبنانی داشت و به مقامات دولت اصلاحات نزدیک بود. وی در چند سفر خارجی سیدمحمدخاتمی رئیس جمهور اصلاحات وی را همراهی میکرد.
غسان بن جدو - خبرنگار پیشین بی بی سی عربی به الجزیره پیوست و رئیس دفتر این شبکه در تهران شد. او سپس در سال ۲۰۱۱ بر سر پوشش بحران سوریه با مدیریت شبکه به اختلاف رسید و از آن جدا شد. او شبکه المیادین را در لبنان تاسیس کرد.
ماه عسل دوباره ایران و شبکه الجزیره قطر
غسان بن جدو بعد از آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ و در اعتراض به شیوه پوشش تحولات آن در الجزیره، این رسانه را ترک کرد و اندکی بعد شبکه خبری المیادین را تاسیس کرد و به عنوان مدیر آن به فعالیت خود ادامه داد. شبکهای که حمایت شدید از مواضع دولت بشار اسد و ایران، مهمترین ویژگی آن است.
در سالهای بعد از دولت اصلاحات، یعنی در دولت احمدی نژاد سخت گیریها علیه خبرنگاران خارجی در تهران و افرادی که به عنوان تحلیلگر در برنامههای ماهوارهای مشارکت میکردند افزایش یافت. این روند بعد از حوادث سال ۸۸ به اوج خود رسید.
سالها بعد در ماجرای اعتراضات در سوریه در سال ۲۰۱۱، شبکه الجزیره به صورت تمام عیار از معترضین حمایت کرد. وقتی اعتراضات مسلحانه شد و فعالیتهای سیاسی نظامی دیپلماتیک برای براندازی حکومت بشار اسد در سوریه شدت گرفت الجزیره در کنار دولت قطر در این عرصه فعال بود.
این روند باعث شد میان ایران و شبکه الجزیره دوباره اختلاف جدی به وجود بیاید. مقامات ایرانی تلاش کردند به شیوههای مختلف الجزیره را تحت فشار قرار دهند. الجزیره هم خبرهای منفی ایران را پوشش میداد.
با محاصره قطر در خرداد ۹۶ از سوی سه کشور سعودی، بحرین و امارات، دولت این کشور تغییرات اساسی در سیاست خارجی خود ایجاد کرد و الجزیره بازتاب دهنده این تغییرات بود.
حالا قطر به ایران نزدیک شده است و موارد اختلافی هم کنار رفته است. قطر از اردوگاه براندازان و مخالفان بشار اسد خارج شده و به اردوگاه ایران پیوسته است. دوحه و تهران هر دو در مقابل عربستان سعودی و امارات قرار دارند.
حالا دیگر مدتی است که انتشار سریع سخنان مقامات ایرانی در کانال تلگرامی الجزیره و حتی زودتر از رسانههای داخلی ایران تعجبی ندارد.
منبع:
عصر ایران
ارسال نظر