نشست اوپک و تثبیت قیمت نفت

یکصد و هفتاد ششمین نشست کشور‌های تولیدکننده نفت «اوپک» در حالی روز گذشته در مقر دائمی این سازمان در وین به پایان رسید که دستاورد مهم آن تثبیت روند کنونی تولید و موافقت اعضا با ادامه کاهش تولید تا میانه‌های سال ۲۰۲۰ بود. همین امر باعث تثبیت قیمت‌های نفت در بازه ۶۰ تا ۷۰ دلاری خواهد شد.

بسیاری از تحلیلگران به ویژه در غرب انتظار داشتند با توجه به تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه به ویژه تنش میان ایران و آمریکا و وقوع چند حادثه برای نفتکش‌ها در خلیج فارس و دریای عمان، برخی کشور‌ها به ویژه عربستان سعودی موضع ضدایرانی خود را تقویت کنند و با افزایش تولید بازار نفت را در کنترل خود قرار دهد. با این حال این اتفاق رخ نداد و به گفته رسانه‌های غربی تلاش ایران باعث شد تا روند نشست طبق خواست تهران پیش برود.

نشست اخیر تولیدکنندگان نفت در وین حاوی چند دستاورد و نکته برجسته بود. نخست آنکه صادرکنندگان نفت کاهش تولید را ۹ ماه دیگر تمدید کردند و بار دیگر ایران به صورت رسمی از دامنه کاهش تولید مستثنی باقی ماند. اعضای اوپک و تولید کنندگان غیر عضو توافق کردند به منظور تثبیت قیمت‌ها، براساس توافق قبلی روزانه ۱.۲ میلیون بشکه از تولید خود کم کنند.

در این جلسه که بیشتر از حد معمول به طول انجامید گفت: وگو‌های بسیاری در مورد نهادینه کردن همکاری این سازمان با دیگر تولیدکنندگان خارج از اوپک صورت گرفت. البته نوع خط مشی برخی کشور‌ها با مقاومت صریح و تند «بیژن زنگنه» وزیر نفت کشورمان روبرو شد. مخالفت نماینده کشورمان با تصویب منشور همکاری مورد نظر برخی اعضای اوپک موجب شد تا با اضافه شدن یک بند، مصوباتی که با اساسنامه اوپک در تعارض باشد غیرقابل بررسی شناخته شود.

انتقاد وزیر نفت کشورمان از تک روی و یکجانبه گرایی برخی کشور‌های عضو این سازمان هم نکته‌ای بود که موجب شد تا رسانه‌ها به آن بپردازند. برخی همکاری‌های خارج از چارچوب اوپک از سوی اعضا با تولیدکنندگان اصلی نفت از دیگر موضوعات مهمی بود که انتقاد نماینده ایران را به همراه داشت. زنگنه در این نشست که قرار بود به موضوع تدوین چارچوب همکاری‌های نفتی اوپک با تولیدکنندگان غیرعضو بپردازد توافقات جداگانه اعضا با دیگر کشور‌ها را خطری بزرگ برای استقلال این سازمان ارزیابی کرد.

زنگنه پیش از نشست هم توافق چند کشور در بیرون نشست اوپک و تأیید آن در این سازمان را غیرقانونی خواند. البته به نوشته رسانه‌ها این سخنان در واکنش به توافق عربستان و روسیه صورت گرفت که در حاشیه نشست گروه ۲۰ در اوزاکای ژاپن به دست آمده بود. تحلیل تارنمای «اویل پرایس» بر این باور است در شرایطی که فشار آمریکا بر ایران افزایش یافته است و تحریم‌ها فروش نفت ایران را کم کرده است، تهران بدون اینکه به موضوع خروج از اوپک بیاندیشد، ساعت‌ها در مقابل خواست برخی از اعضا در سازمان مقاومت کرد تا همکاری‌های کنونی اوپک با روسیه را قانونمند سازد.

البته دیدار و گفت: وگوی کوتاه وزیر نفت کشورمان با «خالد الفالح» وزیر نفت عربستان سعودی هم نکته‌ای بود که به سرعت نظر رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

بازار انرژی و چالش قیمت نفت

پس از نشست اخیر اعضای اوپک نیز از ابهام‌ها در مورد آینده بازار و قیمت نفت کاسته نشد. تارنمای تحلیلی خبری اویل پرایس تصمیم اخیر اوپک برای ادامه کاهش تولید را عاملی برای تثبیت قیمت‌ها ارزیابی کرد. براساس این گزارش به رغم فشار‌های جهانی و رسانه‌ای، اوپک و روسیه با این امر تا مارس ۲۰۲۰ موافقت کردند. هراس از پیامد‌های جنگ تجاری آمریکا و چین در کنار کاهش رشد اقتصاد جهانی و ادامه روند افزایشی تولید نفت شیل عواملی هستند که قیمت و بازار نفت را در طرف تقاضا تحت فشار قرار می‌دهد. در مقابل تنش و بی ثباتی در خلیج فارس و تحریم‌های آمریکا علیه ایران، ونزوئلا و روسیه نیز دورنمای عرضه نفت خام را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

شبکه خبری سی. ان. ان هم دستاورد نشست اخیر را تلاش اوپک برای بالا نگاه داشتن قیمت نفت خام در کنار نهادینه سازی همکاری‌های رسمی اعضای این سازمان با دیگر تولیدکنندگان عنوان کرد.

البته یک موضوع مهم برای کشور‌های جهان تعیین سطح قیمتی مناسب برای نفت است. در حالی که مصرف کنندگان خواهان قیمت‌های پایین نفت هستند، اما نگاه‌ها حتی در میان تولیدکنندگان هم کاملاً متفاوت است. در حالی که قیمت نفت اکنون حدود ۶۵ دلار است تولیدکنندگان بزرگ هر یک دیدگاه خاص خود را به این موضوع دارند. روسیه، عربستان و ایالات متحده از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان به شمار می‌روند. رسانه‌ها به تازگی به نقل از «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه اعلام کردند که کشورش با سطح قیمتی حدود ۶۰ تا ۶۵ دلار مشکلی ندارد و هزینه‌های بودجه‌ای خود را بر همین مبنا تنظیم کرده است. از این‌رو مسکو ضرورتی برای افزایش قیمت نفت نمی‌بیند.

در طرف مقابل این معادله آمریکا و عربستان قرار دارند. در ایالت متحده دو دیدگاه متعارض در مورد قیمت نفت وجود دارد. از یک سو «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از منتقدان قیمت بالای نفت به شمار می‌رود که همیشه بر کاهش قیمت نفت از طریق افزایش عرضه از سوی تولیدکنندگان مخصوصاً اعضای اوپک از جمله عربستان تاکید دارد. البته بیشتر صنایع در آمریکا نیز همین نظر را دارند، اما صنعت نفت‌های غیرمتعارف یا «شیل» دیدگاهی متفاوت را دارد. بر اساس برآورد کارشناسان بازار انرژی، نفت‌های غیرمتعارف از جمله منابع انرژی پرهزینه‌ای هستند که به طور متوسط استخراج هر بشکه از آن بین ۵۵ تا ۷۰ دلار هزینه در بر دارد. افزایش قیمت‌ها در بالاتر از این سطح می‌تواند برای فعالان این حوزه سودآور باشد. گفته می‌شود در ایالات متحده به صورت تقریبی برای هر بشکه نفت باید تا حدود ۶۰ دلار سرمایه گذاری و هزینه شود. در دوره‌های اخیر تولید نفت شیل به مدد قیمت بالای ۶۵ دلار آن روند رو به رشدی را داشته و هر هفته بر میزان تولید نفت خام ایالات متحده افزوده می‌شود.

در سوی دیگر این بازار عربستان سعودی قرار دارد که روزانه بیش از ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند. ریاض علاقه‌مند است تا سطح قیمت‌ها بالا باشد. این کشور به علت هزینه‌های سنگین بودجه‌ای به ویژه تأمین منابع لازم برای سرمایه گذاری و طرح‌های توسعه‌ای خود در «چشم انداز ۲۰۳۰» نیازمند نقدینگی فراوان است که تنها با فروش نفت قابل تأمین است. برخی ارزیابی‌ها بهای دلخواه ریاض برای هر بشکه نفت خام را حدود ۸۰ دلار می‌دانند. البته این کشور اکنون به علت تحریم‌های آمریکا با افزایش غیررسمی حجم صادرات خود نیاز‌های مالی را تأمین می‌کند.

بسیاری از رسانه‌ها اعتقاد دارند اوپک تصمیم اخیر را به منظور افزایش قیمت‌ها اتخاذ کرد با این حال در مورد ادامه این روند تردید‌هایی وجود دارد. اگرچه برخی رسانه‌ها همچون «نیویورک تایمز» نیز این اقدام را دلیلی بر بالا نگاه داشتن قیمت نفت تا سال ۲۰۲۰ ارزیابی کرد، اما کارشناسان این روزنامه ادامه این شرایط را عاملی برای سقوط شدید قیمت نفت خام در آینده ارزیابی می‌کنند.