نقش مادری یا همسری، «تمامِ» هویتِ «همه‌ی» زنان نیست!

چندی پیش، خبرگزاری فارس، یادداشتی با عنوان «نادیده‌انگاری نقشِ مادری در سیاست‌گذاری‌های کلان» منتشر کرد و نویسنده‌ی یادداشت، خواهان این بود که مسائل مهم‌تری مانند امنیت‌خاطرِ زنانِ فرزنددار و امکان حضور اجتماعی آنان در محل کار، تردد در معابر و... در اولویتِ پیگیری قرار داده شود.

طیبه سیاوشی با ارسال یادداشتی با عنوان «نقش مادری یا همسری، "تمامِ" هویتِ "همه‌ی" زنان نیست!» به این خبرگزاری، ضمن احترام به دیدگاه‌ها و دغدغه‌های نویسنده، موارد مطروحه در آن مطلب را پاسخ داد و گزارش‌هایی از فعالیت‌های انجام‌شده برای مادران و زنان خانه‌دار ارائه کرد.

گزیده‌هایی از یادداشت فوق را در ادامه می‌خوانید:

الف. نویسنده ادعا کرده است بازنمایی در تصویرهایِ امروزی از زن، «نقش مادری» را سانسور می‌کند و مادری را به‌عنوان یک «کژکارکردِ زنانه» در نظر می‌گیرد؛ و این مسئله را مصداقی از «خشونت مدیریتی علیه زنانِ مادر» دانسته بود.

همچنین با اولویت‌بندیِ آماری از زنان، تلویحاً مسائلی چون ورود زنان به ورزشگاه‌ها، یافتن راه‌حلی برای معضل کودک‌همسری، بیمه‌ی زنان سرپرست خانوار، مشکلاتِ خروج زنان از کشور و... را اولویت‌هایی غیرضروری در نظر گرفته و مدعی شده بود مادرانِ دارای فرزندِ خردسال، هیچ جایگاهی در عرصه‌ی سیاست‌گذاریِ حمایتی-رفاهی کشور ندارند.

ب. با اذعان به درستیِ برخی نکات این یادداشت، بارزترینِ این محدودیت‌ها را در #چهارراه_ولیعصر شاهدیم. مدتی پیش، شهرداری تهران با درخواست انجمن‌های مدنی، برای حمایت از حقوق معلولان و مادران دارای فرزند خردسال، این تقاطع را بازگشایی کرد. اما این عمل، با مخالفت پلیس روبه‌رو شد و نرده‌ها مجدد نصب شد.

ج. نقشِ «مادری»، «بخشی» از هویتِ «برخی» از زنان است؛‌ نه «تمامِ» هویت در «همه‌ی» زنان. یعنی یک «زن»، ممکن است «مادر» و حتی «همسر» نباشد. بنابراین نبایستی موجودیتِ یک زن صرفاً با این دو نقش تعریف شود. از طرفی اصرار بر نقشِ همسری/مادریِ زنان، موجبِ نادیده‌انگاری بخش دیگری از زنان خواهد شد و این نادیده‌انگاری، زنانِ نه‌مادر/نه‌همسر را از چرخه‌ی سیاست‌گذاری‌های اجتماعی حذف کرده و بر معضلات آنان خواهد افزود.

د. اصرار بر اولویت‌بندی‌کردنِ مسائل اجتماعی در شرایط مختلف، به دو دلیل مهم یک بحث انحرافی است. اول آنکه برای اولویت‌بندی، باید یک شاخص و مبنا در نظر گرفت: اولویت‌بندی بر اساس چه؟ بعضاً مرزِ مشخصی بین نیازهایِ طبقات مختلف #هرم_مازلو نمی‌توان یافت. نتیجه این است که هرگز نمی‌توان کیفیت و مطلوبیتِ اجتماعی همه‌ی افراد را با یک شاخصِ معین مورد سنجه قرار داد و دست به اولویت‌بندی زد.

ایراد دوم این است که اولویت‌بندی زمانی مطرح می‌شود که شرایطی خاص (مثل کمبود منابع) حاکم باشد. در این شرایط، کمبودِ منابع ایجاب می‌کند که تا زمان رسیدن به شرایط عادی، با اولویت‌بندی (یا واضح‌تر بگوییم: جیره‌بندی) هزینه‌ها و مصارف را تقلیل دهیم. ادبیاتی که بحث اولویت‌بندی را در وضعیتِ عادی یا وجودِ منابعِ کافی مطرح می‌کند، ممکن است همان ادبیاتی باشد که با رویکردی تمامیت‌خواهانه، سعی در نادیده‌انگاریِ اقلیت‌ها دارد.

ه. بحث‌هایی چون ورود زنان به ورزشگاه‌ها، نشاط‌افزایی در زنان، اصرار بر افزایش حضور اجتماعی، فرهنگی و اقتصادیِ زنان در جامعه و مسائلی از این دست، به‌هیچ‌عنوان اولویتیْ غیرضروری نیست.

اکنون زمان آن رسیده است که «تمام حقوقِ معطل زنان»، با «توسعه‌ای متوازن» احقاق شوند؛ نه اینکه با طرح اولویت‌بندی، سیکلِ معیوبِ نادیده‌انگاری‌ها را همچنان بازتولید کرد.

و. نقد دیگر به متن مذکور، ناآگاهی از طرح‌ها، لوایح، پیشنهادها و تذکراتی است که بارها در مجلس دهم مطرح و پیگیری شده است که در ادامه به چند مورد آن در ماه‌های گذشته اشاره خواهم کرد:
1. تذکر به شهرداری به خاطر از بی‌توجهی به تردد زنان بچه‌دار و مادران باردار در معابر شهری و بحثِ ایمن‌سازی پل‌های عابر پیاده
2. پیگیری طرحِ اعطای تابعیت به فرزندانِ حاصل از مادر ایرانی و پدر خارجی
3. پیشنهاد تخصیص بودجه برای بیمه‌ی زنان سرپرست خانوار، بدسرپرست و زنان دارای بیش از سه فرزند در بودجه‌ی سال 1398
4. لزومِ آموزش‌های ازدواج در پنج سالِ ابتدای زندگیِ زوجین در برنامه‌ی ششم توسعه
5. تلاش برای ارسال لایحه‌ی منع خشونت خانگی از سوی قوه‌ی قضائیه
6. تذکر به وزیر بهداشت به خاطر خلطِ خدمات سلامت زنان و مادران باردار در مراکز سلامت
7. تقدیر از معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به خاطر توانمندسازی زنان
8. اصرار بر ایجاد چتر حمایتیِ گسترده برای زنان سرپرست خانوار
9. پیگیری برای ایجاد سازمانی مستقل به‌عنوان متوّلی در امور زنان