علت اینکه خداوند انسان را به نگرش در خلقت شتر دعوت کرده چیست؟

آیات قرآنی
در قرآن کریم نام ۲۶ نوع (گونه) جانور نام برده شده است(۴)، اما از جمله محدود جانورانی که قرآن کریم، بشر را به تفکر در خلقتش فرا می‌خواند شتر است. جالب آن‌كه تعمق در آفرینش آن‌را در کنار آفرینش آسمان و زمین و کوه‌ها موجب تذکر و توجه به مبدأ و معاد برمی‌شمارد و بلکه بر همة آن‌ها مقدم می‌دارد. چنان‌چه در آیات مباركه سوره غاشیه فرموده است:

»أَفَلَا یَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ * وَإِلَى السَّمَاءِ کَیْفَ رُفِعَتْ * وَإِلَى الْجِبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ * وَإِلَى الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ * فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَکِّرٌ * لَّسْتَ عَلَیْهِم بِمُصَیْطِرٍ*»

«آیا آنان به شتر نمى‌‏نگرند که چگونه آفریده شده است؟! * و به آسمان(نگاه نمی‌‎کنند) که چگونه بر افراشته شده است؟! * و به کوه‌ها(نمى‌نگرند) که چگونه نصب و پا برجاى شده‌اند؟! * وبه زمین(نمی‌نگرند) که چگونه پهن و گسترانیده شده است؟! * تو پند بده و یادآورى کن چرا که تو تنها پند دهنده و یاد‌آورى کننده‌اى و بس * تو بر آنان چیره و مسلّط نیستى*»(سوره مباركه غاشیه/ آیات ۱۷-۲۱).

دلیل استفاده از فعل ینظُرونَ؟

فعل«یَنظُرونَ» از ماده«نظر» به‌معنای نگاه با دقت و تأمل و عنایت است و در منابع لغوی به «رؤیه فی تعمق و تحقیق» و «التأمل و الفحص» معنا شده است. لذا قرآن کریم از افعالی مانند یرون، یشاهدون و... استفاده نکرده و با آوردن این ماده، بشر را به مطالعه و تحقیق در این زمینه فرا می‌خواند، مانند دستور به تحقیق و تأمل در غذایی كه انسان می‌خورد(۴)، چنانچه فرموده است: «فَلْینظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى‏ طَعَامِهِ»(عبس/ ۲۴).

با نگاهی به آیات ۱۷ تا ۲۰ سوره غاشیه در‌می‌یابیم که خلقت این حیوان دارای پیچیدگی‌های خاصی است و هر کدام از کار‌های شتر باوجود اینکه غریزی است می‌تواند پیامی برای انسان داشته باشد، البته جدا از خدمات گسترده‌ای است که این حیوان در بیابان‌ها به انسان می‌دهد. تا جایی که عرب‌ها به شتر کشتی صحرا می‌گویند.

امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «اطلبوا الخیر فى اخفاف الابل طاردة و واردة» خیر و برکت را در پاهای شتر بجویید آنگاه که می‌رود و آنگاه که باز‌می‌گردد.

اگر روحیه تفکر در انسان باشد، همه هستى کلاس درس است. یک چوپان در بیابان هم گویى در بزرگترین کتابخانه‏‌هاى دنیاست؛ زیر پایش زمین است، بالاى سرش آسمان، در اطرافش کوهها و جلوى رویش شترها، و اگر در هر یک دقت کند، اسرار بسیارى را کشف مى‏‌کند. مثلاً شتر از اسب بیشتر مى‏‌دود، از الاغ بیشتر بار مى‏‌برد. در میان حیوانات بعضى براى سوارى، بعضى براى گوشت و بعضى براى شیر مورد استفاده قرار مى‏‌گیرند، ولى شتر همه چیزش قابل استفاده است.

اشارات مختلف به شترها در قرآن

شتر در قرآن كریم به صُوَر زیر آمده است: اِبِل(شتر) دو مرتبه(۱۴۴/ انعام و ۱۷/ غاشیه)، جَمَل(شتر نَر) یكبار(۴۰/ اعراف) و جِمَالَه نیز یكبار(۳۳/ مرسلات) در قرآن آمده است. همچنین عِشار به معنای شتر آبستن، یكبار(۴/ تكویر)، ناقه به‌معنای شتر ماده، هفت بار(۷۳ و ۷۷/ اعراف، ۶۴/ هود، ۵۹/ اسراء، ۱۵۵/ شعراء، ۲۷/ قمر و ۱۳/ الشمس) آمده است.

همچنین بَعیر(شتر میان‌سال) در آیات ۶۵ و ۷۲ سوره یوسف/ بُدن(شتر قربانی) آیه ۳۶ سوره حج/ هیم(شتر بسیار تشنه) در آیه ۵۵ سوره واقعه و حام(شتر نری كه ده شتر از او پدید آمده است) در آیه ۱۰۳ سوره مائده آمده است.

بحثی پیرامون خلقت شتر

از آنجاییکه شتر بیشتر در مناطق گرمسیر و بیابانی یافت می شود، لذا خداوند متعال بدن این حیوان را سازگار با همان مناطق خلق نموده که هریک از شگفتی های آن را با هم مورد مطالعه قرار می دهیم.

گـوشها: گـوشهای شتر کـوچک و پـوشیده از موهای پـرپـشت و بهم چسبیده است، که باعث می شود شن و ماسه داخل گوش آن نروند.


پاهاى شتر: پاهاى شتر طبعیتا دراز بوده واز تناسق خوبى برخوردار مى باشد كه باعث بلند نگاه داشتن جسمش مى باشد تا كه از غبار وآلودگى زمین در امان بماند.


كف پاى شتر: کف پهن پای آن با یک پوست کلفت و درشت و در عین حال قابل انعطاف مجهز شده که باعث می شود پای آن در شن و ماسه فرو نرود. و پارا در مقابل ماسه های تیز و گرم نیز محافظت می کند.


سوراخ بینی: پـوسته مخاطی سوراخ بینی آن سطح خیلی پهنی دارند که راه نفوذ برای شن و ماسه به داخل بینی باقی نمی گذارند، ولی نم و رطوبت را جهت تنفس از هوا می مکند و جذب می کنند.

مژه ها: مژه های شتر خیلی پرپشت و تو در تو هستند که باعث می شود شن و ماسه و سنگـریزه های اطراف به درون چشمش نفوذ نکنند.

معده: روده آن سلولهای جذب آب دارد. این سلولها قسمت زیادی از آب مصرف شده موجود در غذای روده را جذب می کنند و برای بدن نگه می دارند. (به همین خاطر است که سرگین آن خیلی خشک است).

درازى گردن آن: گردن دراز شتر به او کمک می کند تا بتواند گیاهان دشت و صحرا که خشک و خاردار هستند را بخورد، و نیز از درختهاى بلند استفاده نماید و همچنین درازی گردن شتر در وقت از زمین برخاستن به عنوان تکیه گاه عمل می کند.

تکیه گاههای آن در حالت نشستن (یعنی زانوها، آرنجها، و سینه) از قشر کلفتِ پوستِ مرده تشکـیل شده است. این قشر گرما را خنثی می کند و باعث می شود بدن آن زخم نشود و در برابر ریگهای داغ صحرا از بدنش حفاظت نماید. حرارت بدن شتر بین 34 تا 41 درجه در تغییر است. وقتی دما بالا برود دمای بدن آن نیز بالا می رود، این امر باعث می شود که تا دمای مشخصی نیازی به عرق کردن برای خنک کردن خود نداشته باشد و در مصرف آب خود صرفه جوئی کند.

داخل دهان آن توسط پوست سفت و سختی پـوشیده شده کـه باعث می شود بتواند گیاهان دشت و صحرا که خشک و خاردار هستند را بخورد و زخمی نشود. کوهان آن محل ذخیره انرژی است. ضمن اینکه چربی آن محافظی برای مقابله با گرما نیز هست.

سطح کمر آن باریک است. که باعث می شود تابش گرم و سوزان نیم روزی خورشید، فقط به قسمت کمی از بدن وی بطور مؤثر بتابد. و در شرایط تابش قبل از نیم روز یا بعد از آن که خورشید مایل می تابد، اگـر مجبور باشد در آفتاب باشد، رو به خورشید و یا پـشت به خورشید زمین گیر می شود. به این ترتیب شتر می تواند گرمائی که خیلی از حیوانات دیگر را می کشد تحمل کند.

کلیه های شتر قسمت زیادی از آبهای مصرف شده را دوباره پس می گیرند، (به این خاطر ادرار آن غلیظ است). پوست پـشمی آن نازک ونرم است که هم گرما را خنثی می کند و هم بدن را خنک می کند. به همین خاطر در بسیارى از كشورها پشم شتر با قیمت بالایی به فروش مى رسد، كه از آن خیمه و فرشهاى مظبوط و محکم مى سازند تا درجه حرارت را كم كند.

کمی تفکر

کـسـانی می گـويـند دليلی برای وجود خدا نمی بينند. قرآن آنها را به مطالعه پديده های طبيعی مراجعه می دهـد. انـتـخـاب شتر از ميان ساير حيوانات برای مطالعه، به اين معنی است که وی چيزهای خاصی دارد. بر اساس شـناختی کـه ما امروزه از بافت بـيـولـوژيکی شـتـر داريـم نـيز در واقع همينطور هم هست، و می بينيم که در ساختار آفرينش شتر، مغز و انـديـشـه و حساب و کتاب را مجالی نیست.

منابع:

farsnews.com

ommatonline.com

بیتوته