چطور از دیابت پیشگیری کنیم؟

رئیس انجمن دیابت ایران، اصلاح در شیوه زندگی را، مهم ترین قدم برای پیشگیری و درمان دیابت معرفی می‌کند. دکتر اسدالله رجب، آموزش و کمک به کنترل بیماری‌های متابولیکی شایعی مانند دیابت از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی سبک صحیح زندگی را در کاهش تعداد بیماران مؤثر برشمرده و تأکید می‌کند، تغییر رفتار در زندگی و جایگزین کردن پیش فرض هایی که باعث تشکیل الگوهای بادوام و پایدار رفتاری می‌شوند، باید در رأس برنامه‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت قرار گیرد. همچنین نباید فراموش کرد اطلاع‌رسانی و تبلیغات به تنهایی نمی‌تواند عادت‌های رفتاری یک جامعه را تغییر دهد و نیاز به آموزش‌های مستمر احساس می‌شود. آموزش هایی توأم با عمل و اخلاق که به تقویت اراده و انگیزه منجر شود و با توانمند ساختن بیماران یا افراد مستعد، زمینه پیشرفت یا پیدایش علائم را از بین برد.

شیوه مؤثر زیستن بـــــرای مقابله با دیابت

سبک زندگی افراد با مدیریت بیماری در دیابتی‌ها ارتباط مستقیم دارد. در واقع مدیریت دیابت نیازمند کسب آگاهی و دانش است، زمانی که میزان قند خون بالا یا پایین می‌رود با الگوهای رفتاری مناسب، تغذیه و دارو می‌توان آن را کنترل کرد. به عقیده دکتر رجب، بهره مندی از رژیم غذایی مفید در خانواده و الگو‌سازی درست مصرف کردن غذا چه در افراد دیابتی و چه در افراد سالم، ضروری است و زندگی سالم نتیجه آن خواهد بود.

کودکان با نظارت والدین از همان نخستین سال‌های زندگی باید بیاموزند مصرف خوراکی‌های مختلف بر میزان قند خون آنها چه تأثیری می‌گذارد. میزان مصرف مواد غذایی، زمانی از شبانه روز که در آن وعده غذایی صرف می‌شود، وضعیت خلقی و روانی افراد هنگام صرف غذا و نوع خوراکی‌های مصرفی در بالا رفتن یا افت قند خون نقش دارد.

دکتر رجب با اشاره به نقش تشکیل سمینارهای عمومی و برگزاری کلاس‌های حضوری در کنترل بیماری دیابت اضافه می‌کند، درمان دیابت تنها به تجویز دارو منحصر نمی‌شود و سبک زندگی صحیح مهم ترین نقش را در پیشگیری و کنترل این بیماری دارد.

مثبت اندیشی ، تغییر منابع ایجاد کننده استرس، معنا بخشیدن به زندگی و بهره مندی از تکنیک‌های شکر گزاری و آرام بخشی از فاکتورهایی هستند که به اثر بخشی درمان کمک کرده و از بروز بیماری پیشگیری می‌کنند.

این متخصص ادامه داد، بیشتر از دو دهه است که در جوامع پیشرفته، رشته‌ای با نام پیشگیری، در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. تدریس علم پیشگیری به صورت آکادمیک، علاوه بر کمک به اصلاح رفتارهای بیماری زا به افراد کمک می‌کند تا با دیدگاههای نوین به زندگی نگاه کنند تا با در پیش گرفتن بهترین شیوه زندگی، احتمال ابتلا به بیماری و متحمل شدن هزینه و رنج ناشی از آن به حداقل برسد.

تدریس کنترل و پیشگیری

به عقیده دکتر رجب، آموزش تنها منحصر به دوره‌ای خاص از زندگی نیست و افراد یک جامعه در تمام دوران باید تحت تعلیم و تمرین قرار گیرند. برای نمونه در برخی از کشورها، رانندگان پس از اخذ گواهینامه، در زمان‌های مشخص ملزم به گذراندن دوره هایی هستند که در آن شیوه رانندگی و آداب راندن در خیابان‌ها و بزرگراه‌ها بازبینی و فرهنگ‌سازی می‌شود. همچنین قهرمانان برجسته ورزشی هر روز تمرینات سخت و فشرده‌ای دارند تا مشکلات شان را اصلاح کنند، اما در جامعه ما آموختن تنها به اخذ مدرک منحصر می‌شود و یادگیری شیوه صحیح زندگی و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها، دغدغه هیچ کدام از افراد نیست.

رئیس انجمن دیابت، شرکت در کلاس‌های حضوری پیشگیری و کنترل دیابت و سمینارهای عمومی را که در آن روش‌های مقابله با عوامل بیماری زا با انتخاب سبک صحیح زندگی تدریس می‌شود، در افزایش خود آگاهی و نهادینه کردن عادات صحیح مهم ارزیابی کرد.

مهار استرس، پیش شرط مقابله با دیابت در کودکان

تحقیقات نشان می‌دهد، افرادی که شیوه شمارش کالری‌ها و کربوهیدرات‌ها و حجم غذای مصرفی را آموخته‌اند، بهتر می‌توانند دیابت را مدیریت کنند.

بهره مندی از رژیم‌های متعادل حاوی ترکیبات نشاسته‌ای، میوه، سبزیجات، پروتئین و چربی در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت یا کودکانی که والدین دیابتی داشته و مستعد ابتلا به مرض قند هستند، توصیه می‌شود.

به عقیده رئیس انجمن دیابت، سبک زندگی والدین باید از برنامه ریزی‌های غذایی منظم برخوردار باشد و پیشگیری از مصرف مواد غذایی پرکالری، تنقلات، نوشیدنی‌های شیرین و گازدار و فست فودها توصیه می‌شود.

دکتر رجب تأکید می‌کند، شخصیت خویشتن داری و مدیریت بیماری‌ها در نهاد کودکان باید از همان سال‌های اولیه زندگی پایه گذاری شود. کودکان باید تکنیک‌های زندگی شهرنشینی و مدیریت استرسی که ناگزیر آنها تحمیل خواهد شد را بیاموزند.

نباید فراموش کرد، مدیریت نکردن استرس و آموزش ندادن آن به کودکان باعث می‌شود تا خطر ابتلا به دیابت بویژه در افرادی با سابقه ژنتیکی بالا به میزان قابل توجهی افزایش دهد. به عقیده این متخصص، تنش‌های عصبی و ضعف در مهارت‌های کنترل استرس در کنار بی‌تحرکی و الگوهای نادرست غذایی زمینه ابتلا به بیماری شیرین را در کودکان بالا می‌برد.

همچنین در افراد مبتلا به دیابت با مدیریت استرس می‌توان این بیماری را بخوبی کنترل کرد، برای نمونه پژوهش‌ها نشان می‌دهد، افرادی که از تفکر مثبت بهره‌مند هستند همچنین با دوستان و نزدیکان خود مهربان بوده و با انعطاف پذیری مشکلات را پذیرا هستند کمتر به بیماری قند مبتلا می‌شوند. در واقع دیدگاه افراد، بر کنترل شاخص گلایسمیک در مبتلایان به دیابت بویژه نوع دوم، مستقیماً تأثیرگذار خواهد بود.

افرادی که تحمل تغییرات برای شان آسان است؛ توقعات و انتظاراتشان را کنترل می‌کنند و در مبارزه با بیماری دیابت موفق تر عمل می‌کنند. آموختن تکنیک‌های مهار استرس از طریق روش هایی مانند گفت‌و‌گو درمانی، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و برقراری رابطه نزدیک با دوستان و بهره مندی از تمرینات آرامش بخش مانند یوگا و ذهن آرامی، کنترل هیجانات و به دنبال آن متعادل کردن میزان قند خون را به دنبال خواهد داشت.

قطعه گمشده پازل سلامتی

رئیس انجمن دیابت و مبدع برگزاری تورهای سلامتی و کنترل دیابت، فعالیت فیزیکی را یکی دیگر از پازل‌های گمشده مهار مرض قند در افراد معرفی می‌کند. وی معتقد است ورزش باید به عنوان عادتی ترک نشدنی در شیوه زندگی تمام گروه‌های سنی قرار گرفته و والدین هسته اصلی شکل‌گیری این رفتار مهم سلامتی در زندگی فرزندشان به شمار می‌روند.

انجام تمرین‌های ورزشی علاوه بر کنترل تأثیراتی که مواد غذایی بر میزان قند خون افراد می‌گذارند، کنترل خشم، استرس و توانایی مقابله با عوامل تنش زایی که بر پیدایش علائم دیابت یا تشدید نشانه‌های آن تأثیر می‌گذارد، نقش مهمی دارد. به توصیه متخصصان، ورزش تحت نظر پزشک معالج باید به بخشی از برنامه روزانه دیابتی‌ها تبدیل شود. از طرفی دیگر زمانی که بیماران باید به ورزش اختصاص دهند، در کنار میزان فعالیت و برقراری تعادل میان انجام ورزش‌های استقامتی و مقاومتی از نکاتی است که باید در سبک زندگی افراد مبتلا به بیماری شیرین مورد توجه قرار بگیرد.

پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد افراد دیابتی با برنامه ورزشی منظم موفق شده‌اند، خطر وقوع حملات قلبی را که در این بیماران شایع گزارش شده است به میزان قابل توجهی کاهش دهند. توجه به افت قند خون یا کم آب شدن بدن و پرهیز از ورزش‌هایی که به سیستم بینایی یا عملکرد کلیوی افراد بیمار آسیب می‌رساند از نکاتی است که باید در بیماران مبتلا به دیابت مورد توجه قرار بگیرد.