فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از نگاه دوربین

تابناک: در آخرین روزهای دسامبر 1991 میلادی "میخائیل گورباچف" یا آنچنان که غربی ها صدایش می کردند "گربی" خبر انحلال اتحاد جماهیر شوری را اعلام کرد و به این ترتیب جنگ سرد، ظاهرا، پایان یافت و نام او به عنوان آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ این کشور ثبت شد.

گورباچف در سال 1990 برنده جایزه صلح نوبل شد. اتفاقی که هیچ وقت از سوی حزب کمونیست روسیه پذیرفته نشد و از آن به عنوان هم آغوشی "گربی" با غرب یاد می شود. در میان کهنه سربازهای روس مثلی در مورد گورباچف وجود دارد که می گویند: چون او بوی باروت جنگ دوم جهانی به مشامش نخورده سرزمین پهناور شوروی را به نابودی کشانده.

درست است، گورباچف اولین رهبر شوروی بود که در جریان جنگ جهانی دوم شرکت نداشت و با آرمان خواهی های آن نسل آشنا نبوده و به این ترتیب در پایان سال 91 کشوری را که حاصل انقلاب کمونیستی 1917 بود متلاشی کرد.

اتفاقی که پیش از این از سوی رهبر کبیر انقلاب به او گوشزد شده بود. امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به تأسی از پیامبر بزرگوار اسلام (ص) درنامه ای خطاب به رهبر کمونیست شوروی به وی گوشزد کرد که " از اين پس كمونيسم را بايد در موزه‌هاي تاريخ سياسي جهان جستجو كرد" و این اتفاق در کمتر از دو سال رخ داد.

اما فروپاشی شوروی مناسبات سیاسی جهان را تغییر داد. دیگر نه کسی سعادت را در لوای پرچم کمونیسم می دانست و نه امپریالسم امریکایی دلربایی سابق را داشت. البته، روسیه با تأنی دارد در حد یک کشور، و نه اتحادیه، به جایگاه جهانی خود باز می گردد و غرب با جریان سازی روانی و رسانه ای می کوشد مانع این امر شود.

شاید بررسی این اتفاق تاریخی در هفته ای که رهبر کره شمالی یکی از آخرین پایگاه های لرزان کمونیسم هم درگذشته خالی از لطف نباشد.

امروز در بیست امین سالگرد فروپاشی شوروی در گزارش تصویر زیر (20 تصویر) اتفاقات رخداده در آن سال ها را بررسی می کنیم:

25 دسامبر 1991/مسکو

پیر زنی به داس و چکشی که روزگاری نماد پر ابهت اتحاد جماهیر شوروی بود نگاه می کند که اکنون روی زمین افتاده است.

10 ژانویه 1990/ ویلنیوس

مردم "لیتوانی" با حمل پرچم این کشور در مرکز "ویلینیوس" خواستار استقلال این کشور شدند. نخستین زمزمه های انحلال به گوش می رسد.

11 ژانویه 1990/ ویلنیوس

گورباچف در میان استقلال طلبان لیتوانی در مورد اصلاحات اقتصادی حرف می زند، او البته می داند طرح "پروستریکا" ی او در این کشور راه به جایی نمی برد و رکود اقتصادی، شوروی را در بدترین شرایط ممکن قرار داده است.

22 ژانویه 1990/گنجه

حرکت تانک های ارتش شوروی به سوی "گنجه" برای سرکوب معترضان آذربایجانی

27 آوریل 1990/ ویلنیوس

صف طویل مردم برای تهیه مایحتاج زندگی. وضعیت بد اقتصادی مردم در زمان گورباچف یکی از کاتالیزورهای حرکت به سوی فروپاشی اتحا جماهیر شوروی بود.

15 فوریه 1990/دوشنبه

تجمع مردم در برابر ساختمان وزارت کشور در "دوشنبه"، پس شورش های قومی در دوشنبه و چند شهر دیگر تاجیکستان، دولت محلی حالت فوق العاده اعلام کرد.

20 ژانویه 1991/مسکو

تجمع 100,000 نفری مردم در برابر کاخ کرملین در مسکو و تقاضا برای استعفای گورباچف، تظاهر کنندگان به خشونت های ارتش شوروی در لیتوانی هم اعتراض داشتند. لیتوانی نخستین کشور از کشورهای متحد با شوروی بود که در مارس 1990 اعلام استقلال کرد.

13 ژانویه 1991/ ویلنیوس

ورود تانک های ارتش سرخ به لیتوانی و کشتار مردم و معترضان

10 مارس 1991/مسکو

بزرگترین راهپیمایی ضد دولتی در روسیه و تلاش برای استعفای میخائیل گورباچف

ماه می 1991/کاخ کرملین

چند ماه بعد افرادی که در این تصویر حضور دارند علیه گورباچف کودتایی را رقم می زنند که به کودتای ماه اوت معروف است. نیروهای تندرو در کادر رهبری شوروری تلاش کردند گورباچف را از قدرت عزل کنند و اجازه ندهند معاهده اتحاد جدید را امضا کند. در همین موقع گورباچف سه روز را (از ۱۹ اوت تا ۲۱ اوت) در حبس خانگی در یک ویلا در کریمه گذراند، و پس از آن آزاد شد و به قدرت برگشت.

19 اوت 1991/ مسکو

استقرار تانک های ارتش سرخ در میدان سرخ مسکو پس از شکست کودتای ماه اوت و بازگشت به قدرت گورباچف.

19 اوت 1991/ مسکو

رهبران کودتای ماه اوت شوروی، از سمت چپ: "بوریس پوگو" وزیر کشور اتحاد جماهیر شوروی، "گنادی یانیف" معاون رئیس جمهور اتحاد جماهیر شوروی و "اولک بلاگونف" معاون اول رئیس جمهور، این افراد رهبران کودتای ماه اوت و تشکیلات خودساخته ای به نام "کمیته اضطرارای" بودن که در در 19 اوت 1991 در کنفرانس مطبوعاتی به توافقات صورت گرفته برای بازگشت به قدرت گورباچف اشاره کردند.

19 اوت 1991/مسکو

حامیان "بوریس یلتسین" در حال حمل یک لوله بزرگ برای ساخت سنگر در خیابان های شهر هستند.

19 اوت 1991/مسکو

نخستین رئیس جمهور روسیه در جریان کودتای ماه اوت روی یک خودروی زرهی برای هوادارانش سخنرانی می کند. یلتسین از مهم ترین مخالفا گورباچف بود.

19 اوت 1991/مسکو

پخش یک ویدئو ضبط شده از گورباچف در زمان اسارتش در حین کودتا، وی گفت که کودتا برخلاف قانون اساسی این کشور است و کودتا چیان می بایست هرچه زودتر عرصه قدرت را ترک کنند.