ورود ایران به تکنولوژی نسل جدید رادارهای شناسایی کننده پرنده های پنهانکار

رادارهای کوانتومی برخلاف رادارهای معمولی بر اساس ذرات فوتون کار کرده و می‌توانند به راحتی پرنده های پنهانکار را کشف کنند. فناوری مهمی که قدرت پدافندی کشورمان را ارتقا ویژه‌ای خواهد داد.

رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان خبر مهمی را در خصوص تست موفق انتقال اطلاعات برپایه فناوری کوانتومی اعلام کرد. بر اساس این اطلاعات این آزمایش سومین تست از نوع خود در کشور بوده و بین برج میلاد و سازمان انرژی اتمی انجام و در جریان آن انتقال اطلاعات برپایه‌ی کوانتومی انجام شد. این آزمایش انتقال امن فوتون‌ها تاکنون در سه فاز آزمایشگاهی در فاصله دومتری، بین دو ساختمان به مسافت ۳۰۰ متر و اخیرا بین ساختمان مرکز فناوری‌های کوانتومی ایران تا تراز ۳۰۰ متری برج میلاد به مسافت ۱۶۵۰ متر انجام شده است.

دو بحث در بخش ارتباطات و امواج کوانتومی در حوزه نظامی اهمیت بالا و فوق‌العاده ای دارد که یکی بحث راداری و دیگری ارتباطات امن است که در این گزارش به مبحث راداری خواهیم پرداخت.

اما پیش از هر مسئله ای بهتر است به مسائل پایه ای در حوزه فیزیک کوانتوم آشنا شویم.

اصطلاح کوانتوم در فیزیک به کمترین مقدار ممکن از یک کمیت، مقدار پایه یا یک کوانتوم آن کمیت میگویند.

بر اساس این تعریف زمانی که از یک ظرفیت یا کمیت کوانتومی صحبت به میان می‌آید، یعنی از یک جسم با اندازه بسیار کوچک صحبت می‌شود. این علم شاخه‌ای بنیادی از فیزیک نظری است که با پدیده‌های فیزیکی در مقیاس میکروسکوپی سر و کار دارد. بنیانی ترین تفاوت مکانیک کوانتومی با مکانیک کلاسیک در این است که مکانیک کوانتومی توصیفی سازگار با آزمایش ها از ذرات در اندازه‌های اتمی و زیر اتمی در اختیار می دهد. در حالی که مکانیک کلاسیک در قلمرو میکروسکوپی به نتایج نادرست می‌انجامد. در حقیقت مکانیک کوانتومی بنیادی تر از مکانیک نیوتنی و الکترومغناطیس کلاسیک است.

زیرا در مقیاس های اتمی و زیر اتمی که این نظریه‌ها با شکست مواجه می‌شود با دقت زیادی بسیاری از پدیده‌ها را توصیف میکند.

مکانیک کوانتومی به همراه نسبیت پایه های فیزیک نوین را تشکیل می دهد.

مکانیک کوانتومی یا نظریه کوانتومی شامل نظریه‌ای درباره ماده و تابش الکترومغناطیسی و برهمکنش میان ماده و این تابش است.

با داستان این تعاریف کلی به سراغ رادارهای کوانتومی می‌رویم.

اگر بخواهیم در خصوص رادار صحبت کنیم، به صورت کلی رادار را باید به صورت یک پخش رادیویی در فرکانس های مختلف تعریف کنیم که بعد از برخورد این امواج به اجسام مختلف و بازگشت آن ها، گیرنده‌ها آنها را دریافت و شئ مورد نظر را کشف میکنند. حالا در نظریه و بحث رادار‌های کوانتومی خبری از امواج رادیویی نیست و به جای آنها از فوتون‌ها بهره گرفته میشود.

فوتون در حقیقت یک کوانتوم یا کمترین مقدار اندازه‌گیری در میدان امواج الکترومغناطیسی است. فوتون‌ها در عین حال بخش پایه ای تشکیل دهنده نور هستند. در خصوص نحوه عملکرد رادار کوانتومی بر اساس نظریه درهم تنیدگی کوانتومی استوار است. این نظریه به زبان ساده میگوید وقتی ذراتی مثل فوتون از یکدیگر جدا شود هرگونه تغییر در یکی از ذرات جداشده قابل مشاهده روی ذره دیگر است. بر همین اساس در بحث رادار کوانتومی از یک صفحه کریستالی برگرفته میشود که توسط این صفحه به دو ذره تبدیل می‌شود. فرض کنید که یک ذره A و دیگری B نامیده میشود. ذره A به وسیله امواج ماکروویو در فضا آزاد میشود و ذره B در سیستم راداری مورد نظر باقی میماند. برخورد ذره A با اجسام در هوا باعث میشود که این ذرات انعکاس داشته باشند.با دریافت این انعکاس ذره B فعال شده و تصویری از آنچه که ذره A با آن برخورد کرده را مشخص میکند. کاربر رادار با مشاهده تغییرات در ذره B میتواند به شکل جسمی که ذره A به آن برخورد کرده سرعت آن و سمت حرکتی آن دست پیدا کند. بر اساس آنچه در این زمینه تحقیق و اعلام شده ذرات فوتون بدون توجه به شکل و یا جنس هدف مورد نظر عمل کرده و به همین دلیل است که اعلام میشود در صورت عملیاتی شدن اینگونه رادار‌ها بحث پرنده‌های رادارگریز تقریباً بی‌اثر خواهد شد. درعین حال انرژی و اثر خروجی این رادارها نیز بسیار پایین بوده و احتمال کشف آنها توسط دشمن را بسیار ضعیف میکند.

همچنین به دلیلی بهره بردن از ذرات فوتون سرعت ارسال و انتقال داده در این سامانه ها بسیار بالاتر از رادارهای معمولی است.

چندسالی است که بحث ها درباره تقویت این رادارها ادامه دارد. در سال ۲۰۰۸ میلادی به شرکت لاکیت مارتین آمریکا یک قرارداد برای توسعه این رادارها اعطا شد که البته از آن زمان تا به امروز در خصوص این برنامه منتشر نشده است.

مطابق آزمایشاتی که در سال ۲۰۱۲ در آمریکا انجام شد مشخص شده این رادارها حداقل در وضعیت آزمایشگاهی پاسخگو بوده و به راحتی یک پرنده پنهانکار را در سال ۲۰۱۶ میلادی چینی‌ها قابلیت قابل تأملی را مطرح کردند آن هم عملیاتی کردن نسلی از رادارهای کوانتومی بود که بنا به گفته چینی‌ها ۱۰۰ کیلومتر برد دارد و می‌تواند تمامی پرنده‌های پنهانکار آمریکایی را نیز کشف کند چینی‌ها از آن زمان تا به امروز اسناد قابل اعتمادی از خصوص این رادار ارائه نکردند و به همین دلیل عمده فعالان در این بخش ادعای چینی‌ها را در این خصوص قابل استناد نمی‌دانند در بهار سال جاری یک آزمایش موفق در خصوص توسعه نمونه آزمایشگاهی رادار کوانتومی بانک‌های اتریش، آمریکا و انگلستان و ایتالیا انجام شده یک دانشمند ایرانی نیز در این تحقیق حضور موثری داشته است نتیجه این تحقیق البته بیشتر به عنوان یک آزمایش اولیه و در مقیاس آزمایشگاهی بوده است طبیعتاً به واسطه ظهور فناوری‌های کوانتومی و توسعه و پیشرفت‌های آن در آینده نه چندان دور باید شود انقلاب جدید تکنولوژیکی و تغییر و تحول بزرگی در حوزه‌های مختلف علم و فناوری باشیم که معادلات و مناسبات اقتصادی سیاسی و نظامی و فرهنگی و اجتماعی را متحول خواهد کرد.

در این میان مقوله‌ی جنگ الکترونیک به واسطه فناورانه محور بودن به شدت تحت تاثیر این فناوری قرار خواهد گرفت و ماهیت جنگ‌های الکترونیک آینده نیز تغییر خواهد کرد و در حال حاضر این فناوری در یک شروع اولیه به سر می‌برد و تا رسیدن به یک وضعیت عملیاتی و استفاده رزمی فاصله دارد ولی بر اساس آنچه که پیش‌بینی می‌شود در آینده این نسل از رادارها بدل به اصلی‌ترین سیستم‌های کشف هدف در جهان حداقل پرنده‌های پنهانکار با تعریف فعلی را به راحتی شناسایی خواهند کرد در وضعیت فعلی و با اعلام فعالیت کشور ما در حوزه کوانتومی و راداری می‌توان امیدوار بود که جمهوری اسلامی ایران در این حوزه در کنار ابر قدرت‌های جهان بیش از بسیاری از کشورهای دنیا به بحث تولید رادارهای کوانتومی رسیده که از قله‌های بسیار مهم و حساس فناوری دفاعی در جهان را فتح می‌کند.