نتانیاهو عدد ۴۸۰ کیلومتر برای برد موشک‌های ایران را از کجا آورد؟

به گزارش پارسینه به نقل ازفرارو بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس‌نیوز که در تاریخ 13 ژوئیه 2025 منتشر شد، اعلام کرد که یکی از شروط او برای حمایت از توافق احتمالی با ایران، محدود کردن برد موشک‌های بالستیک این کشور به 480 کیلومتر (معادل 300 مایل) است.

مبنای عدد 480 کیلومتر

نتانیاهو در مصاحبه خود به "معاهدات بین‌المللی" اشاره کرده و محدودیت 300 مایل (حدود 482 کیلومتر) را به عنوان یک استاندارد مجاز معرفی کرده است. با این حال، هیچ معاهده بین‌المللی الزام‌آوری که به طور خاص برد موشک‌های بالستیک را به 480 کیلومتر محدود کند، وجود ندارد. محتمل‌ترین منبع این عدد، رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) است، که یک تفاهم سیاسی غیررسمی بین 35 کشور برای محدود کردن گسترش فناوری موشک‌های بالستیک و پهپادها ایجاد شده است.

رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR)

• تعریف و هدف : MTCR در سال 1987 تأسیس شد و هدف آن جلوگیری از گسترش تسلیحات موشکی با قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین (بیش از 500 کیلوگرم) و برد بیش از 300 کیلومتر است. این رژیم به طور خاص بر موشک‌هایی تمرکز دارد که می‌توانند کلاهک‌های غیرمتعارف (مانند هسته‌ای، شیمیایی یا بیولوژیکی) حمل کنند.

• ارتباط با 480 کیلومتر : عدد 300 کیلومتر (186 مایل) در MTCR به عنوان یک آستانه برای موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین تعیین شده است. با این حال، 300 مایل (480 کیلومتر) که نتانیاهو ذکر کرده، ممکن است نتیجه یک تبدیل تقریبی یا ارجاع به استانداردهای مشابه در اسناد دیگر باشد. این اختلاف (300 کیلومتر در مقابل 300 مایل) ممکن است به دلیل تفاوت در واحدهای اندازه‌گیری یا تفسیر خاص نتانیاهو باشد.

• وضعیت ایران در MTCR : ایران عضو MTCR نیست و به این رژیم پایبند نیست. بنابراین، این محدودیت برای ایران از نظر حقوقی الزام‌آور نیست، اما کشورهای عضو MTCR از انتقال فناوری موشکی به ایران خودداری می‌کنند، که توسعه برنامه موشکی ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

معاهدات دیگر

هیچ معاهده بین‌المللی دیگری به طور خاص برد 480 کیلومتر را به عنوان یک استاندارد برای موشک‌های بالستیک تعیین نکرده است. به عنوان مثال:

• قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل (2015) : این قطعنامه، که به توافق هسته‌ای برجام مرتبط است، از ایران می‌خواهد تا فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را انجام ندهد. با این حال، این قطعنامه برد خاصی را مشخص نمی‌کند و به جای آن بر نوع کلاهک تمرکز دارد.

• سایر رژیم‌های کنترل تسلیحات : معاهداتی مانند معاهده موشک‌های میان‌برد هسته‌ای (INF) که بین ایالات متحده و شوروی سابق امضا شد، بر موشک‌هایی با برد 500 تا 5500 کیلومتر تمرکز داشت و در سال 2019 لغو شد. این معاهده نیز ارتباط مستقیمی با عدد 480 کیلومتر ندارد.

بنابراین، به نظر می‌رسد اشاره نتانیاهو به "معاهدات بین‌المللی" بیشتر به MTCR مربوط باشد، اما استفاده از عدد 300 مایل (480 کیلومتر) به جای 300 کیلومتر ممکن است به دلیل تبدیل واحد یا برای تأکید بر یک محدودیت کمی بالاتر باشد.

دلایل انتخاب عدد 480 کیلومتر توسط نتانیاهو

انتخاب عدد 480 کیلومتر توسط نتانیاهو به احتمال زیاد به دلایل استراتژیک و ژئوپلیتیکی مرتبط است، نه صرفاً یک مبنای حقوقی بین‌المللی. این دلایل را می‌توان به شرح زیر تحلیل کرد:

1. محدود کردن تهدید علیه اسرائیل

• فاصله جغرافیایی : فاصله تقریبی بین ایران و اسرائیل حدود 1000 تا 2000 کیلومتر است، بسته به نقطه مبدأ و مقصد. موشک‌هایی با برد 480 کیلومتر نمی‌توانند از خاک ایران به اسرائیل برسند.

• کاهش تهدید مستقیم : ایران موشک‌های بالستیک متعددی با برد بیش از 1000 کیلومتر در اختیار دارد، از جمله موشک‌های سجیل (1900-2500 کیلومتر)، خیبر (2000 کیلومتر) و حاج قاسم (1400-1800 کیلومتر). محدود کردن برد موشک‌های ایران به 480 کیلومتر عملاً توانایی ایران برای هدف قرار دادن اسرائیل از خاک خود را از بین می‌برد و تهدید مستقیم علیه اسرائیل را کاهش می‌دهد.

2. فشار بر برنامه موشکی ایران

• اهمیت برنامه موشکی برای ایران : برنامه موشکی ایران یکی از ارکان اصلی استراتژی دفاعی و بازدارندگی این کشور است. ایران اعلام کرده که موشک‌هایش برای اهداف دفاعی و بازدارندگی در برابر تهدیدات منطقه‌ای، از جمله اسرائیل و پایگاه‌های نظامی آمریکا، طراحی شده‌اند. محدود کردن برد موشک‌ها به 480 کیلومتر عملاً این برنامه را تضعیف می‌کند.

• مذاکرات هسته‌ای و موشکی : نتانیاهو با مطرح کردن این شرط، تلاش می‌کند برنامه موشکی ایران را به مذاکرات هسته‌ای گره بزند، در حالی که ایران بارها تأکید کرده است که برنامه موشکی‌اش غیرقابل مذاکره است. این شرط می‌تواند به عنوان یک ابزار فشار دیپلماتیک برای تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات احتمالی با قدرت‌های غربی عمل کند.

3. همسویی با سیاست‌های ایالات متحده

• مواضع دونالد ترامپ : نتانیاهو در مصاحبه خود به همسویی با دیدگاه‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اشاره کرده است. ترامپ نیز بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم و محدود کردن برنامه موشکی ایران تأکید کرده است. پیشنهاد 480 کیلومتر می‌تواند تلاشی برای ایجاد یک جبهه مشترک با ایالات متحده در مذاکرات احتمالی باشد.

• حمایت از سامانه‌های دفاعی اسرائیل : اسرائیل به سامانه‌های دفاعی پیشرفته‌ای مانند گنبد آهنین، فلاخن داوود و ختس وابسته است. با این حال، موشک‌های دوربرد ایرانی با قابلیت مانور بالا، مانند موشک‌های هایپرسونیک فتاح، می‌توانند چالش‌هایی برای این سامانه‌ها ایجاد کنند. محدود کردن برد موشک‌ها به 480 کیلومتر، فشار بر سامانه‌های دفاعی اسرائیل را کاهش می‌دهد.

4. پیام سیاسی و روانی

• ایجاد فشار روانی : مطرح کردن عدد 480 کیلومتر می‌تواند بخشی از یک استراتژی روانی برای تحت فشار قرار دادن ایران و جلب توجه افکار عمومی بین‌المللی به برنامه موشکی ایران باشد. این عدد به اندازه کافی پایین است که عملاً برنامه موشکی ایران را بی‌اثر کند، اما به اندازه کافی بالا است که به نظر منطقی و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی بیاید.

• مشروعیت‌بخشی به اقدامات نظامی : نتانیاهو در مصاحبه خود به حملات اخیر اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای و موشکی ایران اشاره کرده و ادعا کرده است که این حملات برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ضروری بوده است. تأکید بر محدودیت 480 کیلومتر می‌تواند به عنوان توجیهی برای اقدامات نظامی آینده علیه برنامه موشکی ایران مطرح شود.

پاسخ ایران به پیشنهاد محدودیت 480 کیلومتر

ایران به طور مداوم تأکید کرده است که برنامه موشکی‌اش برای اهداف دفاعی است و غیرقابل مذاکره است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به اظهارات نتانیاهو اعلام کرد که مذاکرات احتمالی با قدرت‌های غربی تنها به برنامه هسته‌ای محدود خواهد بود و برنامه موشکی در دستور کار قرار ندارد. این موضع با اظهارات قبلی مقامات ایرانی، از جمله سخنگوی وزارت امور خارجه در مذاکرات مسقط در آوریل 2025، همخوانی دارد.