پیامدهای تحریم های نفتی ایران بر بازار جهانی نفت

تصمیم تازه «دونالد ترامپ» برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران و تمدید نکردن معافیت تحریمی کشور‌های معامله کننده با ایران اقدامی است که به شدت می‌تواند بر بازار انرژی تاثیرگذار باشد. در طرف مقابل نوع واکنش ایران به این تلاش کاخ سفید و ترفندهایش برای بی تاثیر کردن اقدام رئیس جمهوری آمریکا هم می‌تواند نشانه‌ای از شکست دسیسه چینی‌های دولت ایالات متحده باشد.

مقام‌های ارشد کشورمان تاکنون بار‌ها توهمات ترامپ برای قطع صادرات نفت ایران را غیرقابل اجرا عنوان کرده و تاکید داشته اند که اجازه دخالت و تعیین تکلیف در این امور را به هیچ کشور خارجی نمی‌دهند و صادرات نفت بر اساس اراده و خواست تهران ادامه می‌یابد.

آمار‌های رسمی از کشتی‌های نفت کش نشان می‌دهند ایران در ماه‌های اخیر به طور میانگین روزانه حدود ۱.۵ میلیون بشکه نفت خام صادر کرده است البته آوریل سال گذشته پیش از اعلام خروج آمریکا از توافق هسته‌ای این میزان ۲.۵ میلیون بشکه در روز بود. به نوشته تارنمای شبکه خبری «بلومبرگ»، تا پیش از این آمریکا به ۸ کشور اجازه داده بود تا به خرید نفت از ایران ادامه دهند، اما اقدام تازه کاخ سفید موجب می‌شود اقتصاد کشور‌های آسیایی هند، چین، کره جنوبی و ژاپن بیشتر از دیگر کشور‌ها آسیب ببینند. اگر قیمت‌های نفت سطح کنونی بسیار بیشتر شود، ارز در کشور‌های واردکننده نفت تضعیف می‌شود و نرخ تورم افزایش خواهد یافت.

با این حال رسانه‌ها در غرب عنوان داشتند که صادرات نفت ایران به ۵ مشتری اصلی آن در ماه مارس گذشته (۱۰ اسفند تا ۱۰ فروردین) به رغم برقراری تحریم‌های آمریکا افزایش داشته و به بالاترین سطح در چند ماه اخیر رسیده است. به نوشته خبرگزاری رویترز در این بازه زمانی ایران به مشتری‌های خود روزانه به طور متوسط ۱.۷ میلیون بشکه نفت صادر کرد که نسبت به قبل افزایش نشان می‌دهد.

به باور فعالان در بازار انرژی جهان، سیاست‌های تهاجمی واشنگتن علیه تهران آنگونه که ترامپ می‌پندارد کاملا موفقیت آمیز نخواهد بود ضمن اینکه پیامد‌های آن دامن ایالات متحده، کشور‌های مصرف کننده نفت و حتی برخی تولیدکنندگان را خواهد گرفت.

به نوشته تارنمای نشریه «Investing» تلاش ایالات متحده برای پایان دادن به معافیت‌های نفتی برای مشتریان ایران نه تنها بازار انرژی را تحت تاثیر قرار می‌دهد بلکه آثار آن فراتر هم می‌رود. این اقدام در نخستین مرحله بر عرضه نفت به بازار انرژی موثر خواهد بود، زیرا از هم اکنون این بازار به دلیل تنش‌های سیاسی و اقتصادی در ونزوئلا، لیبی و نیجریه بسیار دچار متزلزل و بی ثبات شده است.

**وعده‌های عربستان به ترامپ

درحالی که ترامپ به شدت روی قول ریاض در مورد افزایش عرضه نفت حساب باز کرده، اما تحلیلگران اعتقاد دارند آینده مبهم است، زیرا مقام‌های سعودی می‌گویند باید شرایط را ارزیابی کنند و سپس در مورد افزایش تولید تصمیم بگیرند.

طبق گزارش بلومبرگ اگرچه ترامپ اعلام کرده است با عربستان سعودی و امارات برای جبران کمبود به توافق رسیده است، اما این اقدام می‌تواند در میان تولیدکنندگان نفت تنش ایجاد کند. همکاری این دو کشور با کاخ سفید، توافق کاهش تولیدی را که چندی قبل اعضای اوپک با روسیه امضا کردند به خطر می‌اندازد. آمریکا از تولیدکنندگان متحد خود خواسته است که بدون رعایت این توافق نفت ایران را جایگزین کنند.

همچنین طبق این گزارش، در روز نخست پس از اعلام این تصمیم ترامپ، بهای نفت خام ۳ درصد افزایش یافت و ادامه این روند افزایشی به نوع واکنش عربستان و امارات و دیگر تولیدکنندگان به توازن عرضه و تقاضا دارد.

در شرایطی که رسانه‌ها از خواست ریاض برای رساندن قیمت نفت به بالاتر از ۸۰ دلار سخن می‌گویند؛ این کشور برای نخستین بار در ۵ سال گذشته در تجارت خارجی خود مازاد ارزی را تجربه کرد.

تارنمای نشریه «The Arab Weekly» در زمینه تعهد عربستان و امارات به جبران کمبود در بازار انرژی آورده است که ریاض و ابوظبی مشخص ساخته اند همکاری آن‌ها برای جایگزینی نفت ایران براساس خواست و شرایط آن‌ها انجام می‌شود و نه دستورات رئیس جمهوری آمریکا.

وزیر نفت عربستان با صراحت اعلام کرد این پادشاهی تا چند هفته دیگر در مورد افزایش تولید خود تصمیم می‌گیرد. «خالد الفالح» تاکید دارد کشورش سطح کنونی عرضه را مناسب می‌داند و نیازی به افزایش فوری تولید وجود ندارد. وزیر نفت امارات هم با اشاره به تجربیات گذشته عنوان داشت کشورش به سرعت وارد عمل نمی‌شود و پیش از موعد و بی دلیل عرضه را افزایش نمی‌دهد.

طبق این گزارش اگرچه آمریکا هم یقین ندارد که بتواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند، اما عربستان و امارات اعلام آمادگی کردند که تا ۱.۵ میلیون بشکه تولید خود را افزایش دهند. این اقدام نمی‌تواند بلندمدت باشد، زیرا ظرفیت مازاد اوپک برای شرایط بحرانی را نابود می‌سازد.

از طرف دیگر آژانس بین المللی انرژی هم هشدار داده است در شرایطی که قیمت هر بشکه نفت در سطح ۸۰ دلار قرار بگیرد رشد اقتصادی جهان یه شدت شکننده می‌شود؛ بنابراین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان باید از افزایش بیش از حد قیمت نفت که برای جهان دردناک است خودداری کنند.

با این حال به نوشته این نشریه، تحلیلگران عرب توصیه می‌کنند امارات و عربستان نسبت به فشار‌های ترامپ بی تفاوت باشند و پس از ارزیابی شرایط بازار، بهترین اقدام را برای تامین منافع خود انجام دهند.

** جایگزین‌های نفت ایران

نبود جایگزین مناسب برای نفت ایران از دیگر مشکلاتی است که این تصمیم ترامپ ایجاد می‌کند. به عنوان نمونه شرکت «Hanwha Total Petrochemical Co» در کره جنوبی در چند ماه اخیر محموله‌های نفتی گوناگونی را از کشور‌های آفریقایی و استرالیا خریداری و آزمایش کرد، اما نتوانست گزینه مناسبی را برای جایگزینی با نفت ایران پیدا کند. نبود نفت مناسب به طور قطع بر قیمت‌ها موثر خواهد بود و از منافع شرکت‌ها و کشور‌های واردکننده خواهد کاست.

از طرف دیگر حتی اگر دو کشور عربی به طور کامل کمبود نفت ایران را جبران کنند باز هم کره جنوبی به علت نداشتن دسترسی به میعانات گازی ایران دچار آسیب می‌شود.

البته بنا بر گزارش تارنمای «Investing» برخی از خریداران نفت ممکن است قادر باشند از نفت‌های غیرمتعارفی که از ایالات متحده استخراج و صادر می‌شود استفاده کنند، اما بُعد مسافت و دوری از خاک آمریکا و افزایش هزینه‌های حمل نیز موجب افزایش قیمت تمام شده انرژی می‌شود. همچنین کارشناسان نفتی می‌گویند خریداران نمی‌توانند به نفت‌های غیرمتعارف دلخوش باشند. علت آن است که نفت شیل آمریکا از گونه‌های سبک و شیرین نفتی به شمار می‌رود و به دلیل میزان اندک سولفور برای مشتریان ایران مناسب نیست.