آنتی بیوتیک ها؛ نقل و نبات های در دسترس افراد!

تحریریه پارسینه: مثل نقل و نبات در دسترس افراد است. کافی است کوچک ترین دردی را در بدن احساس کنند تا راهی داروخانه شوند و سر خود کیسه ای از داروهای رنگارنگ بگیرند و با خیال خوب شدن بخورند. هر کدام شان هم عادت کرده اند تا برای دیگری نسخه بپیچند؛ فقط کافی است تا از دردی گلایه کنید تا با تجویزهای مختلفی از سوی افراد روبه رو شوید! قرص ها و شربت هایی که قرار است مثل آب روی آتش عمل کنند و معجزه گر باشند. بسیاری از شهروندان داروهای مختلف را به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف می کنند، غافل از اینکه بدانند این مساله چه عواقبی را می تواند برای آنها به همراه داشته باشد. همین موضوع نیز باعث شده تا مصرف خودسرانه دارو به ویژه آنتی بیوتیک ها در کشور بالا رود. آمارها نیز این مساله را تایید می کند؛ اعداد و ارقامی که از مصرف بالای آنتی بیوتیک توسط ایرانی ها حکایت دارند: «بر اساس آمارنامه دارویی سال ۱۴۰۲ گردش مالی داروهای آنتی میکروبیال ۱۳ درصد کل بازار دارویی کشور بوده و مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۳.۵ برابر میانگین جهانی است.»

اصرار به دریافت آنتی بیوتیک

اصرار بیمارها به تجویز آنتی بیوتیک و اعتقاد به معجزه کردن این داروها باعث شده تا سرانه مصرف بالا رود. آزیتا نبی‌زاده، سرپرست گروه ارزیابی فناوری سلامت و مطالعات مدیریتی و اقتصادی سازمان غذا و دارو در گفت و گو با رسانه ها این موضوع را تایید می کند و می گوید: «۳۶ درصد نسخ پزشکان در سال ۱۴۰۲ حاوی آنتی‌بیوتیک هستند.» از سوی دیگر آمارهای سامانه نسخه الکترونیک در ایران، حکایت از این دارد که نزدیک به نیمی از داروهای تجویزی در کشور، آنتی بیوتیک ها هستند؛‌ آماری بسیار نگران کننده و قابل تأمل. همچنین گفته می شود ایران جایگاه دوم جهان در مصرف آنتی بیوتیک‌ها را دارد و ۱۶ برابر استاندارد جهانی، مصرف آنتی بیوتیک در کشور وجود دارد. براساس آمار رسمی، ایران در آسیا پس از چین دومین کشوری است که بیشترین مصرف دارو را به خود اختصاص داده و در بین کشورهای جهان در ردیف بیستم مصرف دارو قرار دارد. میانگین مصرف داروهای تزریقی در ایران حدود 46 درصد است در حالی که این میزان مصرف در سطح جهانی 11 درصد است. مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به حدی رسیده که به یک تهدید برای سلامت انسان‌ها تبدیل شده است. از طرفی این مسأله، تاثیرات بسیار بزرگی بر سلامتی جامعه دارد زیرا برخی بیماری‌های قابل درمان، اکنون چالشی بزرگ برای پزشکان، داروسازان و سیاست‌گذاران به شمار می‌رود. آنتی بیوتیک ها انواع و اقسام مختلفی دارند.

پرفروش ترین آنتی بیوتیک ها؟

پرفروش‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های مصرفی از نظر ریالی در کشور آموکسی‌سیلین، سفکسیم، کوآموکسی کلاو، آزیترومایسین و مروپنم، همچنین در نسخ پزشکان نیز آنتی‌بیوتیک‌های پر تجویز به ترتیب سفکسیم، مترونیدازول، آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین و سیپروفلوکساسین هستند. همچنین بررسی ها نشان می دهد در دسته آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی نیز پنی‌سیلین ۳-۳-۶، پنی سیلین ۱.۲۰۰.۰۰۰، سفازولین و سفتریاکسون پرمصرف‌ترین‌ها بوده‌اند .

تهدید بزرگی برای سلامتی

مصرف بالای آنتی بیوتیک در کشور درحالی است که بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، مقاومت میکروبی به عنوان بزرگترین تهدید سلامت جهانی و امنیت غذایی قرن ۲۱ معرفی شده است. مقاومت میکروبی نه تنها زمان بستری بیماران را افزایش داده و خطر مرگ‌ و میر را به‌طور چشمگیری بالا برده، بلکه باعث نیاز به تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید و پرهزینه شده است. تولید هر آنتی بیوتیک جدید به ۱۰ تا ۱۵ سال زمان و یک میلیارد دلار هزینه نیاز دارد. حالا اما با افزایش بیماری های تنفسی در فصل بهار آمار مصرف آنتی بیوتیک نیز افزایش می یابد. این درحالی است که مصرف خودسرانه و بی رویه این دارو عوارض متعددی را به دنبال دارد. آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن بیماری‌‌های عفونی یادآور می‌شود :« اگر با مصرف بی رویه آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌ها را به دارو مقاوم کنیم، در آینده هیچ ابزاری برای درمان عفونت‌ها نخواهیم داشت. به همین دلیل دنیا به این سمت پیش رفته است که مصرف آنتی بیوتیک‌ها را محدود کند، زیرا در آینده هیچ دارویی برای درمان عفونت‌های جدید و کشنده نخواهیم داشت.  افراد با ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا مشکل پیدا نمی‌کنند، این بیماری‌ها خود به خود خوب می‌شوند، ما آنتی بیوتیک‌ها را  برای عفونت‌های جدی نگه داشته‌ایم؛ مانند عفونت مغز، آبسه مغز، عفونت قلب، ذات الریه و... .»  مرتضی فلاح‌پور، فوق‌تخصص آلرژی و ایمنی‌شناسی بالینی درباره عوامل بروزدهنده آلرژی یا حساسیت دارویی به رسانه ها  می‌گوید: سندرومDRESS هم یک نوع آلرژی یا حساسیت دارویی است که آنتی‌بیوتیک و ضدتشنج‌ها شایع‌ترین داروهای بروزدهنده آن هستند. البته ضدتشنج‌ها مصرف خودسرانه ندارند و با تجویز پزشک مصرف می‌شوند، اما در کشور ما مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک بالاست. اطلاعات نادرست بیمار یا اتکا بر اطلاعاتی که در منابع نادرست وجود دارد، باعث شده که مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور ما افزایش پیدا کند؛ ازجمله شبکه‌های مجازی و پیج‌های نامعتبر که اطلاعات نادرست برای درمان عفونت‌های ویروسی منتشر می‌کنند و منجر به افزایش مصرف خودسرانه این داروها در کشور شده‌اند.» فلاح‌پور درباره اینکه چه میزان این مصرف خودسرانه می‌تواند شرایط ابتلا به بیماری‌ها را تشدید کند، بیان می‌کند: «مصرف خودسرانه دارو همواره ممنوع است و احتمال عوارض را بیشتر می‌کند، اما به هر صورت مصرف دارو چه به‌صورت خودسرانه، چه با تجویز پزشک در افرادی که مستعد حساسیت‌های دارویی ازجمله سندروم DRESS هستند، عموما بعد از 3-2 هفته از مصرف دارو، آغاز می‌شود.»