انتقال آب سد طالقان به تهران؛ آیا بحران آب پایتخت حل می شود؟

به گزارش پارسینه؛ مساله کمبود آب در تهران، به یک بحران بزرگ در سال های اخیر تبدیل شده است. موضوعی که تحت تاثیر دلایل مختلفی نظیر افزایش مهاجرت به تهران، بحران تغییرات اقلیمی و گرم شدن بیش از پیش زمین، استفاده نادرست از منابع آب زیرزمینی، وجود برخی چالش های ساختاری در حوزه حکمرانی آب در ایران و البته تا حدی فرهنگ مصرفِ نادرست آب از سوی شهروندان است.

با این همه، آنچه واضح است سال به سال با بحرانی‌تر شدن این وضعیت رو به رو بوده ایم. گزارش های رسمی حاکی از این هستند که در تهران سالانه 4.3 میلیارد لیتر آب مصرف می شود که از این مقدار، 1.8 میلیارد لیتر آب سطحی و 2.5 میلیارد لیتر دیگر از طریق آب های زیرزمینی تامین می شود. 35 درصد از این آب نیز در حوزه تامین آب شُرب استفاده می شود.

در روزهای اخیر برخی مقام های حوزه آب و البته صاحب نظران درکشورمان هشدار داده‌اند که ذخیره سدهای تامین کننده آب تهران نظیر امیر کبیر، لار و لتیان، چندان مطلوب نیست و البته که با توجه به کاهش بارندگی‌ها، انظار می رود که تابستان آتی با چالش های جدی در زمین تامین آب مورد نیاز تهران همراه باشد.کارشناسان و صاحب نظران حوزه آب در طی ماه ها و البته سال های اخیر هرکدام سعی داشته اند با آسیب شناسی دقیق بحران آب در پایتخت، به سهم خود راه حال هایی را برای مخاطب قرار دادن این چالش پیشنهاد دهند.

با این همه، یکی از راهکارهایی که برای کاهش دامنه بحران کم آبی در تهران مورد اشاره قرار می گیرد، بحث انتقال آب سد طالقان برای استفاده در تهران است. انتقال آب از سد مذکور به تهران صرفا کاهش ابعاد بحران آب در پایتخت را مد نظر ندارد و معطوف به بحران آب در کرج هم هست. بر اساس پیش‌بینی ها قرار است فاز اول این پروژه در بهار سال 1404 به بهره برداری برسد و فاز دوم هم تا شهریور و مهرماه همین سال افتتاح خواهد شد. گزارش ها حاکی از این هستند که با اتمام این پروژه، ظرفیت انتقال آب تا 5 مترمعکب در ثانیه برای تهران افزایش خواهد یافت. با این همه، منتقدان نسبت به این پروژه چند نقد اساسی دارند که در این رابطه توجه به 3 نکته مهم است.

اول اینکه عده‌ای نظیر احمد صادقی عضو شورای شهر تهران معتقدند که پروژه انتقال آب سد طالقان به تهران، صرفا یک مُسکن موقت برای بحران آب پایتخت است. حامیان این ایده می گویند که اگر مدیریت مصرف، آموزش عمومی و توسعه زیرساخت های آبی در دستورکار نباشد، بحران آب در تهران در سال های آتی باز هم جلوه های عینی خود را به نمایش خواهد گذاشت و حتی انتقال آب از سد طالقان نیز کمکی به حل بحران آب در تهران نمی کند.

گزارش های رسمی حاکی از این هستند که بیش از 65 درصد از مردم تهران 2.5 برابر استانداردهای جهانی آب مصرف می کنند. همین یک مورد کافی است که بدانیم مدیریت مصرف و ارائه آموزش در این زمینه از اهمیت راهبردی برای مقابله با چالش کم آبی در تهران برخوردار است. موضوعاتی که البته تاکنون آنطور که باید و شاید به آن ها توجه نشده است.

نکته دوم اینکه اینطور به نظر می رسد که سیاستگذاران آبی کشورمان از پروژه های انتقال آب برای شهرهایی نظیر اصفهان و یزد درس نگرفته اند. در قالب این تجربیات تاریخی شاهد بوده ایم که با انتقال آب از یک منطقه برای شهری دیگر، ذینفعان سابق یک منبع آبی با بحران رو به رو شده اند و این مساله خود ایجاد کننده یک بحران امنیتی و اجتماعی بوده است.

اکنون در مورد پروژه انتقال آب سد طالقان به تهران، در استان قزوین کشاورزان و ساکنان این منطقه نگران کشت و زرع خود و تامین نیازشان از طریق منابع آبی هستند. در این راستا، برخی کارشناسان هشدار می دهند که انتقال آب سد طالقان به تهران می تواند موجب کاهش ورودی آب به دشت های قزوین، فرونشست زمین و آسیب به محصولات کشاورزی شود.

و در نهایت سوم اینکه جریان حکمرانی آب در ایران، در نگاه به مساله بحران آب، هنوز نگاه حل المسائلی ندارد و صرفا شبیه به یک نیروی آتشنشان کار می کند.  در قالب این نگاه، یک بحران اوج می گیرد و دولت به هر شکل ممکن سعی دارد شعله های آتش را خاموش کند. این در حالی است که باید تدابیری اندیشیده شود تا اساسا آتش‌سوزی رخ ندهد و دلایل زیربنایی آن از بین بروند.

تداوم این رویکرد و تعریف مردم، دینفعان آب و دولت در جزیره های جدا از هم در عرصه حکمرانی آب(در حالی که آنها باید به هم مرتبط باشند و با هم همکاری کنند)، چالش های آبی را در ابعاد مختلف در کشورمان بدتر خواهد کرد که بهتر نمی کند.