گزینه‌های نظامی انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ را بشناسید+جزئیات

تحریریه پارسینه: «یک نظامی رئیس‌جمهوری شود، کشور را نجات می‌دهد» اظهارنظر محمدعلی پورمختار بود که در گفت‌و‌گویی از ایده رئیس‌جمهوری نظامی رونمایی کرد. نه این که اولین بار باشد حضور نظامیان در سیاست مطرح شود یا ایده حضور نظامیان بر رئوس قدرت چیز تازه‌ای باشد، اما از اسفند ۹۶، کمتر از یک سال از حضور دوباره حسن روحانی بر مسند ریاست‌جمهوری می‌گذشت که این اظهارنظر محمدعلی پورمختار نشان داد احتمالا در میان اصولگرایان ایده حضور یک چهره نظامی بر راس قدرت اجرایی در حال بررسی است.

چندی بعد از اظهارنظر پورمختار، یعنی در فروردین سال ۹۷ حسین الله کرم، رییس شورای هماهنگی حز‌ب‌الله در گفت‌و‌گویی از ایده رئیس‌جمهوری نظامی حمایت کرد. او معتقد بود که «یک فرد نظامی استراتژیک برای ریاست‌جمهوری شایسته‌تر است.» او همچنین معتقد بود که «اگر مردم به این درک برسند که ایران باید وظیفه منطقه‌ای خود را انجام دهد، حتما به فرد نظامی استراتژیک رأی خواهند داد.» او البته در آن سال چهره‌هایی نظیر محمدباقر قالیباف، محسن رضایی یا سردار قاسم سلیمانی را برای حضور در انتخابات سال ۱۴۰۰ گزینه‌های مناسبی می‌دانست.

از سال ۹۷ به این سو هر از چند گاهی اظهارنظر‌ها و پرسش‌هایی در مورد این که آیا در شرایط کنونی چهره‌ای نظامی برای حضور در مسند عالی‌ترین مقام اجرایی گزینه مناسبی است؟ یا این که آیا مردم آمادگی و علاقه‌ای برای پذیرش گزینه نظامی دارند؟ بسیاری از کنشگران سیاسی چپ و راست از منظر و رویکرد خود به این سئوالات پاسخ داده‌اند.

کشور چقدر آمادگی پذیرش یک چهره نظامی را دارد؟

محمد صادق جواد‌حصار از اعضای شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در مصاحبه با «اعتماد» گفته بود که این که در کشور چقدر آمادگی پذیرش یک چهره نظامی وجود دارد و چقدر یک چهره نظامی می‌تواند شانس پیروزی داشته‌باشد به استراتژی نظام بستگی دارد. او معتقد است که شاید در مقطعی دستگاه حاکمه به تصمیم برسد که برای هماهنگ‌کردن کشور - اعم از قوای نظامی و غیرنظامی - به یک گزینه نظامی در رأس قوه مجریه نیاز است، در این شرایط باید منتظر باشیم چهره‌های برجسته‌تر نظامی در عرصه انتخابات حضور یابند، اما در این شرایط حاکمیت باید به رأی حداقلی اکتفا کند. او همچنین بر این باور است که در شرایط بحران‌های سیاسی و اجتماعی احتمال روی کار آمدن گزینه نظامی به عنوان رییس‌جمهوری قوت می‌گیرد. این نگاه شاید در خلال اغلب اظهارنظر‌های اصلا‌ح‌طلبان به چشم می‌خورد.

مگر قحط الرجال است

همچنین چهره‌هایی همچون علی مطهری نیز چندان با حضور نظامیان موافق نیستند. چه آنکه اخیرا در گفت‌وگویی تاکید کرده که هر کاندیدای نظامی ابتدا باید لباس نظامی‌گری را کنار گذاشته و سپس کاندیدا شود، اما به صورت کلی یک رئیس‌جمهور نظامی صورت خوشی برای کشور ندارد. او معتقد است «آنکه ما یک رئیس‌جمهوری نظامی داشته‌باشیم به معنی قحط الرجال است و اینکه ما نیروی غیرنظامی در حد ریاست‌جمهوری نداریم و مجبور شده‌ایم از میان نظامی‌ها رییس‌جمهوری انتخاب کنیم.» با این حال اصولگرایان همان‌طور که انتظار می‌رفت از این ایده استقبال کردند.

حسین ابراهیمی، عضو جامعه روحانیت مبارز به عنوان یک تشکل اصولگرایی سنتی در مورد حضور نظامیان بر مسند ریاست‌جمهوری گفته بود که ما بر این باوریم که نظامی و غیرنظامی بودن کاندیدا‌ها مهم نیست چه بسا نظامی‌هایی که توان و قدرت اداره کشور را به نحو احسن دارند و داشتند.» او همچنین تاکید کرده‌بود که مولفه توانایی بر نظامی یا غیرنظامی بودن کاندیدا‌ها اولویت دارد و باید به سوابق افراد در گذشته توجه کرد.

یک سوم کاندیدا‌های اصولگرایان را نظامیان تشکیل می‌دهند

مروری بر اغلب واکنش‌های اصولگرایان نیز موید این است که گزینه نظامی بیشتر در میان آن‌ها محبوبیت دارد و محتمل است با این حال حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی معتقد است این گونه نیست که اغلب گزینه‌های اصولگرایان از میان نظامیان باشند. او در مصاحبه‌ای که اخیرا با «برنا» داشته، گفته‌است «چهره‌های نظامی آنچنان غالب نیستند چراکه چهره‌های غیرنظامی هم تعدادشان کم نیست و به هر حال حدود ۱۵ نفر کاندیدایی که مطرح هستند، شاید ۵ نفر نظامی هستند. این موضوع هم به شرایط کشور بستگی دارد که یک بخشی از آن برمی‌گردد به انتخابات آمریکا که چه شرایطی ما در منطقه و جهان پیدا می‌کنیم و طرف‌مان چه کسی است. از این‌رو این‌ها همه بر تصمیم‌گیری‌های آینده تاثیر قابل‌توجهی دارد.» در واقع براساس این اظهارنظر می‌توان گفت که نزدیک به یک سوم کاندیدا‌های اصولگرایان را نظامیان تشکیل می‌دهند.

حمایت نظامیان سابق از کاندیدای نظامی در انتخابات ریاست جمهوری

گروه دیگری که از حضور نظامیان در عرصه اجرایی استقبال کردند، نظامیان سابقی بودند که در مقاطعی وارد عرصه سیاست‌ورزی شده‌اند و در مناصبی، چون نمایندگی مجلس حضور داشته‌اند. منصور حقیقت‌پور از جمله همین چهره‌های اصولگرایی است که خود نیز سابقه نظامی‌گری دارد. او نه تنها با حضور یک نظامی در جایگاه ریاست‌جمهوری مخالفت ندارد بلکه این اتفاق را خوشایند توصیف می‌کند. او اخیرا گفته «حضور یکی از نظامیان خوشنام در انتخابات ریاست‌جمهوری نه تنها اشکال ندارد، بلکه خیلی هم خوب است. موج منفی‌ای که بعضا درباره گزینه‌های نظامی به راه می‌افتد در شرایطی است که نظامیان قرار نیست کودتا بکنند و فقط برای خدمت به مردم خودشان را در معرض رای عمومی می‌گذارند.»

اسماعیل کوثری هم که از دیگر نظامیانی است که با ایده رییس‌جمهوری نظامی موافق و البته معتقد است طرح ایده رئیس‌جمهور نظامی و نحوه بیان آن نوعی جنگ روانی است. او در گفت‌وگویی که با «خبرآنلاین» داشته، توضیح داده که «من نمی‌دانم چرا بعضی‌ها می‌خواهند جنگ روانی راه بیاندازند و بگویند نظامی! منظور آن‌ها بچه‌های سپاه هست. بچه‌های سپاه قبل از اینکه به سپاه بیایند سیاسی بودند و مبارزه می‌کردند، برای همین براساس تکلیف الهی که حضرت امام فرمودند جنگ در اولویت است خیلی از این بچه‌ها دانشگاه‌های خود را رها کردند و لباس سپاه به تن کردند تا پای انقلاب و دشمنی که تجاوز کرده بود بایستند. مگر آن‌ها گناه کردند که در سخت‌ترین شرایط مسؤلیت پذیرفتند؟ الان آن سیاسیونی که ۴۰ سال مسؤلیت به عهده گرفتند چکار کردند؟ ما باید این‌ها را با هم مقایسه کنیم، نه اینکه فقط مردم را بترسانیم و از واژه نظامی استفاده کنیم. مگر نظامی‌ها چکار کرده اند؟» کوثری نیز مدتی نماینده مجلس بود که پس از آن به عرصه نظامی‌گری بازگشت و تا چند ماه پیش جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله بود. اما فارغ از رویکرد‌های مثبت و منفی در مورد رئیس‌جمهور نظامی از میان نظامیانی که لباس رزم از تن درآورده یا می‌خواهند آن را به کت و شلوار ریاست‌جمهوری تبدیل کنند، احتمال کاندیداتوری چه کسانی وجود دارد؟

* نظامی معتدل

محمد دهقان یکی از اولین نظامی‌هایی بود که برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام آمادگی کرد. او در گفت‌و‌گویی با سالنامه مثلث که در سال ۹۷ منتشر شد، گفته‌بود که در سال ۹۶ هیچ اراده‌ای برای حضور در انتخابات نداشته‌است، اما برای ۱۴۰۰ «بسته به زنده بودن دارد» همین اظهارنظر و زمزمه‌هایی مبنی بر تشکیل تیم انتخاباتی و قدم‌های آهسته و پیوسته از سال ۹۷ به این سو نشان می‌داد که محمد دهقان از جمله گزینه‌های نظامی برای انتخابات ریاست‌جمهوری است.

پس از آن در سال ۹۹ دهقان صریح‌تر از تمایلش برای حضور در عرصه انتخابات گفت و چندی پیش هم خبر رسید که با محمدرضا باهنر، دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین و جبهه پیروان خط امام و رهبری دیدار و رایزنی داشته‌است. دهقان اگرچه در ۳ دولت اصلاحات، مهرورزی و تدبیر و امید حضور داشته، اما به معنای کلاسیک یک سیاستمدار محسوب نمی‌شود. این نظامی اصفهانی در دولت سیدمحمد خاتمی، قائم‌مقام وزیر دفاع، در دولت اول احمدی‌نژاد به‌عنوان رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران حضور داشت و در در دولت اول روحانی نیز به‌عنوان وزیر دفاع انتخاب شد.

دهقان همچنین فعالیت نظامی از سال ۵۸ وارد سپاه پاسداران شد. فاصله سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹ جانشینی فرمانده نیروی هوایی سپاه و فاصله سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۰ نیز فرماندهی نیروی هوایی سپاه پاسداران و در سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ جانشین رئیس ستاد مشترک سپاه پاسداران بود. چه سابقه نظامی، چه سابقه مدیریتی دهقان از او یک چهره معتدل به نمایش می‌گذارد و به همین دلیل به نظر می‌رسد گروه‌های مختلفی با او وارد مذاکره شده‌اند.

*نظامی و مدیر نفتی

رستم قاسمی از دیگر نظامیانی است که تا امروز حضورش در انتخابات سال ۱۴۰۰ قطعی است. شنیده می‌شود که او فعالیت انتخاباتیش را مدت‌هاست آغاز کرده و گفته می‌شود که اتاق فکر انتخاباتی او با همراهی جمعی از اعضای هیات دولت محمود احمدی‌نژاد و نزدیکان به جبهه پایداری است.

رستم قاسمی نهمین وزیر نفت جمهوری اسلامی بود که فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۲ با دولت احمدی‌نژاد همکاری کرد. در عین حال که قاسمی به عنوان یک مدیر نفتی محسوب می‌شود، به عنوان یک چهره نظامی شناخته می‌شود. او از سال ۶۰ به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمده، سابقه حضور در جبهه‌های جنگ دارد. پس از آن هم به قرارگاه خاتم‌الانبیا پیوسته و در سال ۸۶ نیز به عنوان فرمانده این قرارگاه منصوب شده‌است؛ بنابراین می‌توان گفت او یک مدیر نظامی است، مدیری که البته در فهرست تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، ایالات متحده آمریکا و اروپا قرار دارد.

در سابقه رستم قاسمی، حکم مشاوره برای اسحاق جهانگیری نیز دیده می‌شود. همچنین برخی به دلیل اقدامات بابک زنجانی در زمان حضور او در راس وزارت نفت انتقاداتی به عملکرد او وارد می‌دانند.

*سردار جوان

سعید محمد نیز از دیگر چهره‌های نظامی است که نامش در میان کاندیدا‌های احتمالی به چشم می‌خورد. در آبانی که گذشت سردار سعید محمد در گفت‌و‌گویی با «ایلنا» نسبت به اخباری در مورد حضورش در انتخابات واکنش نشان داد و گفت: «ما اهل کار هستیم و کارگریم» و در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا اگر از او خواسته شود در انتخابات شرکت کند، می‌پذیرد هم گفت: «بستگی به شرایط دارد. باید توجه کنیم که شرایط این دوره از انتخابات پیچیده است باید جلوتر برویم و ببینیم چه اتفاقاتی در انتظار ما است.»

این اظهارنظر‌ها نشان داد که سردار جوان چندان هم به حضور در پاستور بی‌میل نیست. او یک نظامی با سابقه علمی و اجرایی و البته جوان انقلابی به حساب می‌آید و به نظر می‌رسد بیشتر ویژگی‌های مدنظر اصولگرایان را دارد. محمد متولد سال ۱۳۴۷ و از مهر سال ۹۷ فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیا و جایگزین عباد‌الله عبداللهی شده‌است. او فارغ‌التحصیل مقطع دکترا از دانشگاه تربیت مدرس است و از سال ۶۶ به عضویت سپاه در آمده. سابقه او مدیریت موسسات اقماری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا و بنیاد تعاون سپاه، مدیرعاملی گروه سپاسد و مدیرعاملی گروه ایرانیان اطلس را در کارنامه دارد. او البته برخلاف معمول لباس نظامی به تن نمی‌کند و به جز این که نامش جز کاندیدا‌های انتخابات ریاست‌جمهوری شنیده می‌شود به عنوان یکی از گزینه‌های شهرداری تهران نیز مطرح است.

*نظامیان امتحان پس داده

در میان گزینه‌های نظامی که احتمال حضورشان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ وجود دارد نام محمدباقر قالیباف و محسن رضایی نیز به چشم می‌خورد، گزینه‌هایی که سابقه حضور در انتخابات‌های پیشین را داشته و به نوعی امتحان پس داده، یکی رئیس قوه مقننه و دیگری دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام است. گمانه‌زنی‌هایی در مورد حضور قالیباف شنیده می‌شود، برخی معتقدند که می‌آید، چون روحیه کار جهادی و میدانی دارد و مجلس قانون‌گذاری کار او نیست، برخی نیز معتقدند او برای رسیدن به ریاست قوه مقننه این شرط را پذیرفته که در انتخابات شرکت نکند. با این که آمدن یا نیامدن او در ابهام است، اما به هر روی قالیباف نیز در زمره کاندیدا‌های نظامی محسوب می‌شود. او یک بار سال ۸۴ انتخابات ورود به پاستور را آزموده، یک بار سال ۸۸ از حضور در رقابت صرف نظر کرده و یک بار سال ۹۲ تنها موفق به کسب ۱۶ درصد آرا شده‌است. سال ۹۶ هم که به نفع سید ابراهیم رییسی کنار کشید و در نهایت به ریاست پارلمان رسید. فرماند قرارگاه خاتم‌الانبیا، فرمانده نیروی هوایی سپاه، فرمانده نیروی انتظامی بخشی از سمت‌های نظامی اوست.

محسن رضایی هم از جمله کاندیدا‌هایی است که رقابت ریاست‌جمهوری را بار‌ها آزموده ‌است. او برای انتخابات دوره ششم مجلس، نهم، دهم و یازدهم ریاست‌جمهوری پیش قدم شد، اما توفیقی کسب نکرد. زمزمه‌های حضورش برای انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوازدهم هم شنیده می‌شد و امروز گفته می‌شود او نیز جز کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری دوره سیزدهم است. رضایی که تاکنون نتوانسته در هیچ رقابت انتخاباتی آرای لازم را کسب کند، از سال ۷۶ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در آمد. او در سال ۶۰ و در بحبوحه جنگ تحمیلی به عنوان فرمانده سپاه پاسداران منصوب به مدت ۱۶ سال در این سمت باقی ماند.

*کدام نظامیان قصد پاستور کردند؟

تمایل نظامیان به سیاست و احتمال حضورشان در انتخابات، پدیده‌ای تازه نیست و سابقه طولانی دارد. اولین نظامی که در جمهوری اسلامی قصد ریاست‌جمهوری کرد، یک ارتشی بود. دریادار احمد مدنی سال ۵۱ به دلیل فعالیت سیاسی از ارتش اخراج شده و از اعضای جبهه ملی بود. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان اولین وزیر دفاع انتخاب شد، اما پس از زمان کوتاهی استعفا داد. مدتی استاندار خوزستان بود و بعد از استعفای دولت موقت در سال ۵۸ نامزد اولین انتخابات ریاست‌جمهوری شد. او با چهره‌هایی، چون ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده، داریوش فروهر و ... رقابت کرد و در رده دوم و پس از بنی صدر توانست ۱۶ درصد آرا را کسب کند، اما از حضور در پاستور محروم ماند.

رجبعلی طاهری دیگر نظامی بود که عزم ریاست‌جمهوری کرد و در سال ۱۳۷۲ با اکبر هاشمی رفسنجانی و احمد توکلی و عبدالله جاسبی رقابت کرد. در نهایت او نفر چهارم این رقابت شد. او که اولین فرمانده سپاه استان فارس بود، نفر چهارم شد و تنها توانست ۳۸۷ هزار رای کسب کند. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی هم از جمله نظامیانی بود که سال ۸۰ با سید محمد خاتمی رقابت کرد. آن زمان شمخانی وزیر دفاع بود و در واقع با رئیس‌جمهور وقت به صورت همزمان در انتخابات شرکت می‌کرد. شمخانی با ۲.۶ درصد آرا نفر سوم شد.