بازار بدهی؛ گذار از حفره­ های­­ رکود و اعتبار

امروزه در اقتصادهای توسعه یافته و نوظهور که عموما با مدار رشد اقتصادی کم­نوسان متمایز اند؛ آنچه که بیش از هر نکته دیگری به چشم می­آید توسعه ابزار متنوع مالی در بازار این دسته از کشورها است . دلیل توجه به این رویکرد نیز روشن است؛ ایجاد اشتیاق در سرمایه­گذاران داخلی و قابلیت جذب سرمایه­گذار خارجی، رونق فعالیت­های اقتصادی مولد، کاهش حدود ریسک و مخاطره اقتصادی و در نهایت پویایی اقتصادی همه اموری است که در لوای یک بازار اقتصادی متتوع، امن و پوشش دهنده اتفاق می­افتد . نگاهی به وضعیت اقتصادی سال­های گذشته نیز حاکی از این موضوع است که فقدان ابزارهای لازم حیاتی و کافی در بازار سرمایه تا چه اندازه آسیب­های جدی متوجه حوزه­ فعالیت های مالی و اقتصادی کشور کرده است . به رغم وجود این کاستی­ها در گذشته، نکته ای که خوشبختانه در یکی دوسال گذشته ایجاد امیدواری کرده؛ توجه بیشتر دولت یازدهم به بازار بدهی به عنوان یکی از ارکان مهم بازار سرمایه است . در خصوص ماهیت بازار بدهی می­توان گفت که این بازار در کنار بازار سهام و مشتقات سه رکن اصلی بازار سرمایه را تشکیل می­دهند . بر اساس همین نگاه و توجه جدی دولت به توسعه بازار بدهی و انعکاس آن در لایحه بودجه سال 96 ، این امیدواری برای همه ما ایجاد شده که توجه به این بازار مهم بیش از گذشته اهمیت یافته و رنگ رونق به خود بگیرد . بازاری که با توجه به بافت کنونی اقتصاد ما بیش از هر ابزار دیگری قادر است با ایجاد عمق­بخشی به مکانیسم نقدینگی و با کارکردهای متنوعی همچون نقدپذیر کردن بدهی‌های دولت، تأمین مالی پروژها از خلال مشارکت عمومی و کاستن فشار تأمین مالی از سیستم بانکی، از حجم مشکلات موجود فعلی بکاهد . البته نکته مهم اینست که سهم بازار بدهی در نظر گرفته شده در بودجه سال 96 نیز اگر چه رقمی معادل 33 هزار میلیارد تومان در بند اصلی اعلام شده و قابلیت گسترش بیشتر را با توجه به پاره ای ملاحظات داراست -و یک حرکت رو به جلو محسوب می­شود- اما هنوز هم با نرم و استاندارد منطقه­ای و جهانی خود فاصله بسیار دارد . سهم بازار بدهی برخی کشورها از بازار سرمایه­ی خود به 60 درصد نیز می­رسد و این در حالیست که این رقم برای کشور ما زیر 10 درصد و مشخصا بین 4 تا 6 درصد برآورد می­شود که مبین جای کار بسیار در این بازار است .

گسترش این بازار با توجه به استقبال از این اوراق در سال گذشته و عطش تقاضای آن که حتی با نرخ تنزیل منفی نیز خرید و فروش شد، نشانگر پتانسیل بالای آن برای بسط و عمق­بخشی بیشتر به بازار سرمایه و کمک به شرایط برون رفت از رکود در مقطع فعلی است . البته جذابیت این اوراق از چند محل رخ داده که باید همچنان حفظ و افزوده شود؛ ابتدا اینکه با توجه به کاهش نرخ سود بانکی و نرخ بالای هزینه فرصت پول، در نظر گرفتن نرخ جذاب سود بالاتر از سپرده­ها بانکی برای این اوراق- محدوده سود بالاتر از 18 درصد و یا فاصله اطمینان سود دهی مناسب در قیاس با سود سپرده - علاوه بر حفظ جذابیت این اوراق، به رونق و نهادینه شدن این گونه مالی در­ بازار سرمایه نیز کمک می­کند . از سوی دیگر توجه به بازار بدهی در شرایط کنونی که روی دیگر بازار سرمایه- بازار سهام - با رخوت مقطعی مواجه است؛ سبب خالی نشدن بازار سرمایه کشور از نقدینگی می­شود . توجه به این نکته البته بسیار مهم است که تضمین این اوراق با رویکرد صحیح خود و در جهت اعتمادبخشی به فعالان اقتصادی و مردم اتفاق بیافتد که با توجه به کمبود مؤوسسات رتبه بندی در کشور برای بررسی شرکت­های مالی انتشاردهنده این اوراق، لازم است ساز وکار تضمین با دقت بیشتری در دستور کار باشد . خوشبختانه در نظر گرفتن انتشار 5 هزار میلیارد تومان اوراق اسلامی برای بازپرداخت اصل و سود اوراق سررسید شده در بودجه سال 96 نکته­ای مثبت در توسعه این بازار و زمینه رشد آن خواهد بود . در شکل کلی می­توان گفت که قفل شدن منابع مالی به عنوان یکی از معضلات اساسی اقتصادی ما لزوم توجه به راهبردهای کم­مخاطره و غیر تورم­­زا برای رها سازی این منابع را ضروی می­سازد، که توجه به بازار سرمایه و بازار بدهی در این ارتباط یک فرصت مهم و کم نظیر برای سیاستگذار اقتصادی است .