کتابی عامهپسند که اعتبارش زیر سؤال رفت
پارسینه: بررسی چند و چون کتاب «مغز متفکر جهان شیعه: امام صادق (ع)» به ترجمهٔ «ذبیحالله منصوری»
به گزارش پارسینه ، در اواسط دههٔ پنجاه کتابی به اسم «مغز متفکر جهان شیعه: امام صادق (ع)» در ایران منتشر شد که نام آشنای «ذبیحالله منصوری» را به عنوان مترجم با خود یدک میکشید. این کتاب شامل محتویات متنوع و گستردهای پیرامون فعالیتهای علمی و شاگردان منتسب به امام جعفر بن محمد الصادق (ع) است و طی سه دههٔ گذشته، مورد استقبال عامهٔ مردم و البته مورد ارجاع پژوهشگران و نویسندگان بوده است.
بهطور مثال، اکثر ارجاعات به وجود شخصی با نام «جابر بن حیان» در میان شاگردان امام صادق (ع) از این کتاب نقل شده است. منصوری نام «هانری کوربن» را به عنوان یکی از نویسندگان این کتاب ذکر کرده است، در حالی که هانری کوربن در زمینه شاگردی جابر برای امام صادق با احتیاط تشکیک کرده است.
در چند روز اخیر، تعدادی از پژوهشگران عرصهٔ دین و تاریخ در گفتوگو با رسانهها، به تشکیک در اعتبار این کتاب پرداختهاند.
حجتالاسلام محمدعلی مهدوی راد (عضو هیئت علمی پردیس قم دانشگاه تهران) کتاب «مغز متفکر جهان شیعه؛ امام صادق (ع)» را اثری کاملاً بیپایه و غیر مستند خواند و اظهار کرد : «متولیان امر باید جلوی چاپ و انتشار این کتاب را به عنوان روشنترین مصداق جعل و کذب و وضع بر امام معصوم (ع) بگیرند.»
آقای مهدوی راد در گفتوگو با خبرگزاری ایکنا گفته است: «بنده فضلا را به کتاب «ذبیحالله منصوری» تألیف آقای جمشیدی ارجاع میدهم که در آن سلسله مقالات نقد و بررسی آثار وی، از جمله «مغز متفکر جهان شیعه؛ امام صادق (ع)» جای گرفته است. در آن کتاب آمده است که جعفر آقایانی چاوشی پس از جستوجوی بسیار در کشور فرانسه، کتابی با این عنوان از مرکز استراسبورگ پیدا نکرده است. ذبیحالله منصوری خود در محضر آقایانی چاوشی اعتراف کرده که مطالب این کتاب را ساخته است، البته کمابیش به «السماء و العالم» از بحارالانوار و برخی از روایات طبالنبی (ص) و... مراجعه و از آنها استفاده کرده است.»
همچنین، دکتر صادق آیینهوند (استاد دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس) معتقد است مستندات این کتاب، واقعیت ندارد و مانند برخی دیگر از کتابهای منصوری، ساخته و پرداخته ذهن خود اوست.
به گزارش پارسینه، آقای آیینهوند در گفتوگو با سایت خبرآنلاین گفته است : «جمعی به نام استراسبورگ وجود نداشته و چنین دانشمندانی وجود خارجی نداشتهاند. شاید بحثی در جایی صورت گرفته و جرقهای در کشور آلمان زده شده اما آقای منصوری هم مرکز مطالعات و هم دانشمندان را در ذهن خودش درست کرده و با قلم خودش از زبان آنها صحبت کرده است. مطالبی هم که در برخی از کتابهایش و از جمله کتاب «مغز متفکر جهان شیعه» مطرح میکند از نظر علمی عجیب بوده و اثبات نشده است. مثلاً اینکه موریانهها از چند هزار کیلومتر بو میکشند و غیره، اینها را خودش درست میکند و مبنای علمی ندارد.»
همچنین، بهاءالدین خرمشاهی در سخنانی دیگر درباره کتاب مغز متفکر جهان شیعه گفت که این کتاب، کمتر علمی و تاریخی است و به نظر وی، این کتاب ارزش تحقیقی ندارد.
به گزارش پارسینه، دکتر غلامحسین دینانی در گفتوگو با خبرآنلاین با انتقاد از عنوان «مغز متفکر جهان تشیع» اظهار داشته است : «حتی عنوان کتاب مغز متفکر جهان شیعه مورد نقد است و واژه نادرست و بیهودهای است. نباید از تعبیر مغز متفکر برای مقام امامت که از جانب خدا مقرر شده است، استفاده کنیم. به نظر من حتی اینکه به امام بگوییم مغز متفکر تعبیر غلطی است و از روی نفهمی مقام امامت است. مگر امام صادق، برتراند راسل یا انیشتین است؟»
خداوند رحمت کند روح مرحوم ذبیح الله منصوری که کار دیگر جز نوشتن نداشت و وابستگی هم به ارباب قدرت نداشت.با نوشته های زیبای خود وقت هزاران مرد و زن ایرانی را بخود مشفول کرد و اوقات فرح بخشی برای اوقات بیکاری انها فراهم می ساخت.شنده ام که در حال حاضر تیراژ کتلبهای او بالاترین تیراژ را دارد.ایکاش زنده بود و این موضوع را می دید.بر عکس محققان و اساتیدی که کتابهای انها بفروش نمی رود و فقط دولت انها را برای کنابخانه های دولتی ابتیاع می کند.
مرحوم منصوری برای اذهان عامی و آسان پسند، سیرابی تولید می کرد. با این همه تخیلش از ژول ورن کمتر نبود. شاید هم ایراد از محیط ایران است که استعدادهای مسلم را برای کسب معاش و روزی ـ گرفتاری همیشگی مرحوم منصوری ـ به بیراهه می برد.
تا جایی که به یاد دارم در این کتاب مرحوم منصوری تشکر ویژه ای از پروفسور نصر معروف رییس وقت دانشگاه شریف دارد. چرا از ایشان تحقیق نمی کنید. شاید فضا را شفاف تر سازد. در ضمن به همین راحتی که این آقایان بر اساس تحلیلهای خود کتاب را خالی از اعتبار می دانند می توانیم نظرات ایشان را هم در مورد منصوری بی اعتبار بدانیم. منظورم این است که با ادله قویتری به رد اثر بپردازند که جای شک وجود داشته باشد.
ذبیح الله منصوری کلیمی هستند . مانند حبیب الله ثابت یا حبیب الله القانیان . در برخی موارد هم جعل تاریخ کرده .
فکر کنم دارد یواش معلوم می شود!! چون منصوری بیشتر کتاب مشهور سینوهه پزشک فرعون را خودش نوشته است! چون کتاب اصلی که منصوری آن را ترجمه کرده است بیشتر از 40 صفحه نیست!! در حالی که کتاب منصوری حدود 1000 صفحه است!!