ماجرای نقش «سفیر فرنگی» در تعزیه با لباس انگلیسی
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی پارسینه، یکی از نقشهای رایج در نمایش سنتی تعزیه، نقش «سفیر فرنگی» است که در دربار یزید و به هنگام ورود کاروان اسرای کربلا حضور داشته است.
در یک نقل تاریخی آمده است: «سفیر روم بیزانس شرقی روزی در دربار یزید به مجلس یزید آمد و در مقابل او سری را دید که بریده شده بود. چون فهمید که آن سر، سر فرزند پیامبر مسلمانان است، یزید را توبیخ کرد و گفت: ما هر چه از عیسی، پیامبرمان بر جای بماند، به آن تبرک میجوییم، با اینکه بین ما و او چندین پشت فاصله است؛ ولی شما پسر رسول خدا را که فقط به یک واسطه به او میرسید کشتید! یزید گفت: این مرد مسیحی را بکشید که مرا رسوا خواهد کرد! او نیز فورا شهادتین را بر زبان آورد و مسلمان شد و در حالی که سر بریده امام حسین (ع) را به سینه چسبانده بود و میگریست، به قتل رسید.»
به گزارش پارسینه، دربارهٔ این واقعه، روایتهای دیگری نیز در تاریخ نقل شده است ( + )، اما اصل حضور او و اعتراضش به ظلم یزید از جمله مشهورات تاریخی است که جایگاه خود را در تعزیه نیز یافته است. «ویلیام فرانکلین» شرقشناس و افسر انگلیسی که از ۱۲۰۰ تا ۱۲۰۲، در دورة زندیه (۱۱۶۳ - ۱۲۰۸)، در ایران حضور داشته است، در کتاب «مشاهدات سفر از بنگال به ایران» گزارش نسبتا مفصلی از نمایش «بارگاه یزید و حضور فرنگی» در تعزیههای شیراز ارائه داده است.
پس از درج خبر «سربازان انگلیسی لشگر عمرسعد در تعزیه بروجرد» ( + )، نظرات مختلفی درباره گمانهزنی اولیه این خبر (ارتباط آن با وقایع اخیر سفارت انگلیس) از سوی کاربران اعلام شد. همچنین یکی از وبلاگنویسان در وبلاگ خود به حضور یک نقش تاریخی با لباس مشابه در نقاشیهای نقالی اشاره کرد. ( + )
یکی از کاربران در نظر خود میگوید که این تصاویر متعلق به نقش «فرنگی در دربار یزید» است و منحصر به بروجرد و سال جاری نیست. حال سؤال این است که چرا این نقش با لباسی شبیه به لباس سربازان انگلیسی قرن 18 و 19 اجرا میشود؟ تحقیقات خبرنگار پارسینه حاکی از آن است که اگرچه در اغلب كارهای نمایشی، برای طراح لباس، دورهی تاریخی داستان نمایش مهم است، اما در تعزیه لباس كاركرد تاریخی و حتی تجملی ندارد و در هر دورهای، تابع شرایط و امکانات خاص خود است. این مسئله در مورد قطعهی «سفیر فرنگی» نیز صادق است؛ از آنجا که دید غالب ایرانیان از هویت «فرنگی»، سرباز بیگانهی انگلیسی بوده است، طبیعی است که برای نقش سفیر فرنگی از لباسهای انگلیسی استفاده میکردند. برای مثال، در تعزیهی بازار شام كه در تكیهی دولت اجرا میشد، در صحنهای كه سفیر فرنگی در دربار یزید حضور داشت، از لباسهای معاصر آن دوره استفاده میشد و این لباسها را از سفارت قرض میگرفتند.
هماكنون هم در شهرستانها، تعزیهخوانان برای اجرای تعزیه از لباسهای بومی خودشان استفاده میكنند. عکس زیر از نقش «فرنگی» در تعزیهای در کرمان گرفته شده است: (منبع: + )
ظاهرا با گذشت زمان و در دورههای متأخر، از لباسهای انگلیسی کمتر استفاده میشود و تعزیهگردانان سعی در بازسازی لباسهای تاریخی برای این نقش دارند. ( + )
فیلم زیر، مربوط به اجرای نقش «ورود فرنگی در تعزیهٔ بازار شام» است که توسط آقای «امیر صفری» در سال 89 در کرج اجرا شده است. متن کامل شعر مربوط به نقش فرنگی را در این آدرس میتوانید مطالعه کنید.
ارسال نظر